MEME KANSERI VE LENFÖDEM. Esra SÖNMEZ

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "MEME KANSERI VE LENFÖDEM. Esra SÖNMEZ"

Dilara Kobal
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 MEME KANSERI VE LENFÖDEM Esra SÖNMEZ

2 Lenf ödem; lenf drenajı ve kapiller filtrasyon arasındaki dengesizlik sonucu sıvı ve proteinin hücrelerarası alanda birikmesidir (Ramos ve ark. 1999).

3 LENFÖDEM Primer lenfödem Sekonder lenfödem

4 PRİMER LENFÖDEM Lenf damarları veya lenf nodlarının gelişim anormalliği ile ilgilidir. Lenfödem gelişme riski olan genlerle doğan kişilerde ortaya çıkar. Nadirdir.

5 SEKONDER LENFÖDEM Lenfatik drenajın ; Tümör, Radyoterapi, Fibrozis, Enflamasyon ve Aksiller lenf nodu diseksiyonu nedenleriyle kesilmesi veya tıkanması sonucu ortaya çıkar.

6 Lenf ödem meme kanseri olan hastaların tedavileri sırasında ya da sonrasında sıklıkla karşılaşılan bir sorundur.

7 Lenfödem meme kanseri nedeniyle tedavi olan her dört kadından birini etkileyen ciddi bir komplikasyondur. (Kissin ve ark. 1986, Mortimer ve ark. 1996, Stanton ve ark. 1996,Williams ve ark. 2002).

8 Yapılan çalışmalarda; Lenf ödem görülme oranının meme kanseri tedavisinden bir yıl sonra %13 ile %50 arasında değiştiği (Berlin ve ark. 1999, Beaulac ve ark. 2002, Box ve ark. 2002, Deutsch ve Flickinger 2001, Nagel ve ark. 2003)

değiştiği (Berlin ve ark. 1999, Beaulac ve ark.

9 10 yıl sonra %28 (Mortimer ve ark. 1996) 20 yıl sonra %49 (Petrek ve ark. 2001) olduğu saptanmıştır.

10 Lenf ödem gelişen hastaların %13 ünde şiddetli lenf ödem olduğu ve %77 sinde lenf ödemin ilk 3 yılda geliştiği çalışmalarda saptanan diğer bulgulardır (Box ve ark. 2002, Kwan ve ark 2002, Petrek ve ark. 2001, Shunemann ve Willich 1998).

çalışmalarda saptanan diğer bulgulardır (Box ve ark.

11 Lenfödem ile ilgili yapılmış çalışmalarda : Mastektomi, Aksiler diseksiyon, Radyoterapi, Pozitif aksiller nod sayısının riski arttırdığı saptanmıştır.

12 LENF ÖDEMİN KLİNİK EVRELERİ Evre 0: klinik olarak belirti vermez. Lenfatik drenajda engelleme vardır. Evre 1: gode bırakır Geri dönüşümlüdür Dinlenme ve elevasyonla şişlik azalır.

13 Evre 2: gode bırakır Elevasyon ile şişlik azalmaz Ciltte sertleşmeler başlar, fibrotik görünüm kazanır.

14 Evre 3: gode bırakmaz Fil hastalığı olarak adlandırılır Deride kalınlaşma artar, adipoz doku artar Fibrotik görünüm artarak devam eder.

15 Minimal ödem: iki kol arasındaki fark 2-3 cm arasındadır.

16 Orta derecede ödem: iki kol arasındaki fark 3-5 cm arasındadır.

17 Şiddetli ödem: iki kol arasındaki fark 5 cm in üzerindedir.

18 Cerrahi Türü Lenf Nodu Diseksiyonu Radyoterapi Risk Faktörler İleri Evre Kanser Obezite Diğer Risk Faktörler

19 RİSK FAKTÖRLERİ 1- hasta ile ilgili 2- hastalıkla ilgili 3- tedavi ile ilgili

20 LENFÖDEMİN RİSK FAKTÖRLERİ Hasta ile ilgili: 55 yaşın üzerinde olmak Obesite Hastalığın aktif olarak kullanılan kolla aynı tarafta olması Lenfödem ile ilgili bilgi eksikliği Önleyici kişisel bakım aktivitelerinin yapılmaması Kolda enfeksiyon öyküsü Hipertansiyon

tarafta olması Lenfödem ile ilgili bilgi eksikliği Önleyici

21 Obezite Beden kitle endeksi 29.2 kg/m² ve üzerinde olan hastalarda 5 yılda lenfödem görülme oranı % 36 Düşük beden kitle endeksi olan hastalarda 5 yılda lenfödem görülme oranı % 12

