Antalya İli Sera Sebze Yetiştiriciliğinde Modern ve Geleneksel Sera İşletmelerinin Kıyaslanması

Transkript

1 55 Antalya İli Sera Sebze Yetiştiriciliğinde Modern ve Geleneksel Sera İşletmelerinin Kıyaslanması Murad ÇANAKCI (1), İbrahim AKINCI (2) (1) Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Antalya (2) Akdeniz Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları Bölümü, Antalya e-posta : muradcanakci@hotmail.com Özet: Antalya ili Türkiye de sera tarımının merkezi konumundadır. Bölge seralarında geleneksel yöntemlerle üretim şekli oldukça yaygındır. Ancak, son yıllarda modern seraların sayısında önemli artışlar gözlenmektedir. Bu çalışmada, Antalya ilinde sera sebzeciliği üretimi gerçekleştirilen iki adet modern sera ve 116 adet geleneksel sera işletmesi incelenmiş ve bu işletmelerin genel yapısı, üretim sistemleri ve mekanizasyon özellikleri kıyaslanmıştır. Buna göre, modern ve geleneksel sera işletmelerinde yapısal ve yetiştirme teknikleri yönünden farklılıklar görülmektedir. Modern seralarda topraksız kültürde üretim yapılmaktadır ve iç ortam koşulları bilgisayarlı sistemler ile kontrol edilmektedir. Geleneksel seralarda ise üretim toprakta gerçekleştirilmektedir ve iç ortam koşullarının sağlanmasında yetersizlikler bulunmaktadır. Anahtar Kelimeler: Sera sebze yetiştiriciliği, modern sera, geleneksel sera, sera mekanizasyonu, Antalya The Comparison of Modern and Conventional Farms in Greenhouse Vegetable Cultivation of Antalya Province Abstract: Antalya Province is the center of greenhouse cultivation in Turkey. In general, conventional cultivation is realized in the regional greenhouses. In recent years, it is observed that the number of modern greenhouses increases. In this study, two modern and 116 conventional greenhouse vegetable farms were investigated. General structure, production and mechanization properties of these farms were compared. According to the findings, it is seen that there are differences with respect to structural and cultivation techniques of modern and conventional farms. Soilless culture systems are applied and climate conditions are controlled by computerized systems in modern greenhouses. In conventional greenhouses cultivation is realized on soil and climate conditions are insufficient. Key words: Greenhouse vegetable cultivation, modern greenhouse, conventional greenhouse, greenhouse mechanization, Antalya GİRİŞ Seralar; iklim koşullarının elverişli olmadığı dönemlerde bitkilerin yetişmesine uygun ortamın sağlandığı, ısı, ışık, nem ve hava hareketleri gibi etmenlerin kontrol altına alınabildiği yapılardır. Günümüzde seracılık sebze, meyve, fide, süs ve tıbbi bitkilerin yetiştiriciliğinde uygulanmaktadır (Tiwari, 2003). Türkiye de örtüaltı yetiştiriciliği 1940 lı yıllarda Antalya da kurulan seralar ile başlamıştır. (Sevgican ve ark., 2000). Ülkemizde toplam ha lık alanda örtüaltı yetiştiriciliği yapılmaktadır. Antalya ili toplam örtüaltı alanı ha dır. Ülkemiz cam sera alanlarının % 81.3 ü (5.469 ha), plastik sera alanlarının % 47.9 u (8.192 ha) ve plastik tünel alanlarının % 11.7 si (2.709 ha) Antalya ilinde bulunmaktadır (TÜİK, 2005). Bölgenin coğrafik ve iklim yapısının uygun olması, sahil şeridi boyunca seracılığın yayılmasında önemli bir etken olmuştur. Sera alanlarında, sebze üretimi başta olmak üzere süs bitkileri, fide ve meyve yetiştiriciliği

