BİLİMİN DOĞASI VE BİLİM TARİHİ «Bilim, Anlamı ve Kapsamı»

Transkript

1 BBDT-Sunu_1 BİLİMİN DOĞASI VE BİLİM TARİHİ «Bilim, Anlamı ve Kapsamı» Dr. Aysun Ö. KAPLAN

2 Dersin Akışı Bilimin doğası kart oyunu sonuçlarının tartışılması Tercih edilen kartlar Bilim tanımlarında değinilen vurgular Bu hususlar üzerinde tartışma Sınıfın tanımını oluşturma Literatürdeki bilim tanımlarının incelenmesi Bu tanımların sınıfın tanımı ile karşılaştırılması Tartışma ve kapanış 2

3 Kartların tercih edilme sıklıkları İfadeler Tekrar sıklığı Bilim doğal dünyayı anlamak için güçlü bir araçtır. 6 Bilim insanları deneye başlamadan önce deney sürecindeki gelişmelere ilişkin öngörüye (tahmin) sahip olmalıdır. Dikkatli yapılmış gözlem, bize çevremizdeki dünya hakkındaki doğruları verir. 6 Bilim daima değişir; dolayısıyla çok güvenilir değildir. 6 Bilim genellemelere yönlendiren gözlemlerle başlar. 5 Bütün insan ürünleri gibi bilim de pek çok iyi ve kötü etkiye açıktır. 5 Bilim modern sorunlarımızın çoğunun esas nedenidir. Örn;kirlilik, nükleer silahlar Gözlem bütün bilimler için merkezi konumdadır. 4 Bilimsel yöntem bütün çalışma alanlarında izlenmelidir. 4 Kuramlar bilim insanlarına, gözlemlerini yorumlamada yardım eder. 4 Bilim hakkında sahip olunan bilgi başka herhangi bilgi türünden daha değerlidir

4 İfadeler Tekrar sıklığı Tutarlı ve geçerli kuramlar olmadan bilim yapılamaz. 3 Bilim insanları düşünceler sistemine ulaşmak için çaba harcarlar. 3 Görme inanmadır. 3 Bir fikir test edilebilir değilse ya çok az kullanılır ya da hiç kullanılmaz. 3 Bilimsel gelişmeler hayattaki bir takım en iyi ve en kötü şeyleri mümkün kılmıştır. Bilim pek çok bilme yolundan biridir. 3 Bilim insanlığa açık bilgi elde etmenin en önemli yoludur. 3 Eğer gözlemsiz kuram anlamsızsa kuramsız gözlem kördür Bilim daima gözlemle başlar. 2 Olgular kendi kendilerini açıklayamazlar, kuramlarla yorumlanmalıdırlar. NASA Uzay uçuşları gibi projelere harcanan paranın, aslında ihtiyacı olan insanların sağlık giderleri için kullanılması daha anlamlı olur. 2 2

5 İfadeler Tekrar sıklığı Bilim insanları önceden oluşmuş kuramsal fikirlerin gözlem ve deneyi etkilemesine izin vermemelidir. Bilim insanlarının yaptığı pek çok şey asla uygulanma özelliğine sahip olmayacaktır. Doğanın tahribatı çoğu zaman bilimsel gelişme adına yapılır Bilim insanlarının hükümetlerdeki etkisi daha fazla olmalıdır. 1 İleri yaşam tarzımızın bize kazandırdıkları, bilime ve bilimsel gelişmeye aittir. Kuramlar gözlemlere yön vermede kullanılırlar; örneğin kişiye nereye bakması gerektiğini gösterirler. 1 0 Bilim hakkında sahip olunan bilgi, daima objektif ve kendi kendini düzelticidir. 0 5

6 BİLİM TANIMLARINIZDAN ÇIKANLAR Vurgular Tekrar sıklığı Vurgular Tekrar sıklığı Gözleme dayalı olma 11 Genelleme 2 Doğal dünyayı anlama 9 Doğruları verme 2 Olumlu ve olumsuz etkilere sahip olma 5 En önemli bilgi edinme yolu 2 Kuramlara dayalı olma 4 Kanıtlanabilirlik 1 Test edilebilirlik 3 Merak 1 Değişime açık olma 3 Yöntem 1 Tutarlılık ve geçerlilik 3 Objektiflik 1 Öngörü 3 Güçlü bir araç 1 Yorumlama 3 Etkili bir yol/önemli bir yol 1/1 Evrensellik 2 Pek çok bilme yolundan biri 1 6

