ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYAL TASARIMI

Transkript

1 ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYAL TASARIMI EDİTÖR: MUSTAFA SARITAŞ RÜÇHAN ÖZKILIÇ MUSTAFA SARITAŞ AYSAN ŞENTÜRK UĞUR AVCI NİHAT ÇALIŞKAN ENGİN KARADAĞ Mayıs / 2007 i

2 Editör: Yrd. Doç. Dr. Mustafa SARITAŞ ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYAL TASARIMI ISBN: , Pegem A Yayıncılık Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları, Pegem A Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Hizmetleri Tic. Ltd. Şti. ne aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 1. Baskı: Mayıs 2007 Yayın Yönetmeni: Gürsel Avcı Kapak Tasarımı: zülfin.eua Baskı: Baran Ofset Ankara Tel: (0312) Pegem A Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Hizmetleri Tic. Ltd. Şti. Adakale Sokak 4/1 Yenişehir ANKARA Tel: (312) Belgeç: (312) İnternet: E-posta: pegema@pegema.com.tr ii

3 BÖLÜMLER VE YAZARLAR 1. BÖLÜM: TEMEL KAVRAMLAR Dr. NİHAT ÇALIŞKAN, Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü ENGİN KARADAĞ, Yeditepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü 2. BÖLÜM: İLETİŞİM Yrd. Doç. Dr. RÜÇHAN ÖZKILIÇ, Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü 3. BÖLÜM: ÖĞRETİM ORTAMLARI VE MATERYAL TASARIMI Öğrt. Gör. UĞUR AVCI, Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi ilköğretim Bölümü 4. BÖLÜM: ÖĞRETİMDE YARARLANILAN ARAÇ-GEREÇLER VE ET- KİLİ KULLANIMI Yrd. Doç. Dr. MUSTAFA SARITAŞ, Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü 5. BÖLÜM: PROGRAMLI ÖĞRETİM Yrd. Doç. Dr. RÜÇHAN ÖZKILIÇ, Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü 6. BÖLÜM: BİLGİSAYARLARIN ÖĞRETİMDEKİ UYGULAMALARI VE BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRETİM Yrd. Doç. Dr. AYSAN ŞENTÜRK, Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Bilgisayar Öğretmenliği ve Teknoloji Bölümü 7. BÖLÜM: UZAKTAN EĞİTİM Yrd. Doç. Dr. MUSTAFA SARITAŞ, Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü iii

4 Bireylerin örnek birer insan olarak yetişmelerinde çok yönlü katkı sağlayacak, toplumun geleceğine yön verecek tüm öğretmen adayları ve öğretmenlere iv

5 ÖNSÖZ Teknolojik gelişmeler toplumsal yaşamın her alanında değişmelere neden olmaktadır. Söz konusu değişmeler, tüm toplumsal kurumların yanında eğitim kurumlarının amaç, yapı, işlev ve işleyişlerini de etkilemektedir. Toplumdaki her kesim eğitim kurumlarından teknolojiyi kullanabilen bireyler yetiştirmesini beklemektedir. Öncelikli temel işlevi bireyleri toplumun gereksinimleri doğrultusunda geleceğe hazırlamak olan okulun bu gelişmelerden ve değişmelerden uzak durması düşünülemez. Eğitim sistemi de aynı işlevi öğretmenlerden beklemektedir. Eğitim teknoloji alanındaki yenilikler öğretmenleri ve öğrenme ortamlarını da etkilemektedir. İş başındaki öğretmenlerimizin önemli bir kesiminin öğretim teknolojilerinden yararlanma konusunda yeterli düzeyde olmadıkları, bu yüzden öğretim etkinliklerini geleneksel yöntem ve uygulamalarla sürdürdükleri sıklıkla gözlenen bir durumdur. Bu sonuç aynı zamanda yeni kuşakların da teknolojik gelişmelerden habersiz ve kullanma becerisinden yoksun kalmaları demektir. Genç nesilleri teknoloji ayırdında olmayan ve onu yaşamın çeşitli alanlarında kullanamayan bireylerin oluşturduğu bir toplum bilgi toplumu olma misyonunu gerçekleştiremez. Bu nedenle öğretmen adaylarının gelecek nesillerin eğitim ihtiyaçlarına yanıt verebilecek eğitim programları çerçevesinde, yoğun çağdaş öğretim teknolojileri içeren bir anlayışla yetiştirilmeleri toplumsal bir gereklilik olarak kabul edilmelidir. Kendilerini ve yetiştirecekleri bireyleri bilgi toplumuna hazırlayacak olan öğretmenlerin, teknoöğretmen modeliyle de bilgi toplumunun teknoloji destekli okul kültürünü de bir an önce benimsemeleri gerekmektedir. Öğretmenler, hem yetişkin bir birey, hem de yeni nesilleri geleceğe hazırlamakla görevlendirilmiş bir metodolojist olarak teknolojinin özelliklerini, toplum yapısındaki yerini ve önemini bilmek ve onu sınıf içi her tülü eğitim-öğretim etkinliklerinde sürekli, bilinçli ve yoğun olarak kullanmayı bilmek durumundadır. Bu kitapta, öğretim teknoloji ile yakından ilgili temel kavram ve tanımlar, öğretim etkinliklerinde yararlanılacak her türlü araç-gereç ve materyalin özellikleri, tasarımı ve hazırlanması, seçilmesi, kullanılması, öğretim etkinliklerinde bilgisayardan yararlanılması, programlı öğretim ve uzaktan eğitim konuları açıklanmıştır. Bu kitabın halen çalışmakta olan öğretmenlere, öğretmen adaylarına, eğitim yöneticilerine, eğitim deneticilerine mesleki gelişmelerinde ve sınıf içi teknoloji uygulamalarında katkı sağlaması ve yardımcı olması beklenmektedir. Kitabın hazırlanmasında, incelenmesinde ve yayımlanmasında emeği geçen herkese teşekkür ederim. Bursa, 2007 Editör Mustafa Sarıtaş v