2 56 yapılmaktadır. Bölgede sera sebzeciliği, yaygın olarak geleneksel yöntemlerle gerçekleştirilmektedir. Ancak, son yıllarda görülen tüketici taleplerindeki değişiklik ve çevreye duyarlı üretim etkisi, gıda güvenliğini öne çıkaran üretim tekniklerini ve bununla ilgili sertifikasyon işlemlerini gündeme getirmiştir (Titiz, 2004). Bu nedenle bölgede, sera iç ortam koşullarının bilgisayarlı sistemler ile kontrol edildiği, daha kaliteli ürün yetiştiriciliği ve gıda güvenliğini esas alan modern seracılık uygulamaları yaygınlaşmaya başlamıştır. Sera mekanizasyonu kavramı, iklimlendirme ve üretim mekanizasyonu olmak üzere iki bölümde incelenebilir. Sera içi iklimin aydınlık, sıcaklık, havalanma ve nem açılarından üretilen bitkiler için en uygun değerlerde olması, üretimin başarısını doğrudan etkilemektedir. Bu nedenle, sera içi iklimin düzenlenmesi için çeşitli çalışmalar ve uygulamalar yapılmaktadır. Bu uygulamalar sera iklimlendirme mekanizasyonu şeklinde tanımlanmaktadır. Sera üretim mekanizasyonu ise bitki yetiştiriciliğinde toprak işleme, ekim, dikim, sulama, gübreleme, tarımsal savaş, hasat ve taşıma gibi işlemleri kapsamaktadır. Bu işlemlerde açık alanda görülen mekanizasyon uygulamaları yanında, seralara özel mekanizasyon uygulamaları da geliştirilmiştir (Yağcıoğlu, 1999). Bu araştırmada, Antalya ilinde sera sebzeciliği üretimi gerçekleştiren modern ve geleneksel sera işletmelerinin genel yapısı, üretim sistemleri ve mekanizasyon özellikleri ile ilgili kıyaslamalar yapılmıştır. MATERYAL ve YÖNTEM Araştırma, Antalya ili sera sebzeciliği işletmelerinde yürütülmüştür. Şekil 1 de araştırma bölgesinin coğrafik konumu ve tarım alanlarının dağılımı görülmektedir. Araştırmada veriler anket çalışması ile elde edilmiştir. Geleneksel sera işletmeleri ile yapılan anket sayısının belirlenmesinde Neyman Metodu kullanılmıştır (Özkan, 1993; Işık ve Atun, 1998). Anket çalışması Merkez, Gazipaşa, Kumluca, Kale ve Kaş ilçelerinde olmak üzere toplam 116 işletmede yürütülmüştür. Modern sera özelliklerinin belirlenmesi için iki adet sera işletmesi ile anket çalışması yapılmıştır. Anket sonucunda belirlenen veriler ile geleneksel işletmelere ait bazı sonuçlar kıyaslanmıştır. BULGULAR VE TARTIŞMA İşletme özelliklerinin kıyaslanması Araştırma kapsamında incelenen ve Antalya ilinde sebze üretimi gerçekleştiren iki adet modern sera işletmesine ait genel özellikler Çizelge 1 de görülmektedir. Şekil 1. Araştırma bölgesinin coğrafik konumu ve tarım alanlarının dağılımı

3 57 Çizelge 1. Modern sera işletmelerine ait bazı özellikler Özellik I İşletme No II Kuruluş yılı Üretim alanı (ha) Sera sayısı (adet) 6 2 İdari 2 - Personel Sayısı (adet) Teknik 9 1 Hizmet 6 - İşçi Toplam Traktör sayısı (adet) 1 - Motor gücü (kw) İşletme içi taşıma arabası (adet) 4 1 Özellik akülü mekanik Sera içi çok amaçlı araba (adet) 6 18 Özellik akülü mekanik Pülverizatör sayısı, adet 2 1 Kapasite (L) Çizelge 1 de görüldüğü gibi, modern sera işletmeleri 1996 ve 2000 yıllarında kurulmuşlardır. İşletmeler anonim şirketler bünyesinde faaliyet göstermektedir. Anket yapılan I no lu işletmede altı adet, II no lu işletmede iki adet sera bulunmaktadır ve işletmelere ait toplam üretim alanları sırasıyla 9.51 ha ve 1.57 ha dır. İşletmelerde seralar bir merkezde