KURUMSAL KAYNAK PLANLAMA SİSTEMLERİ YÖNETİMİ

Transkript

1 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ KURUMSAL KAYNAK PLANLAMA SİSTEMLERİ YÖNETİMİ Hafta 1 Prof. Dr. İsmail Hakkı CEDİMOĞLU Bu ders içeriğinin basım, yayım ve satış hakları Sakarya Üniversitesi ne aittir. "Uzaktan Öğretim" tekniğine uygun olarak hazırlanan 0 bu ders içeriğinin bütün hakları saklıdır. İlgili kuruluştan izin almadan ders içeriğinin tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayıt veya başka şekillerde çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz. Her hakkı saklıdır 2011 Sakarya Üniversitesi

2 TANIMLAR VE KAVRAMLAR Bu Haftanın Hedefi: Bu haftaki dersimizde Kurumsal Kaynak Planlama dersine bir giriş yapılacaktır. Bu Haftanın Materyalleri Bu haftaki dersimizde kullanacağımız bir materyal bulunmamaktadır. 1

3 Kurumsal Kaynak Planlama Nedir? Dünya ekonomileri son yıllarda ciddi bir değişimler göstermektedir. Bu değişimin temel nedenleri incelendiğinde, belirgin olan faktörler bir tanesi, teknoloji ile birlikte bilgisayar teknolojisinin de büyük gelişme göstermesidir. E-ticaret, müşteri ilişkileri yönetimi, tedarik zinciri, tedarikçi değerlendirme ve müşteri sadakati gibi kavramlar, firmaların faaliyet gösterdikleri satış, satın alma, üretim, depolama, sevkiyat gibi süreçleri yakından etkilemektedir. İşletmelerin bu tür etkilere duyarlı olmasının sebebi, rekabet sınırlarının genişlemesi sonucu pazarda kalabilme mücadelesini sürdürmektir. Günümüzde tüketicilerin pazardaki gücü sürekli artış göstermektedir. Bu da tabii olarak pazara arz edilen ürünlerin çeşitliliğini artırmaktadır. Artan ürün çeşitliliği, yönetilmesi gereken daha fazla stok kodu, yönetilmesi gereken daha fazla yarı mamul, daha fazla üretim süreci, daha fazla tedarik edilmesi gereken hammadde, bu hammaddelerin zamanında temin edilebilmesi gibi birçok faktörü ortaya çıkarmaktadır. Üretim sürecinin basında ya da süreç devam ederken farklı bir tedarikçiden temin edilmesi gereken bir takım hizmetler, fason üretim veya üretim sürecinde kullanılan tezgâhlarda yapılması gereken periyodik bakımlar ya da müşteri talebinde meydana gelen nitelik ve nicelik yönünden değişiklikler gibi bir takım faktörler de dikkate alındığında karmaşık bir sürecin mevcut olduğunu anlaşılmış olur. Bütün bu karmaşık faktörlere rağmen işletmeler, üretimlerini zamanında tamamlayıp mamullerini depolarına almak ve sevkiyatlarını zamanında yapmak zorundadırlar. ERP, işletmelerin amaçlarını ve hedeflerini gerçekleştirebilmeleri için ürün üretimi veya hizmet sunulmasını en uygun şekilde icra edebilecekleri tedarik, üretim, satış ve pazarlama kanallarının planlanması, koordinasyonu ve kontrolünün yapılmasını sağlayan ve is süreçleri ile ilgili geniş bir bilgi yapısını üzerinde bulunduran kurumsal bir yazılım sistemidir. ERP farklı departmanların belirli ihtiyaçlarını tek bir çatı altında toparlamayı hedefler. Bu anlamda, ERP satış ve pazarlama, envanter yönetimi, muhasebe gibi temel is süreçlerinin bir parçası olarak görülebilir. ERP Sisteminin Gerekliliği Günümüzde işletmelerin yoğun rekabet ortamında varlıklarını sürdürebilmeleri üç ana parametre olan kalite, verimlilik ve maliyet konularına önem vermeleri gerekmektedir. Bu üç parametrede başarı sağlayabilmek için işletmenin kıt kaynakların verimli olarak kullanılması gerekmektedir. Bu kaynaklar da hammadde, işgücü, makine ve teçhizat ve finansmandır. Bu kaynakların verimli ve gerçekçi kullanılması üretim planlama ve kontrol faaliyetleri ile mümkündür. Aşağıda nedenlerden dolayı ERP sistemi kurulumunda firmalar motive olabilirler: Genel giderleri ve stokları azaltmak, Pazardaki değişimler zamanında ve hızlı cevap verebilmek, Pazar paylaşımı ve imaj artırma, Hızlı tasarım ve üretile bilirlikteki iyileşmeler, Teknolojik gelişmeleri güncel tutmak, ERP nin işletmeye sağlayacağı faydaları şunlardır: 1. Organizasyonun tüm fonksiyonel alanlarında Anlık/Gerçek zamanlı bilgiye erişim, 2. İşletme açısından doğru ve standartlaşmış veri, 3. Uygulamalarda en iyileşmiş çalışma 4. Verimliliği güçlendiren organizasyon yapısı, 5. Uzun dönem planlama için analiz ve raporlama, 6. Maliyetlerdeki ve çevrim zamanındaki azalma, 7. Verimlilik, kalite ve müşteriye hizmet performansında artış, 8. Yönetim açısından bilgiye erişimde, planlamada, karar vermede ve kaynak yönetiminde performans artısı. 9. İşletme bilişim alt yapısının oluşturulması, 10. Bilişimde düşük maliyet. 2

