2003 SONRASI IRAK SİYASETİNDE TÜRKMENLER VE YENİ HÜKÜMETTE TÜRKMENLERİN DURUMU

Transkript

1 > 23 Irak Parlamentosu nda bu dönem 10 Türkmen milletvekili görev yapacak. > Bilgay DUMAN ORSAM Ortadoğu Uzmanı 2003 SONRASI IRAK SİYASETİNDE TÜRKMENLER VE YENİ HÜKÜMETTE TÜRKMENLERİN DURUMU The Turkmen and the Position of the Turkmen within the New Government in the Post-2003 Politics of Iraq Abstract The Turkmen, who are one of the founding people of Iraq, have not participated in the political process since the foundation of the Iraqi State; have avoided separatist ideas as they have a statist tradition; and have made an effort to preserve their tradition, culture, language and assets. The Turkmen political movements, starting with creating a safe zone in the north of Iraq in 1991, faced with a new political environment after The Turkmen, who do not have much political tradition and experience, could not effectively participate in the post-2003 process. After the fluctuant processes in the post-2003 period, the Turkmen seem to enter in the Iraqi political stage. The Iraqi Turkmen Front, which is the most known organization of the Turkmen, had 6 deputies and a ministry for the first time. This situation has increased the responsibility on the Iraqi Turkmen Front and has brought along the failure risk. Therefore, it has been considered that the Iraqi Turkmen Front should conduct a more comprehensive and a more active policy.

2 24 > Bugün gelinen noktada daha önceki iki parlamento döneminde oluşturulamayan parlamentodaki Türkmen grubu, 2010 seçimlerinin ardından kurulabilmiştir. Bu durum 2003 ten sonraki Irak siyasetinde Türkmenlerin durumu dikkate alındığında oldukça önemlidir. Giriş Bin yılı aşkın bir süredir Irak ta yaşayan Türkmenler, yaklaşık 900 yıl boyunca yönetici konumunda olmuş, bu konum İngilizlerin Irak ı işgal etmesiyle sona ermiştir. Bu tarihten sonra Türkmen toplumu, Irak taki yönetimlerce baskı görmüş ve bir tehdit olarak algılanmıştır. Bu dönemde yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti iç sorunlarını halletmeye ve ülkenin kalkınmasına öncelik vermiş, 2. Dünya Savaşına kadar dış Türklerle fazla ilgilenmemiştir. Bu nedenle destek bulamayan ve devletçi bir yapıdan gelen Türkmenler, azınlık psikolojisine sürüklenerek, içe kapalı ve ürkek bir toplum haline gelmişlerdir. Irak taki rejimlerin politikaları da bunu körüklemiştir. Hiçbir dönemde siyasi faaliyetlerine izin verilmeyen ve zaman zaman ortaya çıkan lider vasfı taşıyabilecek insanları öldürülen Türkmenler, bölgede hakim anlayış olan silahlı mücadeleyi, şehirli ve aydın nüfus yapısının yanında Türkiye ye duyulan güven neticesinde benimsememiş ve kültürel yapılarını korumayı tercih etmiştir. Siyasi anlamda bir faaliyet içerisine girmeyen Türkmenler, dönem dönem kültürel ve sosyal içerikli kuruluşları kurmalarına rağmen, rejimin politikaları nedeniyle bir sonuç alamamıştır. Bu çerçevede, 1960 a kadar Irak taki Türkmenlere ilişkin siyasal, sosyal ya da kültürel bir kuruluştan söz etmek mümkün değildir da bir fikir kulübü olarak kurulan Kardeşlik Ocağı, kültürel ve sosyal ihtiyaçlarının giderilmesinin yanı sıra, milli duyguların ayakta tutulması ve geliştirilmesi noktasında da faaliyet göstermeye çalışmıştır. Ancak 1980 lere gelindiğinde Türkmen Kardeşlik Ocağına rejim tarafından el konulması ve Türkmen