6 İÇİNDEKİLER Bölümler ve Yazarları...iii Önsöz... v İçindekiler...vii 1. BÖLÜM TEMEL KAVRAMLAR Dr. Nihat Çalışkan - Engin Karadağ Giriş...1 Eğitim...2 Öğretim...3 Öğretim Programı...3 Bilim...5 Teknoloji...6 Eğitim Teknolojisi...6 Eğitim Teknolojisinin Temel İlkeleri...7 Öğretim Teknolojisi...8 Eğitim Teknolojisi ve Öğretim Teknolojisi Arasındaki Fark...8 Öğretim Teknolojisinin Önemi...9 Öğretim Teknolojilerin Tarihsel Yolculuğu...9 Öğretim Teknolojisinin Amaçları...10 Öğretimde Teknoloji Kullanma Nedenleri...11 Öğretim Teknolojisinin Yararları...11 Öğretim Materyali...12 Tasarım...13 Kaynakça BÖLÜM İLETİŞİM Yrd. Doç. Dr. Rüçhan Özkılıç İletişim Kavramı ve Eğitim Açısından Önemi...17 İletişim Sürecinin Temel Öğeleri...18 Kaynak...20 Öğretmenin Kaynak Olarak İletişim Sürecindeki Başarısını Etkileyen Faktörler...21 Mesaj...27 Mesaj Düzenleme İlkeleri...27 Kanal...31 Alıcı...32 Dönüt...33 Öğretmenlerin Etkili Dönüt Verebilmek İçin Dikkat Etmesi Gereken Noktalar...34 Kaynakça...36 vii

7 3. BÖLÜM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE MATERYAL TASARIMI Öğrt. Gör. Uğur Avcı Eğitim Öğretim Ortamlarının Düzenlenmesi...37 Öğretim Materyallerinin Tasarımı...40 Öğretimde Materyal Kullanmanın Yararları...41 Öğretim Materyalinin Seçimini Etkileyen Faktörler...43 Öğretim Materyali Hazırlamada Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar...44 Öğretim Materyallerin Etkili Kullanımı...45 Öğretim Materyallerinin Tasarımı...46 Öğretim Materyallerinin Tasarım Öğeleri...46 Öğretim Materyallerinin Tasarım İlkeleri...51 Kaynakça BÖLÜM ÖĞRETİMDE YARARLANILAN ARAÇ - GEREÇLER VE ETKİLİ KULLANIMI Yrd. Doç. Dr. Mustafa Sarıtaş Öğretimde Yararlanılan Araç - Gereçlerin Sınıflandırılması...55 Görsel Öğretim Araç - Gereçleri...59 Kitaplar...59 Dergiler...64 Yazı Tahtası...64 Panolar...72 Resimler...72 Fotoğraflar...73 Levhalar...74 Şeritler...74 Afişler...74 Grafikler...75 Şemalar...77 Harita ve Küreler...78 Gerçek Eşyalar...78 Modeller ve Kesitler...78 Numuneler...81 Projektörler (Yansıtıcılar)...81 viii