toplanmıştır. Araştırma kapsamında incelenen toplam 116 adet geleneksel sera işletmesi, aile işletmesi niteliğindedir. İşletme sahiplerinin ortalama deneyim süresi 19 yıl, ortalama aile nüfusu 4.4 kişidir. Geleneksel işletmelere ait cam seraların 1960 lı yılların sonlarında kurulmaya başladığı belirlenmiştir li yıllardan itibaren plastik seraların kurulmaya başlaması ile üretim alanları hızla artmıştır. Günümüzde seracılık ikinci ve üçüncü kuşak aile bireyleri tarafından yapılmaktadır. Anket kapsamında değerlendirilen geleneksel işletmelerde ortalama sera alanı 0.86 ha/işletme ve ortalama sera sayısı yaklaşık 6 adet/işletmedir. Geleneksel seraların modern seralar gibi bir merkezde toplanmadığı, genel olarak dağınık yapıda kuruldukları görülmektedir. Araştırma kapsamında incelenen 116 adet işletmeye ait toplam 688 adet sera ve 99.5 ha sera alanı belirlenmiştir. Seraların küçük üretim alanlarında ve dağınık durumda olması, işletme giderlerini artırmakta ve yeni teknolojilerin sera alanlarında uygulanabilme olanağını azaltmaktadır. İşletme koşulları ve ürün desenine bağlı olarak değişmekle birlikte bölgede sera sebze yetiştiriciliği eylül-temmuz döneminde gerçekleştirilmektedir. Modern sera işletmelerinde gerekli işgücü yasal prosedüre uygun ve yıl içerisinde sürekli çalışan personel tarafından karşılanmaktadır. İncelenen I no lu işletmede toplam 107, II no lu işletmede toplam 13 personel çalışmaktadır. Geleneksel sera işletmelerinde ise gerekli işgücü, işletme içinden veya işletme dışından sağlanmaktadır. İşletme dışından

4 58 işgücü sağlama şekli dönemlik (sezonluk) veya günlüktür. Üretim dönemi boyunca işgücünün işletme dışından karşılandığı, karşılıklı anlaşma ile sağlanan ve ortakçılık olarak adlandırılan yöntem bölgede yaygın olarak uygulanmaktadır. Bu yöntemde işgücünü karşılayan aile, anlaşma kapsamında işletme giderlerini belirlenen oranda karşılamakta ve işletme gelirlerinden belirlenen oranda pay almaktadır. Modern sera işletmelerinde üretim, ziraat mühendislerinin kontrolü altında yapılmaktadır. Geleneksel sera işletmelerinde ise üretim ile ilgili bilgiler farklı kaynaklardan elde edilmektedir. Araştırma kapsamında bu yöntemler sırasıyla; ilaç bayi önerileri, üreticilerin kendi deneyimleri, diğer üreticilerin deneyimleri, özel firmaların teknik personeli ile tarım il ve ilçe müdürlüklerinin önerileri olarak belirlenmiştir. Modern sera işletmelerinde topraksız kültürde sebze üretimi gerçekleştirilmektedir. Bu nedenle traktör gereksinimi azalmaktadır. Anket yapılan II no lu modern sera işletmesinde ise traktör bulunmamaktadır, I no lu modern sera işletmesinde ise işletme içi taşımacılıkta ve işletmenin diğer işlerinde kullanılmak üzere bir adet traktör bulunmaktadır. Geleneksel işletmelerde sera sebze yetiştiriciliği tümüyle toprakta gerçekleştirilmektedir. Bu nedenle toprak işleme başta olmak üzere ilaçlama ve taşıma işlemlerinde traktör kullanımı görülmektedir. Ayrıca incelenen işletmelerin yaklaşık % 45 i sera sebzeciliği ile birlikte tarla, meyve ve açıkta sebze üretimi gerçekleştirmektedirler. Bu nedenle işletmelerde traktör diğer tarımsal faaliyetlerde de kullanılmaktadır. Geleneksel sera işletmelerinde traktör sayısı 0.58 adet/işletme olarak belirlenmiştir. Modern seralarda, budama işlemlerinde ve hasat sonrasında ortaya çıkan bitkisel