liderlerin asılması ve neticesinde, 1980 de Türkmenlerin ilk siyasi organizasyonu olarak ifade edilebilecek Irak Milli Demokratik Türkmen Örgütü deklare edilmiştir. Ancak bu örgütün çalışmaları da 1985 yılında durdurulmuştur. Bu dönemde Irak taki savaş hali göz önüne alındığında 1970 lerle birlikte başlayan Türkiye ye yönelik toplu göç hareketi, 1980 lerin sonunda Türkiye de Türkmenlere ilişkin bir siyasi kuruluşun kurulmasını gündeme getirmiştir yılında ilk siyasi Türkmen kuruluşu olan Milli Türkmen Partisi kurulmuştur den sonra Irak ın kuzeyinde de facto otonom bir bölge ortaya çıkması, Türkmenlere de bir nefes alanı açmış ve Türkmen partilerin sayısı çoğalmıştır. Türkmen siyasi hayatındaki dağınıklığın önüne geçmek ve Türkmenler için bir vizyon çizmek amacıyla 1995 yılında Irak Türkmen Cephesi kurulmuştur. Bu açıdan bakıldığından Irak ta siyaset geleneği en yeni olan grup belki de Türkmenlerdir ten sonra ortaya çıkan süreçte ise, Irak ın yeniden yapılandırılmasında yeni Türkmen siyasi örgütlenmeleri ortaya çıkmıştır Sonrası Irak Siyasetinde Türkmenlerin Durumu ABD nin Irak a müdahalesinin ardından, Irak ın yeniden yapılandırılması çalışmaları ve bununla birlikte ifade özgürlüğünün görece gelişmesiyle, Irak taki tüm etnik ve dini gruplarda olduğu gibi Türkmenler arasında da yeni siyasi oluşumlar ortaya çıkmıştır. Ancak 1995 ten günümüze kadar Türkmenleri temsil kabiliyeti ve tanınırlığı açısında ITC nin, Türkmenlerin en fazla tanınan siyasi kuruluşu olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır ten sonra yeniden şekillenen Irak siyasetinde yetkin bir biçimde rol alamayan Türkmenler, ABD tarafından oluşturulan 25 kişilik

3 > 25 Abbas El Beyati Erşat Salihi İzzetin Devle Jale Neftçi Müdrike Ahmet Nebil Harbo Taki El Mevla Casim Muhammed Cafer Muhammed Osman Yeni dönemde Irak Parlamentosu nda görev yapacak Türkmen milletvekilleri. Hasan Özmen

4 26 > Parlamentodaki Türkmen grubuna başkanlık yapan Taki El-Mevla ve milletvekillerinden oluşan bir heyetin Irak Cumhurbaşkanı Celal Talabani yi ziyaret etmesi, Türkmen grubunun Türkmenler için başbakan ya da cumhurbaşkanı yardımcılığı istemesi ve Talabani nin de bunu desteklemesi önemlidir. Geçici Yönetim Konseyinde sadece bir kişiyle temsil edilmiştir. 1 Türkmenlerin tek temsilcisi olan Songül Çabuk un da kadın olması, yönetimde kadınlara tanınan kotadan mı yararlandığı sorusunu akıllara getirmektedir. Öte yandan 2004 te egemenliğin Iraklılara devri sırasında kurulan geçici hükümette de Türkmenlere sadece bir bakanlık verilmiştir. Savaş şartları göz önünde bulundurulduğunda Bilim ve Teknoloji Bakanı olarak atanan Ömer Mendan ın ne derece etkisinin olacağı açıktır. Bu da ABD nin Türkmenleri görmezden geldiği ve Irak siyasetinde yer vermediği anlamına gelir niteliktedir. Savaş ortamının yaşandığı Irak ta, temel ihtiyaçlar bile karşılanamadığı bir dönemde iletişim ve teknolojiden söz edilmesinin mümkün olmadığı ortadayken, Türkmenlere bu bakanlığın tahsis edilmesi manidardır. Böylece hem Türkmenlere görünürde bir bakanlık verilerek tepkilerin önüne geçilmeye çalışılmış, hem de Türkmenler yönetimde dolaylı olarak pasifize edilmiştir. Türkmenlerin giderek azınlık konumuma düşmeleri, Irak ın ilerleyen süreçlerinde de ortaya çıkmıştır. 