MADDE NEDİR? Çevremize baktığımızda gördüğümüz her şey örneğin, dağlar, denizler, ağaçlar, bitkiler, hayvanlar ve hava birer maddedir.

Transkript

1

2 MADDE NEDİR? Çevremize baktığımızda gördüğümüz her şey örneğin, dağlar, denizler, ağaçlar, bitkiler, hayvanlar ve hava birer maddedir. Her maddenin bir kütlesi vardır ve bu tartılarak bulunur. Ayrıca her madde uzayda belli bir yer kaplar. Bu yüzden uzayda yer kaplayan her şeye madde denir diye bir tanım da yapılabilir. 2

3 Cisim Maddenin belirli bir şekil almış haline cisim denir. Örneğin, ağaç bir maddedir, ağaçtan yapılmış bir masa bir cisimdir. Alüminyum da bir maddedir, ama alüminyumdan yapılan tencere bir cisimdir. Evrenin büyük bir kısmı maddelerden oluşmuştur. Ama her madde aynı değildir. Maddeler kendilerini oluşturan atom ve moleküllerin cinsine göre farklılıklar gösterir. 3

4 Maddelerin Ortak Özellikleri Maddenin miktarına bağlı olup, cinsine bağlı olmayan özellikleri ortak özellikleridir. Madde miktarına bağlı olmayan özellikleri ise ayırt edici özellikleridir. (Yoğunluk, KN, DN ) Bunlar; 1. Kütle, 2. Hacim, 3. Boşluklu yapıdır. 4

5 Maddelerin Ortak Özellikleri Kütle: Cismin madde miktarının ölçüsüdür. Maddenin kütlesi cisim nerde olursa olsun asla değişmez. Kütle birimi gram (g) veya (kg) kilogramdır. (1kg=1000g) Hacim: Maddenin uzayda kapladığı alandır. (cm 3, L) 1 L = 1 dm 3 = 1000 cm 3 = 1 ml Boşluklu yapı: Maddelerin yapılarında bulunurlar. 5

6 ATOM NEDİR? Tüm maddeler tanecikli yapıda olup bu taneciklere atom denir. Farklı maddeler farklı atomlardan oluşmuşlardır. Aynı tür atom içeren maddeler elementlerdir. Bugün için 115 çeşit element vardır. Bu elementler birleşerek bileşikleri ve molekülleri oluşturur. 6

7 Buraya kadar özetleyelim Tüm maddeler atomlardan yapılmıştır. Atomlar gözle görülmeyecek kadar küçüktür. Farklı tür atomlar farklı tür atomlardan oluşur. Atomlar, elementlerin tüm özelliğini gösteren en küçük parçalarıdır. Elementler, fiziksel ve kimyasal yollarla daha küçük birimlere ayrılmaz. Çünkü aynı tür atomlardan oluşur. 7

8 Homojen ve Heterojen Maddeler Homojen Madde: Her tarafı aynı görünen ve her tarafı aynı özelliği gösteren maddelerdir. Su gibi Heterojen madde: Her tarafı aynı görünmeyen ve aynı özelliği göstermeyen maddelere heterojen madde denir. Ayran gibi 8

9 Etkinlik (Eşleştiriniz)

10 ARI MADDE Belirli karakteristik özellikleri olan tek tür tanecik içeren maddelere arı madde denir. Tüm arı maddeler homojendir. Arı maddeler; Elementler Bileşikler Arı olmayan maddeler ise karışımlardır. Element sembollerle, bileşikler kimyasal formüllerle gösterilirken, karışımlar herhangi bir şeyle gösterilmezler. 10

11 ELEMENTLER Aynı cins atomlardan oluşan arı maddelere element denir. Özellikleri; 1. Elementler en basit arı maddelerdir. 2. Fiziksel ve kimyasal yöntemlerle daha basit maddelere ayrılamazlar. 3. Tek cins atomlardan oluşurlar. 4. Sembollerle gösterilirler. Farklı elementler belli oranlarda birleşerek bileşikleri oluştururlar. Elementler özelliklerine göre 2 ye ayrılırlar. 1. Metaller 2. Ametaller 11

12 Moleküller Aynı elementler ise birleşerek molekülleri oluştururlar. O 2, Fe 2 gibi Farklı türde atomlar da birleşerek molekülleri ve bileşikleri oluşturur. Maddelerin bir kısmı atomik yapıda bir kısmı moleküllü yapıda bulunur. 12

13 BİLEŞİKLER İki veya daha fazla cins elementin kendi özelliklerini kaybederek belirli oranda birleşmesi ile oluşan saf maddelere bileşik denir. Özellikleri 13