atık vb. materyallerin işletme içerisinde taşınması amacıyla taşıma arabaları kullanılmaktadır. Ayrıca sera içerisinde budama, ipe alma, ipe sarma gibi bakım işlemleri ile hasat işlemleri vb. işlemlerde kullanılmak üzere çok amaçlı arabalar kullanılmaktadır. İncelenen I no lu işletmede dört adet taşıma, altı adet çok amaçlı araba, II no lu işletmede ise bir adet taşıma ve 18 adet çok amaçlı araba bulunmaktadır. Geleneksel işletmelerde, işletme ve sera içerisinde taşıma işlemleri insan işgücü veya el arabaları ile yapılmaktadır. Toplam 688 adet sera içerisinde üç adet serada raylı taşıma sistemi belirlenmiştir. Modern sera işletmelerinde ilaçlama işlemleri pülverizatörler ile yapılmaktadır. İncelenen I no lu işletmede iki adet, II no lu işletmede bir adet pülverizatör bulunmaktadır. Geleneksel sera işletmelerinde elektrik motorundan hareketli pülverizatörler yaygın olarak kullanılmaktadır. Modern ve geleneksel seralarda kullanılan pülverizatör özellikleri benzerdir. Ancak, modern seralar yapısal özellikleri ve sera içi ortamının sürekli kontrol edilmesi nedeni ile hastalık ve zararlılardan geleneksel seralara göre daha az etkilenmektedirler. Ayrıca modern seralarda biyolojik mücadele yöntemleri de uygulanmaktadır. Bu nedenler ile modern seralarda ilaçlama işlemi sayısı geleneksel seralara göre daha düşüktür. Modern seralarda üretilen sebzeler yurtdışına ya da yurtiçinde belirli merkezlere pazarlanmaktadır. Araştırmada modern işletmelerde pazarlama sorunun yaşanmadığı belirtilmiştir. Geleneksel seralarda üretilen sebzeler bölgede bulunan toptancı hallerine pazarlanmaktadır. Ancak toptancı hallerinde fiyatlar koşullara göre ani değişiklikler gösterebilmektedir. Bu nedenle bazı dönemlerde üreticilerin kazancı azalmakta veya ürünün pazarlanmasında sorunlar yaşanmaktadır. Sera özelliklerinin kıyaslanması Araştırma kapsamında incelenen iki adet modern sera işletmesinde bulunan toplam sekiz adet seraya ait bazı özellikler Çizelge 2 de verilmiştir. Çizelge 2 de görüldüğü gibi modern seralar blok sera özelliğindedir ve çatı sayıları 2-24 adet arasında değişmektedir. Çatı genişlikleri 8-10 m, sera eni

5 m ve sera boyu m değerleri arasındadır. Boyutlara bağlı olarak en küçük sera alanı Çizelge 2. Modern işletme seralarına ait bazı özellikler Sera No Özellik I II III IV V VI VII VIII Sera eni, m Sera boyu, m Üretim alanı, ha Çatı sayısı, adet Örtü malzemesi, yan Plastik Cam Cam Cam Plastik Plastik Cam Plastik Yön K-G* K-G K-G K-G K-G K-G K-G K-G Yan yükseklik, m Mahya yüksekliği, m Konstrüksiyon malzemesi Glv. Çlk** Glv. Çlk. Glv. Çlk. Glv. Çlk. Glv. Çlk. Glv. Çlk. Alüminyum Glv. Çlk. Topraksız kültür Perlit Perlit Kayayünü Kayayünü Perlit Perlit Perlit Perlit Isıtma sistemi yakıt cinsi Kömür Kömür LPG LPG Kömür Kömür LPG LPG Ürün, Tek ürün Domates Biber Domates Domates Domates Domates Biber - Sonbahar Domates İlkbahar Domates Verim, t/ha * KG: Kuzey-Güney, ** Galvanizli Çelik 0.17 ha, en büyük sera alanı 2.86 ha dır. Ortalama sera alanı 1.39 ha dır. Modern seralarda örtü malzemesi olarak cam veya plastik malzeme kullanılmaktadır. Cam seralar ikizkenar beşik çatılı, plastik seralar ise yay çatılı sera özelliğindedir. Geleneksel seraların % 52.2 si (359 adet) cam sera ve % 47.8 i (329) plastik seradır. Anket çalışmasında son beş yılda kurulan geleneksel seraların % 64 ünün plastik, % 36 sının cam sera olduğu belirlenmiştir. Plastik seralarda yapım maliyetleri cam seralara göre daha düşüktür. Bu nedenle, son yıllarda örtü malzemesi olarak plastik kullanımı artmaktadır. Bölgedeki geleneksel işletmelere ait cam seralarda tek çatı uygulaması yaygındır. Araştırmada incelenen cam seraların % 84 ü tek çatılı, % 16 sı blok sera özelliğindedir ve çatı genişlikleri 12, 18 veya 24 m dir. Plastik seralar ise blok sera şeklindedir ve blok genişlikleri 5-6 m dir. Ortalama sera alanı; cam seralarda 0.13 ha, plastik seralarda 0.17 ha olarak belirlenmiştir. Tüm seralar dikkate alındığında bu değer ortalama 0.15 ha dır. Modern seraların kuruluş yönü kuzey-güney (KG) doğrultusundadır. Geleneksel işletmelerde kuzey-güney doğrultusunda kurulan seraların oranı % 64 tür. Bu tip işletmelere ait seraların kuruluşunda; güneş ışığından daha fazla yararlanma özelliği, bölgedeki hakim rüzgar yönü ve arazinin topoğrafik yapısı gibi özelliklerin dikkate alındığı belirlenmiştir. Modern seralarda yan yükseklikler m, mahya yükseklikleri m arasında değişmektedir. Bölgedeki geleneksel işletmelere ait cam ve plastik seralarda yükseklik ölçüleri farklılık göstermektedir. Cam seralarda yan yükseklik m, mahya yüksekliği m arasında değişmektedir. Plastik seralarda ise yan yükseklik m, mahya yüksekliği m arasında değişmektedir. Modern seralarda konstrüksiyon malzemesi olarak galvanizli çelik kullanılmaktadır. Anket çalışmasında yalnız VII no lu serada alüminyum malzemenin kullanıldığı belirlenmiştir. Geleneksel seralarda ise konstrüksiyon malzemesi olarak demir kullanılmaktadır. Ancak toplam 18 adet plastik serada (% 5.5) ahşap

6 60 malzemenin kullanıldığı belirlenmiştir. Sahil şeridinin batı kesiminde ve eski yapılı seralarda görülen bu uygulamanın terk edilmekte olduğu söylenebilir. Modern seralarda topraksız kültürde yetiştiricilik yapılmaktadır. Yetiştirme ortamlarında perlit veya kayayünü kullanılmaktadır. Geleneksel seralarda ise üretim tümüyle toprakta gerçekleştirilmektedir. Ancak, üretimin yapılmadığı yaz (temmuz-ağustos) döneminde toprağın dezenfekte edilmesi amacıyla solarizasyon işlemi uygulanmaktadır. Bu işlemden önce seralarda bitki artıkları temizlenmekte ve toprak işleme yapılmaktadır. Sera içerisine damla sulama sistemi kurulmakta ve toprak mm kalınlığında ince plastik örtü ile örtülmektedir. Hava girişinin engellenmesi için kenarlar toprakla kapatılmaktadır. Belirli aralıklarla (10-15 gün) örtü altında kalan alan damla sulama sistemi ile sulanmaktadır. Solarizasyon işleminde toprak sıcaklığı 55 C ye kadar yükselmektedir (Öncüer 1995). Örtü altında oluşan sıcaklık sulama işlemiyle derinlere inmekte ve nematodlara, patojenlere, böceklere ve yabancı otlara karşı etkili olmaktadır. Modern seralarda ısıtma işlemi bitki istekleri dikkate alınarak yapılmaktadır. Sistemde kullanılan sıcak su boruları ayrıca sıra aralarında hareket eden arabalar için de ray görevi yapmaktadır. Sistemlerde LPG veya katı yakıt (kömür) kullanılmaktadır. Geleneksel seralarda yapılan ısıtma işlemi don tehlikesinden koruma amaçlıdır. Bununla birlikte, araştırmada seraların % 12 sinde herhangi bir ısıtma işleminin yapılmadığı belirlenmiştir. Bu tip seralarda don tehlikesini önlemek için bitkilerin ipe alındığı tellerin üzerine ince plastik örtü örtülmektedir veya