15 Ağustos 2004 te Irak için önemli bir süreç yaşanmıştır. Ülkenin dört bir yanından başkent Bağdat ta toplanan binden fazla kişi, Irak ta hükümete danışmanlık yapacak ve denetleyecek geçici meclisi oluşturmak için bir araya gelmiştir. Üç gün yapılması planlanan konferans, yoğun pazarlıklar sonucu, dördüncü güne sarkmış ve sonunda, geçiş hükümetinin verdiği liste onaylanarak, seçimlere kadar görev yapacak geçici meclisi belirlenmiştir. Konferansta Türkmenler, Hıristiyanlarla birlikte azınlık statüsünde yer almış ve yüzde 8 lik dilim içinde bulunan Türkmenler konferansa 75 temsilci göndermişlerdir. Konferansta Şiiler yüzde 52, Sünniler yüzde 20, Kürtler yüzde 17 oranında temsil edilmiştir. 2 Irak ta kurulan siyasal sistemde etkin rol alamayan Türkmenler, Irak ta ümidini seçimlere bağlamış ve 2005 ten bugüne kadar yapılan bütün seçimlere katılmıştır te ilk yapılan seçimlerde Türkmenler, Irak Türkmenleri Cephesi listesinden 3, Birleşik Irak İttifakından (Şii İttifakı) 5, Kürt Listesi nden ise 4 milletvekiline sahip olmuştur. 3 Seçimin galibi olan Birleşik Irak İttifakı hükümet kurmakla görevlendirilmiş ve İbrahim El-Caferi nın başbakanlığında bir hükümet kurulmuştur. Birleşik Irak İttifakından Türkmen Casim Muhammed Cafer, İmar ve İskân Bakanı olarak görevlendirilmiştir. Ayrıca Türkmenler de Irak için yeni anayasa hazırlanması için kurulan Anayasa Komisyonu nda Türkmeneli Partisi Başkanı Riyaz Sarıkahya ve Birleşik Irak İttifakı üyesi Abbas El-Beyati ile temsil edilmiştir. Ancak anayasa yazım sürecinde de Türkmenlerin etkin rol alamadığını söylemek yanlış olmayacaktır. Öte yandan 15 Aralık 2005 te yapılan ve ilk geçici olmayan hükümetin kurulması için yapılan seçimlere ITC ise seçimlere tek başına katılma kararı almış; ancak sadece Musul vilayetinde Irak Uzlaşma Cephesiyle (Sünni ittifakı) ittifak yapmıştır. ITC, Kerkük, Musul, Erbil, Diyala, Selahaddin ve Bağdat ta seçimlere girmiştir. 4 Öte yandan diğer listeler içerisinde Türkmen partileri yer almıştır. Seçim sonuçlarına göre Türkmenler ITC Başkanı Sadettin Ergeç le birlikte diğer partilerden 9 Türkmen daha Irak Ulusal Parlamentosu na girmiştir. Irak Uzlaşma Cephesi Listesi nden (ITC) İzzettin Devle ve Muhammed Emin Osman, Birleşik Irak İttifakı Listesi nden Abbas El-Beyati, Casim Muhammed Cafer, Taki El-Mevla, Muhammed Mehdi Beyati, Fevzi Ekrem Terzi ve Feryad Ömer, Kürt İttifakından da Velid Şerike milletvekili olarak seçilmiştir. Türkmenler, Nuri El-Maliki başkan-

5 > 27 lığında kurulan hükümette 2 bakanlık almış ve her ikisi de Birleşik Irak İttifakından olmuştur. Buna göre Caferi kabinesinden İmar ve İskan Bakanı olarak görev yapan Casim Muhammed Cafer, Gençlik ve Spor Bakanı, Tamir Cafer Allaverdi de Sivil Toplum Bakanı olmuştur Seçimleri ve Hükümette Türkmenlerin Durumu Son olarak 2010 da yapılan seçimlerde de Türkmenler yine farklı listeler içerisinde yer almışlardır. Yaşanan süreç içerisinde Irak siyasetinde doğrudan bir etkiye sahip olamayan Türkmenler, 7 Mart 2010 da yapılan seçimler için hazırlıklara çok önce başlamıştır. Siyasi anlamda belki de Irak ın en tecrübesiz halkı diyebileceğimiz Türkmenler, bu kapsamda Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ün davetiyle bir araya gelmiş ve 2010 seçimleri için strateji belirlemeye çalışmıştır. