ADIM ADIM YGS-LYS 27. ADIM HÜCRE 4- HÜCRE ZARINDAN MADDE GEÇİŞLERİ

Transkript

1 ADIM ADIM YGS-LYS 27. ADIM HÜCRE 4- HÜCRE ZARINDAN MADDE GEÇİŞLERİ

2 Hücre zarı canlıdır ve seçici-geçirgendir. Bu özelliği nedeniyle bazı maddeler hücre zarından geçebilirken bazı maddeler geçemez. Hücre zarından; küçük moleküller büyük moleküllere göre nötr maddeler iyonlara göre negatif iyonlar(anyon) pozitif iyonlara (katyon) göre yağda çözünen maddeler (ADEK vitaminleri) yağda çözünmeyen maddelere (B ve C vitaminleri) göre yağı çözen maddeler (eter, benzen, kloroform ) yağı çözmeyen maddelere (su..) göre daha kolay geçer.

3 Hücre Zarından Madde Geçişi Küçük Moleküllerin Geçişi Büyük Moleküllerin Geçişi Pasif Taşıma Aktif Taşıma Endositoz Ekzositoz Difüzyon Fagositoz Kolaylaştırılmış Difüzyon Pinositoz Ozmos

4 Pasif Taşıma Hücre zarından geçebilecek büyüklükteki moleküllerin kendilerine ait kinetik enerjileri vardır. Bundan dolayı moleküller hareket halindedirler. Bir molekülün çok yoğun olduğu ortamdan az yoğun olduğu ortama doğru kendi enerjisiyle geçmesine PASİF TAŞIMA denir. ATP kullanılmaz bu nedenle canlı ya da cansız ortamda gerçekleşebilir. Difüzyon, kolaylaştırılmış difüzyon ve ozmos olmak üzere üç çeşittir.

5 1) Difüzyon Hücre zarından geçebilecek büyüklükteki molekül ya da iyonların çok yoğun olduğu ortamdan az yoğun olduğu ortama kendiliğinden geçmesine DİFÜZYON denir. Her iki tarafın yoğunluğu eşit olana kadar difüzyon devam eder. Suya damlatılan mürekkebin suya dağılması; parfüm kokusunun odaya dağılması difüzyondur. ATP harcanmaz. Moleküller hücre zarından geçerken fosfolipit tabakasını kullanırlar. Taşıyıcı protein kullanılmaz. Enzimler görev almaz. Çift taraflı gerçekleşebilir. Akciğerlerimizdeki oksijenin kana geçmesi; kandaki karbondioksitin akciğere geçmesi difüzyondur.

6 Difüzyon hızına etki eden faktörler Molekül büyüklüğü arttıkça difüzyon hızı azalır. Ortamlar arasındaki yoğunluk farkı arttıkça difüzyon hızı artar. Ortamın sıcaklığı arttıkça moleküllerin kinetik enerjisi artacağından difüzyon hızı artar. Difüzyon yüzeyinin artması difüzyon hızını artırır. DİYALİZ: Suda çözünmüş maddelerin yarı geçirgen zar aracılığı ile difüzyonudur. Böbrekleri çalışmayan insanların kanındaki üre ve atıkların oranı artar. Bu maddelerin kanının uzaklaştırılması diyaliz ile gerçekleşirilir.

7 Aşağıdakilerden hangisi hücrenin bir maddeyi difüzyon ile alamamasının nedeni olabilir? A) Bu maddenin hücre dışı yoğunluğunun hücre içine göre fazla olması B) Hücrede yeterli enerjinin olmaması C) Hücre zarında taşıyıcı proteinlerin bulunmaması D) Enzim çeşidinin yetersiz olması E) Bu maddenin kompleks bir besin olması Bir hayvansal hücre aşağıda bileşenleri verilen çözeltiye bırakılıyor. 1. Glikoz 2. Protein 3. Glikojen 4. İyot Gibi moleküllerden hangileri bu hücreye difüzyon ile alınabilir? A) 1 ve 2 B) 1 ve 4 C) 2 ve 3 D) 2 ve 4 E) 3 ve 4 Hücre zarından madde geçişleri ile ilgili aşağıda verilen özelliklerden hangisi yanlıştır? A) Küçük moleküller büyük moleküllere göre daha hızlı difüzyona uğrar. B) Yağda çözünen maddeler çözünmeyen maddelere göre daha hızlı difüzyona uğrar. C) Yağı çözen maddeler çözemeyen maddelere göre daha hızlı difüzyona uğrar. D) İyon halindeki bir element nötr durumuna göre daha hızlı difüzyona uğrar. E) Negatif iyon aynı elementin pozitif iyonuna göre daha hızlı difüzyona uğrar. Hücre zarından; 1. Oksijen 2. Glikoz 3. Karbondioksit Moleküllerinin geçiş hızları en hızlıdan en yavaşa doğru nasıl sıralanır? A) B) C) D) E) 3-1-2

8 2) Kolaylaştırılmış Difüzyon Hücre zarından geçebilecek büyüklükte olan ancak fosfolipitten geçemeyen moleküllerin çok yoğun olduğu ortamdan az yoğun olduğu ortama doğru taşıma proteinleri aracılığı ile geçmesine KOLAYLAŞTIRILMIŞ DİFÜZYON denir. Glikoz, früktoz, yağ asidi, aminoasit gibi monomerler kolaylaştırılmış difüzyon ile geçiş yaparlar. ATP harcanmaz. Çift taraflı gerçekleşebilir. Difüzyon da maddeler geçerken fosfolipit tabakasını kullanırken; kolaylaştırılmış difüzyonda maddeler geçerken taşıma proteinlerini ya da kanal proteinlerini kullanır.

9 Pasif taşıma ile ilgili aşağıda verilenlerden hangileri doğru değildir? A) Küçük moleküllerin taşınımını sağlar. B) Tüm hücrelerde gerçekleşebilir. C) Yoğunluk farkı, madde geçişine olanak sağlar. D) Madde taşınımı sırasında ATP harcanır. E) Hücre içine ya da hücre dışına doğru olabilir. Kolaylaştırılmış difüzyon; 1. Taşıyıcı protein kullanımı 2. Küçük moleküllerin taşınımı 3. Yoğunluk farkına göre gerçekleşme Özelliklerinden hangileri ile difüzyondan ayrılır? A) Yalnız 1 B) Yalnız 2 C) 1 ve 2 D) 1 ve 3 E) 2 ve 3