Kronik Hastalıklar Epidemiyolojisi (Noncommunicable Diseases) Doç. Dr. Emel ĐRGĐL

Transkript

1 Kronik Hastalıklar Epidemiyolojisi (Noncommunicable Diseases) Doç. Dr. Emel ĐRGĐL

2 Kronik hastalıkların genellikle, çok belirgin olmayan etyolojileri, çok çeşitli risk faktörleri, çok uzun latent dönemleri ve uzamış hastalık dönemleri vardır.

3 Kronik Hastalıkların Özellikleri Genellikle orta yaşta başlar, ömür boyu sürer. Genellikle kalıcı bir sakatlık bırakır. Zaman zaman iyileşme dönemine girse de tekrarlamalar hastalığı daha kötü duruma sokar. Etmenle karşılaşma ile hastalığın ortaya çıkması arasında geçen süre çok uzun olabilir. Hastane ve toplum bakımına gerek vardır. Hastanın peryodik tıbbi bakımları olmalıdır.

4 Kronik Hastalıkların Önemi Enfeksiyon hastalıklarından daha çok kişide görülürler. Daha çok ölüme neden olurlar. Hastaneleri oran ve gün açısından daha çok işgal ederler. Kalıcı sakatlıklar yaşamı etkiler. Tanı, tedavi ve rehabilitasyon için çok fazla ekonomik desteğe gereksinim vardır. Kronik hastalıkların yaklaşık yarısı 45 yaşın altında başlar. Özel rehabilitasyon kuruluşlarına gereksinim vardır. Sosyal servis ve örgütlere gereksinim vardır.

5 Kronik Hastalık Oluşumu Sağlık Risk Kronik Kronik Ölüm Faktörü Durum Hastalık Sağlık Yanlış Yüksek kan Kalp Ölüm Diet Kolesterolü Krizi

6 Kontrol Amaçlar; Korunma aracılığıyla hastalık insidansının azaltılması, Sakatlıkların oluşumunun geciktirilmesi, Hastalık ciddiyetinin hafifletilmesi, Bireyin yaşamının uzatılması YAŞAM KALĐTESĐ

7 Korunma Stratejisi Birincil Korunma Đkincil Korunma Üçüncül Korunma Toplumun Hastalık Durumu Duyarlı Asemptomatik Semptomatik Etkiler Hastalık Đnsidansının azalması Prevalansın azalması Komplikasyon ve sakatlıkların azalması

8 Girişimler ve Kazandırdıkları Girişim Açıklama Kazandırdıkları Sigarayı yaşında kadın $ 2900 bıraktırma yaşında erkek $ 990 Kolesterol 30 yaşındaki erkeğe tedavisi düşük kolesterol diyeti $ Mammografi yaşındaki kadınlarda her 3 yılda bir $ yaşındaki kadınlarda her yıl + meme muayenesi $

9 Kronik hastalıkların azaltılması amacıyla öncelik verilen risk faktörleri: Sigara Beslenme Fizik aktivite Alkol Yüksek kan basıncı

10

11 Sigara-1 Önlenebilir hastalık nedenleri arasında BĐRĐNCĐ sıradadır. Dünyada her gün 8000 kişiyi öldürmektedir. Her 5-6 ölümden birine neden olmaktadır yılında ölüm olacaktır. Erkekler > Kadınlar Bazı ülkelerde; Erkek = Kadın Bırakma eğilimi; Erkek > Kadın

12 Türkiye de 17 milyon sigara içen Sigaraya bağlı bin ölüm /yıl ölüm / gün En çok sigara içen meslek grupları Basın mensupları Öğretmenler Doktorlar

13 Türkiye de (devam) WHO (2003) Erkekler = % 49,9 Kadınlar = % 15,6 Toplam = % 32,7 TURDEP (1998) Erkekler (20 yaş ve üzeri) = % 50,9 Kadınlar (20 yaş ve üzeri) = % 10,9

14 Diet ve Beslenme-1 Zayıf diet ve fiziksel inaktivite gerçek ölüm nedenleri arasında ĐKĐNCĐ sıradadır. Yanlış beslenme, koroner kalp hastalığına, kansere, felçlere, diabete, osteoporoza ve şişmanlığa neden olmaktadır. Özofagus, mide, pankreas, kolon, postmenopozal meme Ca... Vitamin C, Vitamin E, Selenyum, Karotenoidler antioksidan etki göstererek, oksidatif hasarı ortadan kaldırmaktadırlar.

15 Ülke karşılaştırmaları (Türkiye dahil)

16 Ülke karşılaştırmaları(türkiye hariç)

17

18

19

20

21 Beslenme Önerileri (NCI) Çeşitli besinler yiyin. Yediğiniz besini, fiziksel aktivitenizle dengeleyin. Kilonuzu ideale getirin. Dietinizi taneli besinlerden, sebze ve meyveden oluşturun. Dietinizde yağ ve kolesterol oranı düşük olan besinleri bulundurun. Çok şekerli besinleri yemeyin. Çok tuzlu besinleri yemeyin. Alkol içiyorsanız en aza indirin.

22 Alkol ABD de ölüm nedenleri arasında ön sıralardadır. Alkol alımı için fizyolojik bir gereksinim yoktur. Alkol bağımlılık yapan bir maddedir. Uluslararası Kanser Araştırmaları Kuruluşu alkolü kanserojen olarak tanımlamaktadır. (Ağız, özogagus, primer Kc, rektum, meme Ca...) Siroz, dejeneratif değişiklikler, yüksek kan basıncı, pankreatit...

23 Türkiye de Alkol kullanma oranları Erkekler (20 yaş ve üzeri) = % 18,1 Kadınlar (20 yaş ve üzeri) = % 0,5 TURDEP 1998

24 Tahmini ortalama kan basıncı değerleri