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül yemekte yaptığı konuşmada, Sizleri birlik ve beraberlik içinde görmek en büyük arzumuzdur, 5 ifadesinde bulunarak, Türkiye nin Irak Türklerine yönelik politikasına dair bir mesaj vermiştir. Ancak yapılan toplantıda Türkmenlerin tek liste halinde seçimlere katılmasına dair bir karar alınamamıştır. Toplantıda benimsenen ortak görüşe göre, hangi siyasi ve ideolojik görüş veya hangi kimliğe sahip olursa olsun Irak parlamentosundaki Türkmen sayısını arttırmak ve bir grup oluşturmak hedeflenmiştir. Toplantının hemen ardından bazı Türkmen kuruluşlar, büyük gruplar tarafından oluşturulan koalisyonlara dahil olmuştur. Seçim yasası çıkmadan yapılan koalisyonlar ve Türkmenlerin de bu koalisyonlara katılması, Türkmenlerin seçim stratejisinin belirlenmesi açısından erken olarak nitelendirilebilir. Zira Irak ta seçim sistemi belirlenmeden koalisyonlar içerisinde yer almanın bugünkü süreçte Türkmenlere kaybettirdiği düşünülmektedir. Irak Türkmen Cephesi, seçim yasası çıktıktan sonra koalisyon kararını açıklamıştır. Irak Türkmen İslami Birliği ve Türkmen Karar Partisi, Başbakan Nuri El-Maliki nin başkanlığındaki Kanun Devleti Koalisyonu, Türkmen Vefa Hareketi ve Türkmeneli Partisi Ammar El-Hekim liderliğindeki Irak Ulusal İttifakı, Türkmen Adalet Partisi de Irak Ulusal Uzlaşma Cephesi ile seçimlere girerken, Irak Türkmen Cephesi de İyad Allavi başkanlığındaki Irakiye ile ittifak yapmıştır. Ayrıca Irak Türkmen Cephesi, Süleymaniye ve Erbil de ayrı listeyle tek başına, Erbil Türkmenleri Listesi de Kürt İttifakıyla seçimlere katılmıştır. Mart 2010 da yapılan seçimlerin ardında Irak Türkmen Cephesi Musul da üç (İzzettin Devle, Nebil Harbo, Müdrike Ahmet), Kerkük te iki (Erşat Salihi, Jale Neftçi) ve Diyala dan bir (Hasan Özmen) milletvekili olmak üzere 6 milletvekili kazanarak, Türkmen hareketi içerisinde en fazla milletvekiline sahip olmuştur. Yine Irakiye içerisinde seçime katılan Mahmut Osman, Diyala dan milletvekili seçilirken, Irak Ulusal İttifakı ndan Musul dan aday olan Taki El-Mevla ve Kanun Devleti Koalisyonu içerisinde Bağdat tan Abbas El-Beyati milletvekili olmuştur. Ayrıca Kanun Devleti İttifakı ile seçimlere katılan ve milletvekili seçilecek yeterli oyu alamayan Muhammed Casim Cafer de, milli bakiyeden milletvekili olmuştur. Irak ta Yeni Hükümet Ve Türkmenlerin Durumu Irak ta 9 aylık uzun periyodun ardından Nuri El- Maliki başkanlığında kurulan yeni Irak hükümetinde, neredeyse bakanların tamamı değişmiştir. 9 bakanlığın vekaleten diğer bakanlar tarafından yürütüleceği 42 kişilik kabinede Türkmenler de 3 bakanlık elde ederek, 2003 ten sonra Irak ta kurulan tüm hükümetler içerisinde ilk kez bu sayıda temsil imkanı yakaladığını söylemek mümkündür. Öte yandan 2005 te yapılan ilk seçimlerde 3, ikinci seçimlerde sadece 1 milletvekili çıkarabilen ITC nin 2010 seçimlerinden 6 milletvekili çıkararak büyük bir sıçrama gerçekleştirdiği düşünülmektedir. Öte yandan 2003 ten sonra kurulan hükümetler içerisinde görev alamayan ITC, yeni kurulan hükümette Vilayetlerden Sorumlu Devlet Bakanlığını elde ederek, ilk kez Irak taki bir hükümette yer almıştır. Ayrıca Irak Cumhurbaşkanı Yardımcılığı nın da ITC nin göstereceği bir adaya verilmesi olasılığı da bulunmaktadır. Türkmen bakanlardan birinin Kerkük, birinin Musul diğerinin de Selahattin den (Tuzhurmatu ilçesi) seçilmiş olması, özellikle Türkmenlerin yoğun olarak yaşadığı bölgelere dikkate alındığında, bakanların bölgelere göre dağılımı açısından da önem arz etmektedir.

