Halk Sağlığı-Ders 6 Aşırı Doğurganlığın Kontrolü ve İlaçla Koruma

Transkript

1 Halk Sağlığı-Ders 6 Aşırı Doğurganlığın Kontrolü ve İlaçla Koruma Öğr. Gör. Hüseyin ARI 1

2 Aşırı Doğurganlık Sosyoekonomik koşullar, beslenme ve çevre sağlığı uygun olmayan toplumlarda aşırı doğurganlık anne sağlığını ve bebek-çocuk sağlığını olumsuz etkilemektedir. Bir aile çocuk sayısı arttıkça ve doğum aralığı azaldıkça çocuk ölümleri artmakta, çocukların hastalanma oranı artmakta, beslenme durumları bozulmakta ve zeka gelişimleri gerilemektedir. 2

3 Aşırı Doğurganlık Çocuk istemeyen kadınlarda aşırı doğurganlığın olumsuz etkilerinden biri de isteyerek çocuk düşürmeye neden olmasıdır. Uygun olmayan koşullarda çocuk düşürme kadın ölümleri ve jinekolojik hastalıkların önemli nedenlerinde biri olması kadın sağlığını korumak için istenmeyen gebelikleri önlenmesini de zorunlu kılmaktadır. Aşırı doğurganlık aynı zamanda aile refahını da olumsuz etkilemektedir. Bu bakımdan bir ailenin refahı gelire, paranın satın alma gücüne ve ailedeki fert sayısına bağlıdır. Dolayısıyla bakabileceğinden daha fazla çocuk sahibi olmak sosyoekonomik sorunlara neden olacaktır. 3

4 Aşırı Doğurganlık Bakabileceği kadar çocuk sahibi olmak aile için daha iyi beslenebilme, daha iyi barınma şartlarına sahip olma ve iyi eğitim alabilmesini sağlayacaktır. 4

5 Anne ve Çocuk Sağlığı Açısından Riskli Gebelik Anne yaşı 18 ve daha küçük Anne yaşı 35 ve daha büyük Doğum sayısı 5 ve üzerinde Gebelik aralığı 2 yıl ve daha kısa ise Bunlar riskli gebelik sınıfında değerlendirilir. 5

6 Riskli Gebeliğin Neden Olduğu Olumsuz Sonuçlar Annede Gebelik komplikasyonları yaşanabilir Doğum ve doğum sonu komplikasyonlar yaşanabilir Annede tükenme sendromu Tüm obstetrik morbiditelerin oluşması Anne ölümleri Bebekte Prematüre doğum, Prematüre morbidite ve mortaliteler yükselir. 6

7 Aşırı Doğurganlık Hızlı nüfus artışına neden olur. Bu da; İşsizlik artar. Kalkınma hızı düşer. Kişi başına düşen milli gelir azalır. Tüketim artar. İç ve dış göçler artar. İnsanların temel ihtiyaçlarının karşılanması zorlaşır. Çevre kirlenmesi artar. Belediye hizmetleri zorlaşır 7

8 Aşırı Doğurganlık Hızlı nüfus artışının sağlığa etkisi; Perinatal, neonatal ve post neonatal ölümlerde artma Bulaşıcı hastalıklar, beslenme gibi nedenlerle çocuklarda hastalık ve ölüm sıklıklarında artma İçme kullanma suyu temini dahil çevre sorunları Doğum öncesi, doğum ve doğum sonrası hastalıkların artışı Gıda üretiminde yetersizlik 8

9 Doğurganlığı Etkileyen Faktörler Biyolojik Faktörler Cinsel ilişki Gebelikler arasında geçen süre Genel sağlık durumu Menarş ve menopoz yaşı 9

10 Doğurganlığı Etkileyen Faktörler Sosyal Faktörler İlk evlenme yaşı Erkek ve kadının eğitim durumu İsteyerek düşükler Çocuklarda cinsiyet tercihi Çocuğun maliyeti ve ekonomik yararı Dini inançlar 10