8 Tepegöz...82 Slayt Projektörü...87 Opak Projektör (Episkop)...91 Data Show...93 Projeksiyon Makinesi...95 Film ve Film Şeridi Projeksiyonu...96 İşitsel Öğretim Araç- Gereçleri...98 Teyp (Kaset Çalar) ve Ses Bantları...98 Görsel-İşitsel Öğretim Araç- Gereçleri Video Etkileşimli Video Teknoloji Destekli Öğretim Araç - Gereçleri Televizyon Kaynakça BÖLÜM PROGRAMLI ÖĞRETİM Yrd. Doç. Dr. Rüçhan Özkılıç Programlı Öğretim Kavramı Programlı Öğretimde Dikkate Alınması Gereken Temel İlkeler Programlı Öğretim Modelleri Doğrusal Programlama Model Dallara Ayrılan Program Model Programlı Öğretimin Sınırlılıkları Kaynakça BÖLÜM BİLGİSAYARLARIN ÖĞRETİMDEKİ UYGULAMALARI VE BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRETİM Yrd. Doç. Dr. Aysan Şentürk Giriş Bilgisayar Destekli Öğretim Bilgisayar Destekli Öğretimin Olumlu Yönleri Bilgisayar Destekli Öğretimin Olumsuz Yönleri Bilgisayar Destekli Öğretim Uygulamaları Kaynakça ix

9 7. BÖLÜM UZAKTAN EĞİTİM Yrd. Doç. Dr. Mustafa Sarıtaş Uzaktan Eğitim Kavramı Uzaktan Eğitim Nedir Uzaktan Eğitimin Amacı Uzaktan Eğitimin Gerekliliği Uzaktan Eğitimin Örgün Eğitimden Farklılıkları Uzaktan Eğitimin Yararları Uzaktan Eğitimin Sınırlılıkları Uzaktan Eğitimde Öğreticinin Yeri ve Rolü Uzaktan Eğitimin Hedef Kitlesi Uzaktan Eğitim Öğrencilerinin Özellikleri Geçmişten Günümüze Uzaktan Eğitim Dünyada Uzaktan Eğitimin Gelişimi Türkiye de Uzaktan Eğitimin Gelişimi Üniversitelerimizde Uzaktan Eğitim Uzaktan Eğitimde Kullanılan Teknikler Uzaktan Eğitimin Yönetimi Kaynakça ŞEKİLLER LİSTESİ ŞEKİLLER SAYFA ŞEKİL 1. İletişim Sürecinde Yer Alan Öğeler...18 ŞEKİL 2. Algı ve İhtiyaç İlişkisi...30 ŞEKİL 3. Renk Çemberi...47 ŞEKİL 4. Çizgi Örnekleri...49 ŞEKİL 5. Doku Örnekleri...50 ŞEKİL 6. Programlı Öğretim Materyalinin Bir Adımında Yer Alması Gereken Öğeler ŞEKİL 7. Doğrusal Programlama Modeli ŞEKİL 8. Dallara Ayrılan Program Modeli x