7 Neden bilim i anlamalıyız? Toplumsal Kişisel Mesleki açılardan cevaplayalım. Uygulama sonuçlarının yaşamımızla her açıdan iç içe olması (FTTÇ) Bilimsel düşünmeyi tanıma ve uygulamanın entelektüel bir zorunluluk olması 7

8 BİLİM KAVRAMINI TANIMLAYALIM-1 Yaygın Tanımlar: 1. Bilim örgün bilgiler bütünüdür. 2. Geçerliği kabul edilmiş sistemli bilgiler bütünüdür. 3. Nesnel sağlamlığı olan bilgiler bütünüdür. 4. İnsanoğlunun biriktirdiği, kaydedilmiş sistematik bilgidir. 5. Neden-sonuç ilişkilerinin ifade edildiği sistematik bilgiler birikimidir. 6. Bilim, gerçeği (ya da doğruyu) arama etkinliğidir. 8

9 BİLİM KAVRAMINI TANIMLAYALIM-2 7. İnsan deneyim ve yaşantısını betimleme, yaratma ve anlama yöntemi (R.B. Lindsay, The Role of Science in Civilisation, s.7). 8. Üzerinde herkesin birleşebileceği yargıları konu alan bir çalışmadır (N. Campbell, What is Science?, s. 27). 9. Bilim, her türlü düzenden yoksun duyu verileri (algılar) ile mantıksal olarak düzenli düşünme arasında uygunluk sağlama çabasıdır (A.Einstein, The Fundaments of Theoretical Physics, 1940). 10. Bilim, gözlem ve gözleme dayalı uslama yoluyla önce dünyaya ilişkin olguları, sonra bu olguları birbirine bağlayan yasaları bulma çabasıdır (B. Russell, Religion and Science,s.8). 9

10 BİLİM KAVRAMINI TANIMLAYALIM Bazen şeyleri keşfetmenin özel bir metodudur. Bazen de keşfedilen şeylerden elde edilen bilgilerin kendisi anlamına gelir. O aynı zamanda bir şey keşfedildiğinde sizin yapabildiğiniz yeni şeyler ya da yeni şeylerin aktüel gerçekleştirilmesi anlamını da gelir. Bu sonuncu alan genellikle teknoloji olarak adlandırılır (Feynman, 1999:15). 10

11 BİLİM KAVRAMINI TANIMLAYALIM Mümkün olduğunca doğru ve kesin gözlemler yaparak Bu gözlemleri en iyi şekilde kaydedip sonra bunları çalışılan bilimin konusuna göre kaydederek Tümevarım yoluyla düzenlilik gösteren genel ifadeler çıkarıp, çıkarılan bu genel ifadelerden yeni ifadeler çıkararak Bu ifadeleri yeni gözlemlerle doğrulayarak Mümkün olan en fazla yasayla bağ kurabilecek kuramlar ortaya atar. İşte bilim bu faaliyetin adı; bu faaliyet sonucu ortaya çıkan bilgi de bilimsel bilgidir (Sedat Yazıcı, 1999). 11

12 Bilim tanımına çözümsel bir bakış! Sizin çözümsel tanımınız: Bilim doğal dünyayı anlamak için yapılan gözlemlerle tutarlı ve geçerli kuramlara ulaşma sürecidir. Bilim değişime açık, olumlu veya olumsuz etkilere sahiptir. ( öğretim yılı «Bilimin Doğası ve Bilim Tarihi» dersinde FBE 3. sınıf öğrencilerinin oluşturduğu bilim tanımıdır. ) 12

13 O halde; BİLİMİN MUTLAK BİR TANIMI YOKSA BİLİM OLAN LA OLMAYAN I NASIL AYIRT EDECEĞİZ? 13