Temel sistemi seçimi;

Transkript

1 1

2 2

3 Temel sistemi seçimi; Tekil temellerden ve tek yönlü sürekli temellerden olabildiğince uzak durulmalıdır. Zorunlu hallerde ise tekil temellerde her iki doğrultuda rijit ve aktif bağ kirişleri kullanılmalıdır. Tek yönlü sürekli temellerde ise temel doğrultusuna dik rijit ve aktif bağ kirişleri kullanılmalıdır. Sanayi yapısı benzeri büyük açıklıklı yapılarda tekil veya tek yönlü sürekli temel kullanılmak zorunda kalınabilir, bağ kirişleri de etkin olamaz. Bu durumda temel boyutları daha büyük tasarlanarak, temellerdeki dönmeler küçültülür. Eğer kolonların, temellere ankastre olarak bağlandığı kabulü ile hesaplar yapılmış ise, özellikle eğilme tesirlerinin kolonlarda ve kirişlerdeki dağılımı hatalı olur. Tekil temeller, zemin gerilmeleri yaklaşık olarak eşit çıkacak şekilde boyutlandırılır. Bu yapılır ise yapı temellerindeki farklı oturmalar en aza indirilmiş olur. 3

4 4

5 5

6 6

7 7

8 8

9 9

10 Zemin gerilmelerinin çok düşük olduğu yerlerde sürekli kirişlerin ampartmanları çok geniş olduğunda ve aralarında çok az boşluk kaldığında uygun çözüm radye temel olabilir. Binanın toplam ağırlığı bina alanına bölünerek binadn zemine gelen gerilmeler bulunur.bu gerilme emniyet gerilmesine eşit veya yakınsa radye temel uygundur. Bu gerilme emniyet gerilmesinden fazla ise radye temel yetersiz kalacaktır, kazıklı temel sistemi seçilmelidir. 10

11 Radye temeli oluşturan kolonlar heriki yönde sürekli kirişlere benzer şekilde kirişlerle birbirine bağlanır.temel kirişlerinin aralarında kalan boşluklar radye döşemeleri ile kapatılır.radye döşemelerinin kalınlığı 30 cmden az olmaz.radye kirişlerinin yüksekliği radye döşemelerinden fazla olacağından radye döşemeleri dört tarafından rijit kirişlerle sınırlıdır.radye döşemelri hesaplarında zeminden gelen basınç hesaplanırken sadece toplam kolonların yükünütemel alanına bölünce çıkan değeri almak yeterlidir.çünkü temel zati ağırlığı doğrudan doğruya zemine eşit olarak yayılmaktadır. 11

12 Bitişik nizam diğer tarafı bahçeli yapılarda yan bahçe kısımlarına zeminden sonra konsol çıkıldığında temele gelen yüklerin ağırlık temel tabanı ağırlık merkezinden farklı olacağından zemine gelen basınçlarda farklı olur.bu durumda binada farklı oturmalar ve yan yatmalar olabilir. Bunu önlemek için konsol kısımlarının altına temellerde de konsol döşeme çıkıntısı yaparak bu eksantirite önlenir,zeminde yük dengesi sağlanmış olur. Radye döşemeleri rijit kirişlerle sınırlandırıldığından dört tarafı ankastre döşeme olarak hesaplanır.paspayları 5 cm alınarak açıklık ve mesnet momentleri hesaplanarak beton emniyet gerilmeleri aşılmayacak şekilde 30 cm den az olmayacak plak kalınlığı hesaplanır. Her iki yönden gelen donatılar yetersiz kalınca mesnetlere ilave donatılar yerleştirilir. Temel kirişleri sürekli kirişler gibi hesaplanır.temel kiriş kesitleri kayma gerilmeleri kayma emniyet gerilmelerini aşmayacak şekilde seçilir. 12

13 Radye temel sistemi deprem bölgelerinde kullanılabilecek uygun bir sistem olarak öne çıkmaktadır. Radye temel kalın bir plak olarak yapılabildiği gibi kirişli plak olarak da yapılabilir. Geçmişte kirişli plak daha çok kullanılmakta idi. Fakat günümüzde giderek tek bir kalın tek bir plak olarak tasarım öne çıktı. Çünkü kirişli plak sistemde kalıp işçiliği ve demir işçiliği artmaktadır. Toplam kullanılan donatı açısından da plak sistem ile kirişliplak sistem aradasında pek fark oluşmamaktadır. Radye temel su izolasyonu açısından da tekil ve sürekli temellere göre avantaj sağlamaktadır. 13