10 Temel Kavramlar 1 1. BÖLÜM Temel Kavramlar Dr. Nihat Çalışkan - Engin Karadağ GİRİŞ K üreselleşen dünyaya bakıldığında, iki kutuplu dünya ile karşı karşıya kalınmaktadır. Bunlardan birincisi gelişmiş bilgi, üreten ülkeler, diğerleri ise bilgiyi elde etmeye ve kullanmaya çalışan ülkelerdir. Bilgi toplumu düzeyine yaklaşan ülkelerle, gelişmekte olan ülkeler arasında eğitim, sosyal, sağlık, ekonomik ve milli gelir açısından büyük bir farkın olduğu görülmektedir. Bu farkın kaynağının eğitim olduğu tartışılmaz bir gerçektir. İnsanın dışında eğitime bu denli gereksinim duyan ve eğitimi kurumsallaştırmış başka bir canlı türü yoktur. Birey olarak insan doğal, toplumsal ve kültürel bir çevrede doğar. İnsanın doğal, toplumsal ve kültürel bir varlık olması onun yaşadığı bu çevreyi, aklını, duygularını vb. diğer özelliklerini kullanmasına bağlıdır. Eğitim çabalarının genel amacı, yetişmekte olan çocukların ve gençlerin, topluma sağlıklı ve verimli bir şekilde uyum sağlamalarına yardım etmektir. Bu uyumun gerçekleştirilmesi için, ideal olarak, bireylerin beceri ve yetenekleri, eğitim yolu ile en son sınıra kadar geliştirilir ve insan davranışları, milli eğitim amaçları doğrultusunda değiştirilir (Varış, 1998). Bu değişim, bilim ve teknolojinin ilerlemesi ile birlikte, insanoğlunun çevreye egemen olma, onu yönlendirme ve anlama çabaları geçmişe göre günümüzde daha fazla önem kazanmıştır. Bu gelişmeler ülkeleri ister istemez büyük ve gizli bir yarışın içine itmektedir. Bütün ülkeler ellerinde var olan birikimlerini sınırsızca işe koşarak, kendi insanlarını ileri teknoloji ve bilgi toplumu düzeyine ulaştırmaya çalışmaktadır. Bu yarışı kazanmada ülkelerin en önemli aracı tartışmasız eğitim olarak görülmektedir. Tüm ülkeler bilgi toplumu düzeyine ulaşabilme, başka ülkelere karşı üstünlük elde etme ve elde ettikleri üstünlükleri koruyabilme yarışında eğitim sistemlerinden çok önemli katkılar elde etmişlerdir (Koç, 2004). Çünkü bu ülkeler bilimsel ve teknolojik gelişmeleri eğitim-öğretim süreci ile paralel olarak yürütülmektedir. Bu bölümde öğretim teknolojileri ve materyal geliştirmeye yönelik bazı temel kavramlara yer verilmektedir.

11 İletişim BÖLÜM İletişim Yrd. Doç. Dr. Rüçhan Özkılıç İLETİŞİM KAVRAMI VE EĞİTİM AÇISINDAN ÖNEMİ G ünlük yaşantımızda olduğu gibi iletişim okul yaşantısının da hemen hemen her anında, her aşamasında yer alan bir süreçtir. Bu nedenle, birçok kaynakta eğitim bir iletişim süreci olarak tanımlanmaktadır (Hoy, 1987; Moore,1989). Öğretim yaparken öğretmenler, öğrendiklerini göstermek için öğrenciler, yönetsel işleri yaparken idareciler zamanlarının büyük bir kısmını karşısındakiler ile iletişim kurmak için harcarlar. Bu nedenle iletişim sürecinin nasıl işlediğini bilmek, iletişim sürecini etkileyen unsurların farkında olmak ve etkili iletişim kurma becerisine sahip olmak her eğitimci için önem taşımaktadır. İletişimde bulunmaksızın eğitim yapmak olanaksızdır. İletişim, anlamları bireyler arasında ortak kılma işlemi olarak tanımlanabilir. İletişim bilgiyi üretmeyi, aktarmayı ve anlamlandırmayı içeren bir süreçtir. Görüldüğü gibi iletişimin gerçekleşebilmesi için bilgiyi üreten bir taraf ve bu bilgiyi anlamlandıran bir taraf olması gerekmektedir. Eş deyişle, iletişimin gerçekleşmesi için iki sistem gerekmektedir. Bu açıdan tanımlandığında ise iletişim iki sistem arasındaki bilgi alışverişidir denilebilir. Bu tanımda yer alan alışveriş sözcüğü bilgi akışının iki yönlü olması gerektiğini vurgular. Bilgi akışı tek yönlü olduğunda iletişim süreci tamamlanmamış olur. Bu durumda bilgiyi aktaran kişi bilgiyi ilettiği kişilerin konu ile ilgili duygu ve düşünceleri