6 28 > Türkmen siyasetçilerin tabuları yıkarak, öngörülü, mantıklı ve anlayışa dayalı gerçekçi politikalar izlemesinin, Türkmenleri bugünkü durumdan daha geriye götürmeyeceği söylenebilir. Ayrıca bakan olarak görev verilen Türkmenlerin siyasi ve akademik kariyerleri oldukça dolu gözükmektedir. Bakan olan Türkmenlerin üçünün de tecrübeli politikacılar olduğu söylenebilir. Irakiye Listesinden Musul Milletvekili olan İzzettin Devle nin bakanlık görevine getirilmesinin ardından boşalacak milletvekilliği koltuğu, Irakiye Listesi nden milletvekili seçilen adayların arkasından en yüksek oyu alan aday tarafından doldurulacaktır. Geçtiğimiz dönem Gençlik ve Spor Bakanı olan Casim Muhammed Cafer, yeniden aynı göreve getirilmiştir. Casim Muhammed Cafer, 2010 seçimlerinde Kanun Devleti İttifakından Selahattin de milletvekili adayı olsa da seçilememiş, ancak milli bakiyeden milletvekili olmuştur. Casim Muhammed Cafer in yeniden göreve getirilmesi hem kendisinin etkisini gösterirken hem de Türkmenlerin hanesine bir kazanç ekleyecektir. Vilayetlerden Sorumlu Devlet Bakanlığına getirilen Turhan Müftü ise 2005 ten bugüne kadar Kerkük Vilayet Meclisi üyeliği yürütmüştür. Kerkük te yerel seçim yapılamadığı için bugüne kadar görevine devam eden Turhan Müftü nün yerine başka bir Türkmen in görev alması beklenmektedir. Zira Kerkük Vilayet Meclisi üyesi olan Jale Neftçi nin 2010 seçimlerinde milletvekili seçilmesinin ardından yerine Türkmeneli Partisi nden Gülen Tepebaşı getirilmiştir. Hükümet kurma çalışmalarında Türkmenlere 2 bakanlık verileceği söylenirken, Turhan Müftü nün de bakan olması, Türkmenlerin siyaseten kendilerini Iraklı diğer gruplara kabul ettirmeye başladığının bir göstergesi sayılabilir. Özellikle 3. bakanlık için ITC tarafından aday gösterilen Turhan Müftü ye görev verilmesi, ITC nin Türkmen temsiliyeti açısından önemlidir. Kabinedeki diğer bakanlara nazaran genç yaşta sayılabilecek Turhan Müftü, 1972 Kerkük doğumludur. Oldukça başarılı bir kariyere sahip olan Turhan Müftü, Türkçe ve Arapça nın yanı sıra iyi derecede İngilizce de bilmektedir yılında Musul Üniversitesi Jeoloji Bölümü nü üçüncülük derecesiyle bitiren Müftü, aynı yıl Irak geneli için Bağdat ta yapılan Jeoloji Bilim Sınavında Irak üçüncüsü olarak derece yapmıştır yılında Musul Üniversitesinde Jeokimya alanında yüksek lisans yapan Müftü, 2002 yılında da aynı üniversite ve aynı bölümden doktora derecesini almıştır. Çok sayıda ulusal ve uluslararası yayında makalesi yayınlanan Turhan Müftü, 2002 yılında Irak Jeoloji Birliği ve 2007 yılında da Uluslar arası Irak Bilim Adamları Cemiyeti ve Amerikan Petrol Jeolojistleri Birliğine üye olmuştur. Üniversite eğitiminin ardından uluslararası birçok kuruluşta eğitimler alan Müftü, Chevron, ConocPhilips gibi dünyanın önde gelen petrol şirketlerinde de çalışmıştır den bugüne kadar Irak Devletine ait Kuzey Petrol Şirketinde Jeoloji Bölüm Şefliği yapan Müftü, Kerkük Teknik Koleji, Kerkük Üniversitesi ve Tikrit Üniversitesinde de dönem dönem görev yapmıştır. Daha önce belirtildiği gibi aynı zamanda 2005 ten bu yana Kerkük Vilayet Meclisi üyeliği bulunan Turhan Müftü, 2009 da kurduğu Türkmen Hak Derneği ile de adından söz ettirmiştir da yapılan seçimlere Musul dan ITC ile seçimlere katılan ve milletvekili seçilen, ancak daha sonra ITC den ayrıldığını açıklayan İzzettin Devle, Tarım Bakanı olarak Maliki kabinesinde görev almıştır Musul doğumlu olan İzzettin Devle, Bağdat Üniversitesi Hukuk Fakültesinden 1980 yılında mezun olmuş ve daha sonra avukatlık yapmıştır. Hukuk alanında yüksek lisans derecesini aldıktan sonra şimdi Arap Birliğine bağlı Arap Araştırmaları Merkezi nde doktora