11 İstenmeyen Gebelik Kişiler arasında kontrolsüz ve korunmasız gerçekleşen ilişkiler sonucunda gebeliğin eşlerden birinin arzu etmediği bir zamanda gerçekleşmesidir. 11

12 İstenmeyen Gebelikten Korunma Yöntemleri RİA (Rahim İçi Araç) Prezervatif Doğum kontrol hapı kullanma Tüp Ligasyonu Vazektomi (erkeğin sperm kanallarının bağlanması) 12

13 İstenmeyen Gebelikten Kurtulmanın Yolu Olarak İsteyerek Düşük Yapma Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından kullanıldığı biçimde Düşük (abortion), fetusun uterus dışında yaşama yeteneği kazanmadan, herhangi bir nedenle gebeliğin sonlanmasıdır. T.C sayılı kanun kapsamında son adet tarihinden itibaren 10 haftaya kadar isteyerek düşük yapmak mümkündür. İsteyerek düşükler, yasalara ve sağlık kurallarına uygun, güvenli tıbbi ortamlarda uygulanabildiği gibi, sağlık sistemi dışında da yapılabilmektedir. 13

14 İsteyerek Düşük Yapmanın Olası Gerekçeleri Tıbbi zorunluluklar Annenin ileri yaşta olması Çocuk sayısı fazlalığı Geçim sıkıntısı Küçük çocuğu olması 14

15 İsteyerek Düşük Yapmanın Önlenememesinin Nedenleri Yetersiz bilgi, ihmal Ensest ilişki, tecavüz Kadının karar verme hakkının sınırlı olması Kullanıcıya ve kullanılan yöntemlere bağlı başarısızlıklar Dini veya manevi inançlar 15

16 İlaçla Koruma (Kemoprafilaksi) Bağışıklık kazandırılamayan bir kısım hastalıklarda ilaç ile koruma yöntemine başvurulur. İlaçla korunmanın ilk uygulamaları kinin ile sıtmadan koruma ve yeni doğanın gözüne gümül nitrat eriyiği damlatarak gonokoksik konjonktivitten (yenidoğan konjonktivit) korumadır. Antibakteriyel ilaçların keşfi ilaçla korumada büyük gelişmeler sağlamıştır. Özellikle bakterilerin neden olduğu enfeksiyon hastalıklarından korunmada uygulanan bir önlemdir. Örneğin sıtmanın yaygın olduğu bir yere seyahat edecek olanlara kinin ilacı verilerek hastalığa karşı korunmaları sağlanmış olur. 16

17 İlaçla Koruma Gerektiren Nedenler 1. Bağışıklık kazanılamayan, ancak spesifik ilacı olan hastalıklar (Sıtma, lepra) 2. Başka yolla kontrolü olanaklı bulunmayan hastalıklar (veba) 3. Hasta ile temas etmiş, ancak aşı için yeterli zaman olmayan durumlar (Tüberküloz, kızamık) 4. Hastalık tekrarlarında yaşamsal tehlike bulunan hastalıklar (Akut romatizmal ateş) 17

18 İlaçla Korumanın (Kemoprafilaksi) Olası Biyolojik Zararlı 1. Allerjik reaksiyonlar; ürtiker, dermatit vb., gibi yan etkiler 2. Toksik reaksiyonlar: lökopeni, trombositopeni, eritrositopeni vb., akyuvar, trombosit ve eritrosit azalmasına neden olma 3. Süper infeksiyonlar: Ağız, bağırsak, akciğer enfeksiyonları gibi mevcut hastalığın ikinci bir enfeksiyona sürüklenmesi. 4. Avitaminozlar: B kompleks ve C vitamini vb. vitamin azalmalarına neden olma 18

19 İlaçla Korumanın (Kemoprafilaksi) Olası Toplumsal Zararları veya Dezavantajları Her zaman ve her hastalık için uygulanmaz. Etki süresi kısadır, bir hastalıktan uzun süre korumaz. Ekonomik bir yöntem değildir. Dirençli mikropların üremesine neden olabilir 19

20 20

21 Bu sunumdakiler sadece ders notu amaçlı hazırlanmıştır; akademik makalelere kaynak olarak gösterilemez. 21