12 Öğretim Ortamı ve Öğretimde Materyal Tasarımı 37 3.BÖLÜM Öğretim Ortamları ve Materyal Tasarımı Öğrt. Gör.Uğur Avcı EĞİTİM-ÖĞRETİM ORTAMLARININ DÜZENLENMESİ E ğitim bir iletişim sürecidir. Ancak bilindiği gibi iletişim sürecine sadece sözcükler aracılık etmez. Çevremizdeki eşyaların, objelerin, renklerin ve bulunulan mekânın da bize ilettiği mesajlar vardır. Öğrenme ve öğretme işi de belli bir çevre içerisinde belli bir mekânda meydana gelir, boşlukta olmaz. Öğretmen öğrenciye iletmek istediği mesajları nasıl bir yerde, neleri kullanarak iletiyor? Bu hem öğrenci hem de öğretmen açısından son derece önemlidir. Çünkü içinde yaşanılan, çalışılan çevre insanın davranışlarını etkiler. Bu çeşitli araştırmalarla kanıtlanmıştır. Eğitim-öğretim ortamlarının düzenlenmesi, eğitimin meydana geldiği çevre, insan gücü ve insan gücü dışındaki öğelerin eğitim amaçları doğrultusunda verimli ve etkili biçimde işe koşulması demektir (Alkan, 1979). Bir başka deyişle insan ve çevre ilişkilerinin iyileştirilmesidir. Bu iyileştirme çalışmaları eğitim-öğretim sürecinde yer alan öğrenci öğretmen etkileşimi, öğrencinin gelişim özellikleri, bireysel farklılıkları gibi psikolojik değişkenler, işlenen konular, kullanılan öğretim yöntemleri gibi metodolojik değişkenler ve fiziksel değişkenler göz önünde bulundurularak yapılır. Görüldüğü gibi eğitim ortamlarının düzenlenmesinde fiziksel değişkenler işin sadece bir boyutunu oluşturmaktadır. Ancak bu değişkenlerin öğretime ve öğrenmeye engel olması ya da desteklemesi söz konusu olabilmektedir. Sınıftaki fiziksel düzenlemelerin öğrenci davranışları üzerinde etkili olduğu, başarıyı ve etkileşimi arttırdığı çeşitli kaynaklarda ifade edilmiştir (Alkan, 1992; Alkan ve Diğerleri, 1995; İmer, 2000).

13 Öğretimde Araç - Gereçlerin Etkili Kullanımı BÖLÜM Öğretimde Yararlanılan Araç-Gereçler ve Etkili Kullanımı Yrd. Doç. Dr. Mustafa Sarıtaş ÖĞRETİMDE YARARLANILAN ARAÇ-GEREÇLERİN SINIFLANDIRILMASI ğrencileri derse motive etmenin ve sunulanların kolay Ö anlaşılırlığını sağlamanın en iyi yolu birden fazla duyu organına hitap eden eğitim araçlarını kullanmaktır. Öğretim araçları kullanılmak yoluyla ders programlarında yer alan bazı konuları, olayları, iş ve işlemleri gerçek boyutları ile öğrencilerin gözleri önüne sermek ve gereksiz açıklamalar için harcanan zamanı kısaltmak mümkündür. Eğitimin kurumlaşmasına paralel olarak eğitim-öğretim etkinliklerinde kullanılan araç-gereçlerin türü de değişmeye ve artmaya başlamıştır. Eğitim teknolojisinin bilinen ilk örnekleri olan kara tahta ve tebeşirle başlayan tarihsel gelişim süreci günümüzde ağ sistemleriyle devam etmektedir. Geçmişten günümüze hemen bütün toplumlarda öğretmen statüsünde bulunan kişiler bir bilgiyi başkasına aktarırken o dönemin özelliklerini yansıtan bir araç-gereçten yararlanmışlardır. Ders araç-gereçleri eğitim programının öğrenme-öğretme süreci kapsamında yer alan temel ögelerden birisidir. Bu nedenle öğretmenlerin ders planlarını hazırlarken hedef davranışların kazandırılması amacıyla aktarılacak içeriğin sunumunda hangi