7 > 29 Türkiye ile Kürt Bölgesel Yönetimi arasındaki ilişkilerin gelişmesinin Kürtlerin Türkmenlere bakışını da yumuşattığı söylenebilir. Öte yandan bu yumuşamada tüm Türkmenlerin bir arada hareket etmeye başlamasının etkisinin olduğu da düşünülmektedir. yapmaktadır de Londra-New York seferini yapan uçağın İskoçya nın Lockerbie kasabası üzerinde patlaması ve bu olaydan Libya nın suçlanması üzerine açılan uluslararası mahkemede Libya nın savuculuğunu yapan İzzettin Devle, ayrıca yılları arasında Irak Parlamentosunda milletvekili olmuş, 2003 te Musul Barosu başkanlığına seçilen İzzettin Devle, 2005 te Irak Anayasasının hazırlanması için kurulan komisyonda Sünni Arapları temsilen üye olarak bulunmuştur. Öte yandan 2005 yılında yapılan seçimlerde de Irak Uzlaşma Cephesinden milletvekili seçilmiştir yılında Irak Uzlaşma Cephesinin Parlamento Grup Başkan Yardımcılığına getirilen İzzettin Devle, Irak Uzlaşma Cephesi nin Hukuk Komisyonu Başkanlığıyla birlikte Parlamento Anayasa Komisyonu ve 140. Madde Komisyonu üyeliği yapmıştır. Gençlik ve Spor Bakanlığı görevine tekrar getirilen Casim Muhammed Cafer ise, 1958 Tuzhurmatu doğumludur. Casim Muhammed Cafer in doğduğu dönemde Tuzhurmatu, Kerkük vilayeti sınırları içerisindeyken, 1976 da yeni oluşturulan Selahattin vilayetine bağlanmıştır. Casim Muhammed Cafer in bu nedenle Kerkük le güçlü ilişkileri olduğu bilinmektedir. Selahattin Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümünü bitiren Casim Muhammed Cafer, genç yaşlarda siyasete başlaması nedeniyle, 1981 de Baas Partisi ne karşı çıktığı için Saddam Hüseyin tarafından idam cezasına çarptırılmış, ancak Irak ın kuzeyine kaçarak idam cezasından kurtulmuştur de Suriye de Abbas Beyati başkanlığında kurulan Türkmen İslami Birliği nin oluşumunda önemli rol oynayan Casim Muhammed Cafer, aynı zamanda partinin başkan yardımcısıdır te İbrahim El-Caferi nin Başbakanlığındaki Irak Geçiçi Yönetiminde Bayındırlık ve İskan Bakanı olarak görev yapan Casim Muhammed Cafer, 2005 te Aralık ayında yapılan seçimlerde de büyük Şii ittifakı olan Birleşik Irak İttifakı içerisinde milletvekili seçilmiş ve daha sonra Gençlik ve Spor Bakanlığı görevine getirilmiştir da yapılan seçimlerde Nuri El-Maliki başkanlığındaki Kanun Devleti İttifakı ile seçimlere katılan Casim Muhammed Cafer, milletvekili seçilmek için yeterli oyu alamamasına rağmen, milli bakiyeden milletvekili olmuştur. Sonuç Türkmenlerin Irak siyasetindeki varlığı yukarıda ana hatlarıyla özetlenmiştir. Yazılanlar dikkate alındığında Türkmenlerin Irak siyasetinde etkin rol oynayamadıkları söylenebilir. Bu etkisizliğin Irak siyasetindeki gruplaşma, diğer ülkelerin Irak taki etkisi gibi dış etkenler göz önünde bulundurulmakla birlikte, Türkmenlerin iç siyasetindeki uyumsuzluğun da etkili olduğunu söylemek mümkündür