4 Bu sürekli değişim ortamında rekabette başarılı olmak, değişen is koşullarını önceden tahmin edebilmek ve bunlara hızla yanıt verebilmek demektir. İşletmelerin bunu yapabilmesi için işletmenin bütün yönlerini güçlü ve esnek bir biçimde destekleyen bilgi sistemlerine ihtiyacı vardır. Bu sistemler şirketlere, is uygulamalarından ve örgütsel yapılardan lojistik, proje yönetimi, finans, servis, dağıtım, nakliye ve imalata kadar her alanda değişimlere uyum sağlama yeteneği kazandıracaktır. Bütün bunları Kurumsal Kaynak Planlama ile yapmak mümkündür. ERP Gelişim Süreci Kurumsal Kaynak Planlama sisteminin tarihsel gelişimini incelemek için geçmiş üretim planlama ve kontrol sistemlerinin gelişim sürecine bakmak gerekmektedir. ERP kavramının, Malzeme ihtiyaç Planlama (MRP - Material Requirement Planning) ve İmalat Kaynakları Planlama (MRP II - Manufacturing Resource Planning) terimlerin tabii bir uzantısı olarak geliştirildiği varsayılmaktadır. MRP işletmelerin malzeme ihtiyacını daha etkin bir biçimde hesaplamak için geliştirilmiş bir sistemdir. Bu sistem sonradan genişletilerek, satış, planlama, kapasite yönetimi ve çizelgeleme gibi işlevleri de kapsayan MRP II sistemi seklinde geliştirilmiştir. MRP II o zamanlar, etkin imalat planlama için bir sonraki adım olarak görülmekle birlikte, firmalar, karlılık ve müşteri memnuniyeti gibi amaçların sadece üretim departmanını değil tüm işletmeyi ilgilendiren kavramlar olduğunu anlamış, finans, satış, dağıtım ve insan kaynakları gibi işlevlerinin de dahil olduğu sistemlere ihtiyaç duyulmaya başlanmıştır. Bu arada, ürün geliştirme safhasının teknik işlevleri ile üretim sürecini bütünleştiren Bilgisayar Bütünleşik İmalat (CIM. Computer Integrated Manufacturing) sistemleri ile firmaların ürün dağıtım kanallarını ve ürün dağıtımlarını planlamalarını ve yönetmelerini sağlayan dağıtım kaynakları planlama (DRP. Distribution Resource Planning) sistemleri de ortaya çıkmıştır. Günümüzde, 1990 lı yılların basından itibaren, bu kavramların tamamını kapsayan bütünleşik bir kurumsal çözüm olarak Kurumsal Kaynak Planlama(ERP) ortaya çıkmıştır. ERP nin Gelişim Safhaları 1960 lı yıllarda işletmeler stok kontrolü için, elde bulundurma maliyeti ve sipariş verme maliyetini dengeleyen yazılım paketleri kullanmaya başlamışlardır li yıllarda Malzeme İhtiyaç planlaması(mrp), bir ürün için, ürün ağacından başlayarak, Ana üretim çizelgesi ve stokları dikkate alarak ihtiyaç duyulan parça ve alt montajların miktarını ve zamanını belirleyen bir sistem olarak ortaya çıkmıştır li yıllarda Malzeme İhtiyaç Planlamasına(MRP) muhasebe sistemi ilave edilerek İmalat Kaynak Planlaması(MRP II) sistemi oluşturulmuştur lı yılların sonunda ise kurumsal ihtiyaçların büyümesi ve bilgisayar teknolojisindeki gelişmeler ile Kurumsal Kaynak Planlaması(ERP) sistemi geliştirilmiştir. 3