22 Hastalık ile ilgili: İleri evre kanser Tümör çapının artması Aksiller bölge metastazı

23 RİSK FAKTÖRLERİ Kanserin ileri evrede olması o Meme kanserinde karsinoma insituda % 6.7 o T1 de %16.9 o T4 de % 34.9 o N1 de % 24.8 o N3 te % 44.4

24 Tedavi ile ilgili: o İnsizyon bölgesinin genişliğinin artması o Aksiller lenf nodu diseksiyonu o Çıkarılan lenf nodu sayısının fazla olması o Postoperatif dönemde aksiller bölgeye radyoterapi uygulanması.

25 RİSK FAKTÖRLERİ o Cerrahi Türü o Radikal mastektomi sonrası % 44 o Modifiye radikal mastektomi sonrası % 29 o Meme koruyucu cerrahi sonrası % 10.1 o Lenf nodu diseksiyonu sayısı önemli o 381 meme kanserinde alınan lenf nodu sayısına göre lenfödem görülme oranı o 10 ve üzeri lenf nodu alınanlarda ilk yıl içinde % 53, iki yıl içinde ise % 33 o Birkaç lenf nodu alınan hastalarda ilk yıl içinde % 33, iki yıl içinde % 20

26 RİSK FAKTÖRLERİ o Radyoterapi o Aksiller, inguinal, pelvik ya da supraklavikular bölgelere radyoterapi lenfödem görülme riskini arttırıyor o Postoperatif radyoterapi o Uygulanmayanlarda % 2 o Uygulananlarda % 12.6

27 BELİRTİ VE BULGULAR Memede, göğüste, kolda veya elde şişme Gerginlik hissi Dolgunluk Ağırlık Karıncalanma Hareket kısıtlılığı Enfeksiyona yatkınlık

28 Cilt değişiklikleri: Cilt gergin ve parlak Zamanla deri kalınlaşır ve kıvrımlar derinleşir Ağrı: Derin ve sızlama tarzında Omuz, el veya bilek gibi eklemlerde daha az hareket ve esneklik. Kilo artışı olmamasına rağmen aynı giysilerin olmaması

29 TANI Tanılamada hastanın öyküsü alınır Risk faktörleri değerlendirilir Cilde ilişkin değişiklikler ve enfeksiyon bulguları gözlenir. Fizik muayene ile: Kolun ısısı Cildin kalınlığı ve nemliliği Gode bırakma durumu Nabız değerlendirilir

30 GÖRÜNTÜLEME TEKNİKLERİ Lenfosintigrafi Mr Bt Doppler ultrason Ölçüm yöntemleri

31 LENFÖDEM TEDAVİSİ Tam boşaltıcı tedavi Manuel lenfatik drenaj Kompresyon tedavisi Cerrahi tedavi Egzersiz Cilt bakımı

32 Amaç: Şişliğin minimize edilmesi ve etkilenmiş bölgelerde kozmetik görünümün ve fonksiyonların restore edilmesidir.

33 Hasta ve Ailesinin Bilinçlendirilmesi Ve Takibi ETKİLİ LENFÖDEM KONTROLÜ Önleme ve Erken Tanılanması Ekip İşbirliği (Hastada ekibin içinde olacak

34 LENFÖDEMDEN KORUNMA Yaralanmadan korunma Enfeksiyondan korunma Atmosfer basıncı değişikliği yada kolda dolaşımı engelleyecek durumlardan korunma Kilo kontrolü Egzersiz

35 EGZERSİZ Mastektomi sonrası yaptırılan 6 aylık değerlendirme de egzersizlerin kol ödemini önlemede etkin olduğu saptanmıştır.

36 EGZERSİZLERİN ÖĞRETİLMESİ ohastanın yapacağı egzersizler ve sıklığı, ne zaman başlayacağına hastanın doktoru ve fizyoterapisti birlikte karar vermelidir. oegzersizlerin başlanmasında ve sürekliliğinin sağlanmasında engeller o Sağlık çalışanları arasında ekip işbirliği olmaması (önerilerde, uygulamalarda farklılıklar v.b.) o Hastanın ameliyat ve radyoterapi öncesi/sonrası,bilgilendirilmemesi o Fizyoterapiste danışılmaması o Takip ve değerlendirmelerin sürekliliğinin olmaması