ten sonra Irak ta yaratılan kutuplaşma Türkmenleri de etkilemiş, Türkmenlerin farklı odak noktalarında yer almasına sebep olmuştur. Irak taki keskin ayrılıklar, tarihten günümüze kadar milli kimliği ön planda tutan Türkmenleri de olumsuz etkilemiş ve özellikle dini inanış bakımında farklılık gösteren Türkmen toplumunda da etkili olmuştur. Suni olarak yaratılan bu durum Türkmenler için geçici olmuş ve yeniden milli kimlik ön plana çıkmıştır. Bugün gelinen noktada daha önceki iki parlamento döneminde oluşturulamayan parlamentodaki Türkmen grubu, 2010 seçimlerinin

8 30 > ardından kurulabilmiştir. Bu durum 2003 ten sonraki Irak siyasetinde Türkmenlerin durumu dikkate alındığında oldukça önemlidir. Grup içerisinde farklılıklar yaşansa da bugün Türkmenler haklarını daha güçlü bir biçimde dile getirebilmektedir. Diğer taraftan Irak ta artık siyasette karşılıklı düşmanlıklar yerini, reel siyasete bırakmaktadır. Daha önce birbirleriyle çatışan gruplar bugün bir araya gelmiştir. Buradan hareketle parlamentodaki Türkmen grubuna başkanlık yapan Taki El-Mevla ve milletvekillerinden oluşan bir heyetin Irak Cumhurbaşkanı Celal Talabani yi ziyaret etmesi, Türkmen grubunun Türkmenler için başbakan ya da cumhurbaşkanı yardımcılığı istemesi ve Talabani nin de bunu desteklemesi önemlidir. Ayrıca Talabani nin bir Kürt partisinin lideri olduğu da dikkate alındığında Türkmenleri Irak ın asli unsuru olarak ifade etmesi dikkate değerdir. Görüşmenin yapıldığı günlerde Mesut Barzani nin de cumhurbaşkanı ve başbakan yardımcılığının Türkmenlerin hakkı olduğunu dile getiren açıklamaları ve 2010 un Aralık ayı içerisinde yapılan KDP kongresine ITC nin de davet edilmesi ve ITC nin bu davete iştirak etmesi, Türkmenler ve Kürtler arasında geçmişten günümüze devam eden düşmanlık siyasetinin giderilmesi açısından önemli bir dönüm noktası sayılabilir. Bu noktada Türkiye ile Kürt Bölgesel Yönetim arasındaki ilişkilerin gelişmesinin Kürtlerin Türkmenlere bakışını da yumuşattığı söylenebilir. Öte yandan bu yumuşamada tüm Türkmenlerin bir arada hareket etmeye başlamasının etkisinin olduğu da düşünülmektedir. Bugün gelinen durum itibariyle, Türkmenlerin izleyecekleri politikanın reel, rasyonel ve proaktif olmasının Türkmenler adına kazanım sağlamada faydalı olacağı değerlendirilmektedir. Türkmen siyasetçilerin tabuları yıkarak, öngörülü, mantıklı ve anlayışa dayalı gerçekçi politikalar izlemesinin, Türkmenleri bugünkü durumdan daha geriye götürmeyeceği söylenebilir. Ayrıca bakan olarak görev verilen Türkmenlerin siyasi ve akademik kariyerleri oldukça dolu gözükmektedir. Ancak bakan olarak göreve getirilen Türkmen siyasetçilerin eline geçirdikleri bu fırsatı iyi kullanıp, birlik olarak hareket etmeleri ve koordineli çalışmaları halinde Türkmen halkına daha büyük fayda sağlayacakları düşünülmektedir. DİPNOTLAR 1 Iraq Governing Council, Erişim: 21 Aralık Yeni Şafak Gazetesi, Irak ta Ulusal Konferans Toplandı, Erişim: 22 Aralık Irak Seçimleri Kerkük ve Türkmenler, Erişim: 19 Aralık Fikret BİLA, Irak Seçiminde Türkmenler Üç Parça, Milliyet Gazetesi, 6 Aralık Cumhurbaşkanı Gül Türkmen Kanaat Önderleri ile Bir Araya Geldi, cumhurbaskani-gul-turkmen-kanaat-onderleri-ile-bir-haberi/, Erişim: 28 Mart 2010.