yağmurlama sistemleri kullanılmaktadır. Geleneksel seralarda kullanılan ısıtma sistemleri içerisinde odun sobası kullanımı yaygındır. Ayrıca yağ sobası, LPG sobası ve sıcak havalı sistemlerin de kullanıldığı belirlenmiştir. Antalya ilinde sebze yetiştiriciliği gerçekleştirilen modern ve geleneksel seraların tümünde damla sulama sistemleri kullanılmaktadır. Gübreleme işlemi de damla sulama ile birlikte yapılmaktadır. Modern seralarda doğal havalandırma sistemleri bulunmaktadır. Havalandırma açıklıkları çatı havalandırma pencerelerinden oluşmaktadır. Pencereler mahya boyunca çift taraflı (kelebek sistemi) yer almaktadır. Yan yüzeylerde ise havalandırma açıklığı bulunmamaktadır. Çatı havalandırma açıklıklarının sera taban alanına oranı % arasında değişmektedir. Geleneksel seralarda da havalandırma işlemi doğal havalandırma sistemleri ile gerçekleştirilmektedir. Ancak modern seralara göre farklılıklar görülmektedir. Havalandırma açıklıkları çatı ve yan havalandırma pencerelerinden oluşmaktadır. Havalandırma pencereleri insan işgücü ile mekanik olarak hareket ettirilmektedir. Çatı havalandırma açıklıklarının sera taban alanına oranı % 2-4, yan açıklıkların sera taban alanına oranı % düzeylerindedir. Ayrıca plastik seraların yaklaşık % 70 inde çatı penceresinin bulunmadığı belirlenmiştir. Konu ile ilgili çalışmalarda, çatı havalandırma açıklıklarının sera taban alanına oranının en az % 15 düzeylerinde olması gerektiği bildirilmiştir (Yüksel, 1995; Yağcıoğlu, 1999). Bu değer dikkate alındığında, geleneksel seralarda doğal havalandırmanın yetersiz olduğu görülmektedir. Modern seralarda ayrıca sisleme, CO 2 gübrelemesi sistemleri ve ısı perdeleri bulunmaktadır. Geleneksel seralarda bu tip sistemler yer almamaktadır. Bu nedenle geleneksel seralarda yetiştiricilik döneminde bitki isteklerine uygun elverişli ortamların sağlanması yönünde olumsuzluklar görülmektedir. Anket kapsamında incelenen modern seralarda yılda tek ürün yetiştiriciliğinin uygulandığı görülmektedir. Ancak VIII no lu serada çift ürün yetiştiriciliği görülmektedir. Seralarda domates ve biber yetiştirildiği belirlenmiştir. Ancak bu bulgular

7 61 araştırmanın yürütüldüğü dönem koşulları için geçerlidir. Üretim şekli ve yetiştirilen ürünler yıllara göre farklılık gösterebilir. Tek ürün yetiştiriciliğinde biber verimi t/ha, domates verimi t/ha olarak belirlenmiştir. Sonbahar ve ilkbahar dönemlerinde yetiştirilen sezonluk domates verimi ise t/ha dır. Geleneksel işletmelerde toplam sera alanlarının yaklaşık % 60 ında tek ürün yetiştiriciliği, % 40 ında ilkbahar ve sonbahar yetiştiriciliği yapılmaktadır. Tek ürün yetiştiriciliğinde yetiştirilen ürünler ve verim değerleri değişim sınırları sırasıyla domates ( t/ha), biber ( t/ha), patlıcan ( t/ha) ve hıyar ( t/ha) dır. Sonbahar yetiştiriciliğinde domates ( t/ha) ve hıyar ( t/ha), ilkbahar yetiştiriciliğinde ise domates ( t/ha), hıyar ( t/ha), kavun ( t/ha) ve fasulye (20-30 t/ha) üretimi belirlenmiştir. SONUÇLAR Antalya ili sera sebze yetiştiriciliğinde modern ve geleneksel sera işletmelerinin kıyaslanmasına yönelik yapılan bu çalışmada elde edilen sonuçlar aşağıda özetlenmiştir. Modern ve geleneksel sera işletmeleri kıyaslandığında yapısal ve yetiştirme teknikleri yönünden farklılıklar görülmektedir. Modern işletmeler şirketler bünyesinde faaliyet