14 Bileşiklerin Özellikleri 1.Her bileşiğin kendine özgü özellikleri vardır. 2.Her bileşik formülle gösterilir. 3.Kimyasal yollarla elementlerine ayrıştırılabilir. 4.Bileşiklerde elementlerin belli bir oranı vardır. 5.Elementler bileşik oluşturdukların da kendi özelliklerini kaybederler. 14

15 KARIŞIMLAR İki veya daha fazla maddenin kendi özelliklerini kaybetmeden bir araya gelmesiyle karışımlar oluşur. Toprak, hava gibi Özellikleri; 1. İçyapıları değişmez. 2. Has özellikleri yoktur. 3. Homojen yada heterojen olurlar. 4. Fiziksel yollarla ayrılırlar. 5. Belli oranlarla oluşmazlar. 15

16 Resim ne anlatıyor? 16

17 Etkinlik (Eşleştiriniz)

18 MADDEDEKİ DEĞİŞİMLER A) Fiziksel Değişim Maddenin özünü ve bileşimini değiştirmeyen özelliklerine fiziksel özellikler denir. Bunlar; maddenin rengi, kokusu, sertliği, iletkenliği, donma noktası, erime noktası vs. İşte, bu özelliklerindeki değişmelere de fiziksel değişme denir. Fiziksel değişmelerde maddenin kimyasal yapısı değişmez. Örneğin, şekerin suda erimesi, yoğurttan ayran yapılması 18

19 MADDEDEKİ DEĞİŞİMLER B) Kimyasal Değişme Maddenin belirli koşullarda özünü ve bileşimini değiştirebilen özelliklerine kimyasal özellikler denir. Yanabilirlik, asitlik, baziklik gibi özelliklerdir. Bu tarz özelliklerdeki değişmelere de kimyasal değişme denir. Örneğin, demirin paslanması, kömürün yanması, fotosentez vs. 19

20 Etkinlik (Kimyasal değişme için (K) Fiziksel Değişme için (F) koyunuz.) K F F K F K F K F K 20

21 MADDENİN HALLERİ Doğada maddeler bulundukları ortam koşullarına göre katı, sıvı, gaz halde bulunurlar. Bunlara maddenin halleri denir. Bu hallerin kendilerine özgü özellikleri vardır. Maddenin taneciklerinin hareketi, maddenin her üç hali için aynı değildir. Katı halde tanecikler sadece titreşim hareketi yapar. Sıvı ve gaz halde tanecikler titreşim hareketine ilaveten dönme ve yer değiştirmeden ileri gelen öteleme hareketi de yaparlar. 21

22 MADDENİN HALLERİ Maddenin taneciklerinin hareketliliği bir enerjisinin olduğunu gösterir. Sistemin bu enerjisine kinetik enerji denir. Katı, sıvı ve gazlar ısıtıldıkça hacimleri artar. Bu olaya genleşme denir. Maddelerin katı, sıvı ve gaz hallerinin birinden diğerine geçişine hal değişimi denir. 22

23 Maddenin KATI hali Katı halde tanecikler arası boşluklar çok az, çekim kuvvetleri fazladır. Tanecikler yalnız titreşim hareketi yaparlar. Belirli şekil ve hacimleri vardır. Tanecikler bir düzen içinde sıralanmışlardır. Katıların sıkıştırılarak hacimleri değişmez. 23

24 Maddenin SIVI hali Katı hale göre tanecikler arası boşluklar daha fazla, çekim kuvvetleri daha azdır. Tanecikler birbiri üzerinden kayarlar. (Öteleme hareketi) Katıya göre daha düzensiz bir yapıdadırlar. Belirli bir hacimleri vardır, ama şekilleri yoktur. İçinde bulundukları kabın şeklini alırlar. 24

25 Maddenin GAZ hali Tanecikler arası boşluklar katı ve sıvıya göre daha fazla, çekim kuvvetleri daha azdır. Tanecikler titreşim, dönme ve öteleme hareketi yaparlar. Katı ve sıvı hale göre en düzensiz haldir. Belirli şekil ve hacimleri yoktur. Bulundukları kabın hem hacmini hem de şeklini alırlar. 25

26 Her halde GENLEŞME Sıcaklığı artırmak taneciklerin daha çok hareket etmesini sağlar. Taneciklerin kendisi büyümez fakat daha fazla hareket etmek için daha çok yere ihtiyaç vardır. Bu olaya genleşme; tersine de sıkışma denir. 26

27 Ünitenin Kavram Haritası 27

28 Ünitenin Kavram Haritası 28