14 Programlı Öğretim BÖLÜM Programlı Öğretim Yrd. Doç. Dr. Rüçhan Özkılıç PROGRAMLI ÖĞRETİM KAVRAMI P rogramlı öğretim bireysel bir öğretim yöntemidir. Bu kitabın konularının içerisinde yer almasının nedeni ise yöntemin kullanımı sırasında mutlaka basılı, görsel ya da işitsel öğelerin yer aldığı materyale ve bu materyali sunmak üzere kullanılacak bir araca ihtiyaç duyulmasından kaynaklanmaktadır. Programlı öğretim yeni geliştirilmiş bir öğretim yöntemi değildir. Birçok kaynakta (Alkan, 1995; Demirel, 2000; Pocztar, 1977; Keser, 2002) davranışçı yaklaşımı kullanan psikologlar tarafından ortaya çıkarılan davranış kanunlarını üniversite öğrencilerinin edindiği bilgileri kontrol etmek amacı ile eğitsel uygulamalarda kullanan S.L. Pressey tarafından 1924 te temelleri atılan bir yöntem olduğu belirtilmektedir. Kökeni eskilere dayanmasına rağmen ileriki bölümde işlenecek olan ve günümüzde son derece önemli olan bilgisayar destekli öğretimde kullanılan ders yazılımları aşağıda açıklanacak olan programlı öğretim ilkelerine dayalı olarak geliştirilmektedir. Bu nedenle bu yöntemin öğretmen adayları tarafından anlaşılmasının ayrı bir önemi vardır. PROGRAMLI ÖĞRETİMDE DİKKATE ALINMASI GEREKEN TEMEL İLKELER Programlı öğretimde öğrenciler belli bir konunun öğretimi için önceden hazırlanmış materyal ile bireysel olarak etkileşimde bulunurlar. Kullanılan materyaller ise bazı ilkelere dayalı olarak hazırlanırlar (Pocztar, 1977; Keser, 2002; Demirel, 2000). Bu ilkelerin tümü diğer öğretmenlik meslek bilgisi derslerinin içerisinde sıklıkla karşılaştığımız konular arasında yer alan

15 Uzaktan Eğitim BÖLÜM Bilgisayarların Öğretimdeki Uygulamaları ve Bilgisayar Destekli Öğretim Yrd. Doç. Dr. Aysan Şentürk GİRİŞ G irminci yüzyılın ortalarından itibaren insanoğlunun yavaş yavaş kullanmaya başladığı ve özellikle de 80 li yıllardan sonra kişisel bilgisayarların hayatımıza girişi ile her alanda çok yoğun olarak kullanılmaya başlanan bilgisayarlar eğitim ve öğretimin vazgeçilmez bir aracı haline gelmiştir. Bu cihaz diğer alanlarda olduğu gibi bu alanda da o kadar yaygınlaştıki, artık ne öğretmen ne de öğrenci bu cihazdan vazgeçebilir. Gün geçtikçe öğretmenler ve öğrenciler daha iyi bilgisayar okur-yazarı olmakta ve bilgisayarlardan daha etkin yararlanmaktadırlar. Ancak bu etkinlik kuşkusuz şimdilik doyuma ulaşmış değildir. Çünkü bilgisayarların öğretimdeki yeri hem çok büyük hem de çok çeşitlidir. Günümüzde bilgisayarlar daha çok bir kelime işlemci, bir sunum hazırlama ve sunma aracı, Internet uygulamalarını gerçekleştirmek amacı ile kullanılmakatadır. Oysa eğitim-öğretimde bilgisayarların daha birçok uygulama sahası vardır. Belki tümünü değil, ama en önemli olanlarını burada sıralamakta yarar var diye düşünüyorum. Bunlar; Kelime işlemciler: Akademik, idari ve her türlü yazışmalarda, kitap, dergi, ders notu vb. Elektronik tablolar: Hesaplama, sorgulama gerektiren tüm işlerde, grafik ve tablo hazırlamada ve özellikle de öğrenci notlarının analizinde büyük kolaylıklar sağlamaktadırlar. Ortalama, standart sapma gibi hesaplamaların yapılmasında, öğrenci not grafiklerinin çizilmesinde vb. işlemlerde kullanılabilir.