14 Radye temellerde, yapı dış sınırlarında bir miktar konsol çıkmak yerinde olur, çıkılacak konsol boyunun iç açıklığın ( ) katı gibi olmasında düzgün gerilme dağılımı sağlanması açısından yarar vardır. Eğer bu yapılamıyor ise bodrumsuz yapılarda yapı dış hatlarında derin bir kiriş yapılabilir. Bodrumlu yapılarda ise bodrum dış perdeleri biraz daha kalın tutulur. Bazen çok katlı bir yapıda, yapı alt katları genişleyebilir, bu durumda temelde yüksek kısım altında daha kalın bir plak uygulanabilir. 14

15 Çok katlı yapılarda temel altında bazı bölgelerde zemin gerilmesi izin verilen değerleri aşabilir, bu olumsuzluğu aşmak için betonarme olarak gerekmediği halde temel plağı kalınlaştırılır, böylece kolon-perde yükleri daha geniş bir alana yayılarak zeminde oluşan gerilmeler düşürülür. Kirişsiz radye temellerde dikkat edilmesi gereken diğer önemli bir nokta da zımbalama dayanımıdır. TS500 de plak temellerde zımbalama dayanımının sadece beton ile sağlanması gerektiği ifade edilmektedir, donatı katkısı zımbalama dayanımı hesabında dikkate alınmamaktadır. Bu koşula titizlikle uyulmalıdır, hatta zımbalama dayanımı açısından %10-15 gibi bir fazlalık ile güvenli tarafta kalınmasında yarar vardır. 15

16 Kazıklı temeller ise zemininin zayıf olması durumunda, ya da sağlam zeminin, temel kotundan daha aşağılarda olduğu durumlarda kullanılır. Sağlam zemine makul kazık boyları ile ulaşılabiliyor ise kazıklar, uç kazıkları şeklinde tasarlanır. Eğer sağlam zemin çok derinde ise bu durumda kazıklar sürtünme kazığı olarak tasarlanır. Kazıklar genellikle fore kazık olarak tasarlanırlar. Uç kazığı şeklinde kullanılan kazıklar çakma betonarme kazık ya da çelik kazık olarak tasarlanabilirler. Zayıf ve gevşek zeminlerde ise vibrex kazık olarak isimlendirilen bir uygulama yapılmaktadır. Bu uygulamada ağzında geçme çelik bir tapa olan çelik bir boru kılıf zemine çakılır. Bu çakma işleminde kazık bölgesindeki zemin, kazık dışına itildiği için zemin çakım sırasında biraz sıkıştırılmış, ıslah edilmiş olur. Sonra çelik kılıf içine kazık donatısı sarkıtılır, beton dökülürken kazık yavaş yavaş yukarı çekilir, tapa geçme olduğu için kazık alt ucunda kalır. Her bir kazık için bir tapa kazık alt ucunda bırakılmış olur. 16

17 Kazıklı temel tasarımında bir kolonun altına en az üç adet kazık çakılmalıdır. Çünkü üç nokta bir düzlem oluşturur. Eğer kolon alt ucunda eğilme tesiri fazla ise dört kazık kullanılması daha uygun olur. Kazık tepelerinde kazık başlıkları oluşturulur ve kolonlar da kazık başlığı üzerine oturtulur. Eğer yapıda kat sayısı fazla ve kolon yükleri büyükse fazla sayıda kazık kullanmak gerekir. Bu durumda kazık araları (min 3D) olacak şekilde kazıklar yerleştirilir, tek bir kazık başlığı kullanılarak tüm yapı altında tek bir plak oluşturulur. 17

18 18

19 19

20 20

21 21

22 22

23 23

24 24

25 25

26 26

27 27

28 28

29 29

30 17 Agustos 1999 Marmara Depreminde yikilan binanin kolon aplikasyonu 30

31 17 Agustos 1999 Marmara Depreminde yikilan binanin temel kalip plani 31

32 32

33 33

34 34

35 35

36 36

37 37

38 38

39 39

40 40

41 Kolon donatı bölgeleri 41

42 Birleşim bölgesinde etkiler ve donatı düzeni 42

43 Perde donatı düzeni uç bölgesi düşey donatısı 250mm min o 8 250mm s 200mm s bw bw l w kritik perde yüksekliğich r min 4o14 uç bölgesi düşey donatısı bw l w min 4o14 s 50mm s 100mm s bw /2 perde uç bölgesi perde uç bölgesi l w 7 bw perde gövdesi perde uç bölgesi bw a 25 oetr a l uç l uç 43

44 Kiriş donatısı 44

45 Duvar altı temeli 45

46 46

47 Kazıklı kolon temeli 47