5 Malzeme İhtiyaç Planlaması (MRP) Malzeme İhtiyaç Planlama sistemi, işletmelerde stok seviyesini minimum düzeyde tutmak, üretimi ve verimliliği arttırmak, siparişleri zamanında teslim edebilmek ve alıcıya yapılan hizmeti geliştirmek amacıyla kullanılan bir üretim planlama ve kontrol tekniğidir. Malzeme İhtiyaç Planlaması (MRP), üretim planlama ve kontrol faaliyetlerini gerçekleştiren bilgisayar destekli bir sistemdir. MRP sistemi eksiksiz bir planlamayı, etkili bir malzeme kontrolünü ve meydana gelebilecek değişikliklerde planların yeniden yapılmasını sağlayan bir sisteme sahiptir. Stok seviyesini asgari düzeyde tutarken, ihtiyaç duyulan malzemenin istenilen yerde ve zamanda hazır bulunmasını da MRP sistemi temin edebilmektedir. MRP sistemi nihai ürün veya ana montajların tamamlanma tarihlerini ve miktarlarını içeren tablodan geriye doğru giderek, siparişi verilecek parça veya malzemenin miktarını ve zamanını bulma esasına dayanmaktadır. Herhangi bir malzemeye olan talebin önceden bilinmesi ve bu talebin diğer kalemlerin taleplerine uygun hale getirilmesi halinde, verimli sonuçlar elde edilmektedir. Malzeme ihtiyaç planlaması üretim operasyonlarının yönetim ve kontrolünde, diğer sistemlere göre daha kullanışlı bir tekniktir. Öncelikli görevi, ana üretim planındaki nihai ürünler için, miktarlar ve tamamlanma günlerinden geriye doğru giderek tek tek parçaların ne zaman sipariş verilebileceğini kesin olarak belirlemektir. Sistemin zamana dayanmasının en önemli sebeplerinden biri, malzeme ihtiyaçlarının belirlenmesinde parçaların her birinin farklı temin sürelerine sahip olmasıdır. Malzeme önceliklerini ve kapasite kontrolünü en iyi şekilde yapmak isteyen, karışık malzemelerin montajını yapan firmalar için malzeme ihtiyaç planlaması idealdir. Endüstri kolları olarak ilaç, yiyecek, tekstil, kimya gibi alanların dışında, otomotiv, elektronik, yedek parça üretimi ve montaja dayanan sistemlerde kullanılabilir. MRP Sisteminin Girdiler a) Ana Üretim Planı: Malzeme ihtiyaç planlama sisteminin isleyebilmesi ana üretim planına bağlıdır. Yani son ürünlerin ne kadar ve ne zaman üretilmeleri gerektiğini gösteren bir ana üretim planı olmalıdır. MRP sisteminde ana üretim planının haftalık üretim ihtiyaçlarına bölünmesi ve daha kısa zaman aralıklarını (hafta - gün gibi), esas alan sipariş programlarınınım hazırlanması mümkün olmaktadır. b) Ürün Ağacı Bilgileri: Malzeme listesi, son ürünü üretebilmek için gerekli tüm malzemelerin bir dökümünü ve üretim yöntemlerine ait bilgileri içerir. c) Stok Kayıtları : Tüm birimlerin stok durumları hakkındaki verileri içerir. Her stok birimi kodlanmalıdır. Kodlama sistemi kolay ve anlaşılır olmalıdır. MRP Sisteminin Çıktıları a) Satın Alma İstekleri: Malzeme ihtiyaç sisteminin sonucunda üretilecek ürünlerin zamanında üretilebilmesi için zamanında malzemelerin tedarik edilmesi gerekir. Bunun için tedarik sürelerine ve miktarlarına göre her parçanın sipariş miktarı ve zamanları satın alma emri olarak satın alma departmanına iletilir. b) İmalat Siparişleri(İş Emirleri): MRP nin en önemli çıktısı imalat siparişleri(iş emirleri) dir. Üretilecek parçalarının zamanında üretilmesi için yapılan planın çıktısıdır. Bu çıktı parçaların ne zaman ve ne kadar üretileceğini gösterir. 4

6 5