37 EGZERSİZLERİN ÖĞRETİLMESİ

38 EGZERSİZLERİN ÖĞRETİLMESİ

39 LENFÖDEMİ ÖNLEMEDE HEMŞİRENİN ROLÜ o Hasta ve Ailesini Bilinçlendirme o Lenfödemin ne olduğunu hastaya öğretmek o Lenfödemde risk faktörleri öğretmek o Lenfödem risk faktörleri azaltmaya yönelik girişimleri öğretmek o Lenfödem geliştiğini anlamasına yönelik ölçümleri öğretmek o Erken evrede doktor ya da hemşiresine, fizyoterapistine başvurmasının önemini öğretmek

40 LENFÖDEME YÖNELİK EĞİTİM Bedeni aşırı sıkan telli sütyenler ve ağır meme protezleri kullanmaması, Dar manşetli, kolu lastikli ya da aşırı sıkan giysiler giymemesi, Ameliyat olan taraftaki kolunu saat, bilezik ve parmaklarına yüzük takmaması, Koluyla ağır eşya taşımaması, Güç isteyen işler yapmaması(ovma, fırçalama, itme, çekme gibi)

41 Çok sıcak havalarda uzun süre dışarıda kalmaması, Sıcak banyo, sıcak duş, hamam ve saunalardan sakınması, Tuz oranı düşük, lifli gıdalardan zengin bir beslenme ile ideal kilosunu korumaya çalışması, Alkol ve sigaradan kaçınması, Kolay sindirilen protein içeren besinleri tüketmesi (balık ve tavuk gibi). Elini ve kolunu kızarıklık, şişme ve ısı artışı yönünden kontrol etmesi Bu belirtilerden herhangi birini ya da kolunda daha önceden olmayan bir değişikliği fark ettiğinde gecikmeden hekim ve hemşiresine haber vermesi,

42 Lenfödemli koldan kesinlikle tansiyon ölçtürme, kan aldırma ve enjeksiyon yaptırmaması, Lenfödemli kol temiz ve kuru tutulmalı, nemlendirici kremler kullanılması, Tırnak bakımına özen gösterilmelidir. Manikür yaptırılmaması, Cilt yaralanmalarına neden olabilecek uğraşlarda koruyucu eldiven giyilmesi,

43 Dış etkilerden korunmak için güneş kremi kullanılması ve ödemli kolun kapalı tutulması. Yağ ya da petrol bazlı ürünler yerine bitkisel bazlı cilt bakım ürünleri kullanılması. Aksiller bölgenin tüyleri elektrikli cihazla temizlenmemesi. Kimyasal maddelerin kullanımında mutlaka eldiven giyilmesi.

44 Ciltte meydana gelen çiziklerde mutlaka antiseptik solüsyonlarla yıkama yapılması. Enfeksiyon belirtileri açısından gözlenmesi hastaya anlatılmalıdır.

45 UÇAK YOLCULUĞUNA İLİŞKİN ÖNLEMLER Kabin basıncı değişikliği sonucu uçak yolculuğu lenfödemi alevlendirmektedir. lenfödemi olan hastalar uçak yolculuğunda kompresyon giysisi giymeli Her 30 dakikada bir ayağa kalkıp hareket edilmeli Derin nefes alınmalı Yeterli sıvı alınmalı

46 Lenfödemi olan meme kanserli hastalar ciddi boyutlarda psikososyal stres ve başetme güçlüğü yaşarlar.

47 LENFÖDEMİN HASTA ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ ağrı görünüm İş gücü kaybı, ekonomik yük Yaşam aktivitelerinde sınırlama Başkasına bağımlı olma

48 LENFÖDEMİN HASTA ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ Kısacası yaşam kalitesi

49 Woods ve ark. (1995) lenf ödemi olan ve olmayan kadınları karşılaştırdıkları çalışmalarında lenf ödem olan hastaların %81 inin durumlarına uyum sağlamada başarısızlık olduğunu bulmuşlardır.

50 TEŞEKKÜRLER

Benzer belgeler

MASTEKTOMİ VE HEMŞİRELİK BAKIMI. Uzm. Hem. Emine Üstünova Acıbadem Atakent Hastanesi 6. Kat Sorumlu Hemşiresi

MASTEKTOMİ VE HEMŞİRELİK BAKIMI Uzm. Hem. Emine Üstünova Acıbadem Atakent Hastanesi 6. Kat Sorumlu Hemşiresi İçerik Planı Meme Cerrahisi Meme Cerrahisinde Pre Operatif Hemşirelik Bakımı Meme Cerrahisinde