16 Uzaktan Eğitim BÖLÜM Uzaktan Eğitim Yrd. Doç. Dr. Mustafa Sarıtaş UZAKTAN EĞİTİM KAVRAMI U zaktan eğitim kavramı, ingilizce Distance Education kavramlarına karşılık gelmektedir. Bu kavram 1892 yılında İlk kez Wisconsin Üniversitesi nin kataloğunda yer almakla birlikte, bilimsel bir yazıda ilk kez yer alması 1906 yılında yine bu üniversitenin yöneticisi olan W. Lighty tarafından gerçekleştirilmiştir (İşman, 2005:9). Uygulamalar gözden geçirildiğinde uzaktan eğitimin, etkinliklerin yürütülüş şekline göre farklı kavramlarla dile getirildiği görülmektedir. Uzaktan eğitim kavramı; uzaktan öğretim ve uzaktan öğrenme kavramlarını birlikte içermektedir. Bu kavramlardan yaygın olarak kullanılanlar şunlardır: Mektupla öğretim, açık öğretim, uzaktan öğretim, uzaktan öğretme, uzaktan öğrenme, bireysel çalışma, bağımsız çalışma, kendi kendine rehber çalışma, öğretim materyallerini terk etmeden çalışma, öncülü iletişim, uzaktan eğitimde iki yönlü iletişim, evde çalışma, sorumluluk eğitimi, yaşam boyu eğitim, dış çalışma, vb. ( Kaya, 2002:10), (İşman, 2005:10). Başladığı tarihten günümüze ulaşıncaya kadar uzaktan eğitim uygulamalarında önemli gelişmeler yaşanmıştır. İlk uygulamaları yazışma temeline dayanan uzaktan eğitimde geçen zaman içerisinde radyo, televizyon, telefon ve bilgisayardan yararlanılmış, günümüzde ise bunlara elektronik mektup, belgegeçer (faks), bilgisayarlı konferans, internet vb. çok ortamlı uygulamalar eklenmiştir. Çağdaş eğitim teknolojisiyle desteklenen eğitim uygulamaları yaygınlaştıkça öğrenenlerin eğitim ortamlarından uzak olmalarından kaynaklanan geleneksel uzaktan eğitim uygulamalarının sınırlılıkları da giderek azalmıştır. Öyle ki, bazı gelişmiş programlar yardımıyla elektronik ortamda oluşturulan sanal sınıflarda birbirinden

17 Uzaktan Eğitim 161 KAYNAKÇA Alkan, Cevat Eğitim Teknolojisi: Kuramlar-Yöntemler. Yargıcıoğlu Matbaası. Ankara. Alkan, Cevat Eğitim Ortamları, Ankara: A.Ü.Eğitim Fakültesi Yayınları. No: 85. Kalite Matbaası. Alkan, Cevat Açık Üniversite. Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. Alkan, Cevat Eğitim Teknolojisi. Yargıcıoğlu Matbaası. Ankara. Arar, Atilla Uzaktan Eğitimin Tarihsel Gelişimi, Uzaktan Eğitim Uygulama Modelleri ve Maliyetleri, Birinci Uzaktan Eğitim Sempozyumu Kasım. ss: Kara Kuvvetleri Eğitim ve Doktrin Komutanlığı. Ankara. Aydın, Mustafa Eğitim Yönetimi. Hatipoğlu Yayınevi. 3. Bası. Ankara. Aziz, Aysel Radyo ve Televizyonla Eğitim. A.Ü.Eğitim Fakültesi Eğitim Araştırmaları Merkezi Yayınları. No: 2. Sevinç Matbaası. Ankara. Beceren, E Human Resources. Kasım-Aralık. Bursalıoğlu, Ziya Okul Yönetiminde Yeni Yapı ve Davranış. Pegem A Yayıncılık Tic. Ltd. Şti. Ankara. Büyükerşen, Yılmaz Çağdaş Eğitim Anlayışı Açısından Türk Eğitim Sisteminin Sorunları ve Çözüm Önerilerine ilişkin Tartışma. Çağdaş Eğitim Çağdaş Üniversite. Başbakanlık Yayınları. Ankara. Çilenti, Kamuran Eğitim Teknolojisi ve Öğretim. Kadıoğlu Matbaası. Ankara. Doğan, Hıfzı Yaşamboyu Eğitim ve Üniversite. A. Ü. Eğitim Fakültesi Dergisi. Cilt: 9. Sayı: 1-4. Ankara EARGED Eğitim Teknolojisi Kullanma Kılavuzu. Ankara. Fındıkçı, İ Bilgi Toplumunda Yöneticilerde Kendini Geliştirme. (Basılmış Doktora Tezi). Kültür Koleji Yayınları. İstanbul. Fidan.N. Okan, Kenan Açık Yüksek Öğretim Sistemleri ve Uzaktan Eğitim. Ayyıldız Matbaası. Ankara. Gökdağ, D Uzaktan Eğitimde Basılı Materyaller (Açıköğretim Fakültesi Örneği). Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları No:54. Eskişehir.