gösterirken geleneksel işletmeler tümüyle aile işletmesi niteliğindedir. Bölgede modern işletmeler 1996 yılında kurulmaya başlamıştır. Geleneksel işletmeler 1960 lı yıllarından sonlarına doğru sera sebzeciliğine başlamışlardır ve üretim ikinci veya üçüncü kuşak aile bireyleri tarafından sürdürülmektedir. Geleneksel işletmelerde seralar, küçük üretim alanlarına sahip ve genellikle dağınık durumdadır. Bu özellik işletme giderlerini artırmakta ve yeni teknolojilerin sera alanlarına uygulanabilme olanağını azaltmaktadır. İşletmelere ait tarım arazilerinin dağınık ve küçük boyutlu olması ülkemiz tarımının başlıca sorunlarındandır. Bu konuda yapılacak yasal düzenlemelerin sera yetiştiriciliğine de olumlu katkılar yapacağı beklenmektedir. Modern sera işletmelerinde üretim sürekli ziraat mühendislerinin kontrolü altında yapılmaktadır. Geleneksel işletme sahipleri, üretim aşamalarında teknik bilgiyi ilaç bayii ve kendi tecrübeleri başta olmak üzere farklı kaynaklardan sağlayabilmektedir. Bununla birlikte bölgede son yıllarda tarımsal danışmanlık uygulamaları görülmektedir. Bölgede topraksız kültürde üretim modern seralarda gerçekleştirilmektedir. Geleneksel seralarda ise üretim tümüyle toprakta yapılmaktadır. Modern seralarda ısıtma işlemi bitki istekleri dikkate alınarak yapılmasına karşın geleneksel seralarda yapılan ısıtma işlemi don tehlikesinden koruma amaçlıdır. Bu nedenle özellikle soğuk dönemlere, ürün verimi ve ürün kalitesi olumsuz yönde etkilenmektedir. Bölge seralarında doğal havalandırma uygulamaları görülmektedir. Modern seralarda havalandırma oranının yeterli olmasına karşın geleneksel seralarda havalandırma oranı yetersizdir. Üreticilerin özellikle yeni kurulacak seralarda havalandırma konusuna özen göstermeleri gereklidir. Modern seralarda, ileri teknoloji uygulamaları gerektiren sistemler bulunmaktadır. Geleneksel seralarda bu tip sistemlerin yer almaması ve yapısal özellikleri nedeni ile yetiştiricilik döneminde bitki isteklerine uygun elverişli ortamların sağlanmasında yetersizlikler görülmektedir. Bu nedenle modern seralarda; daha az kimyasal ilaç kullanılmakta, kaliteli ürün ve yüksek verim elde edilmektedir.

8 62 KAYNAKLAR Işık, A., Altun, İ Şanlıurfa-Harran Ovasında Tarımsal Yapı ve Mekanizasyon Özellikleri. TÜBİTAK Tarım ve Ormancılık Dergisi, 22: Titiz, K.S Modern Seracılık-Yatırımcıya Yol Haritası. ANSİAD. Antalya Sanayici ve İşadamları Derneği, Antalya. Öncüer, C Tarımsal Zararlılarla Savaş Yöntemleri ve İlaçları. Ege Üniversitesi Basımevi, Bornova,İzmir. Özkan, B Aksu Sulama Projesi Alanına Giren Tarım İşletmelerinin Ekonomik Analizi ve Ürün Desenini Etkileyen Faktörler (Doktora Tezi). Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, Adana. Sevgican, A., Tüzel, Y., Gül, A., Eltez, R.Z Türkiye de Örtüaltı Sebze Yetiştiriciliği. V. Türkiye Ziraat Teknik Kongresi 2. Cilt, TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası, , Ocak, Ankara. Tiwari, G.N Greenhouse Technology for Controlled Environment. Alpha Science International Ltd., Pangbourne, England. TÜİK, Tarımsal Yapı, Değer. T.C. Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu Yağcıoğlu, A Sera Mekanizasyonu. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ofset Basımevi, Bornova, İzmir. Yüksel, A.N Sera Yapım Tekniği. Hasat Yayıncılık Ltd. Şti., İstanbul.