DAVRANIŞ BİLİMLERİ DAVRANIŞ BİLİMLERİNİN İNCELENDİĞİ SİSTEMLER

Transkript

1 DAVRANIŞ BİLİMLERİ DAVRANIŞ BİLİMLERİNİN İNCELENDİĞİ SİSTEMLER Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT

2 Davranış Bilimleri I. Fizyobiyolojik Sistem A Biyolojik Yaklaşım II. Psikolojik Sistem B. Davranışçı Yaklaşım C. Gestalt Psikolojisi Yaklaşımı D. Psikoanalitik Yaklaşım E. Bilişsel Yaklaşım 2

3 *Biyolojik Yaklaşım: Hareketlerin hepsi, sinir sistemi faaliyetleri ve sinirsel-kassal bağlantılar ile ilgilidir. Biyolojik yaklaşım bu açıdan kalıtım, duyu organları, beyin, sinir, hormon sistemleri ve kasların davranışa etkilerini inceler. *İnsana dışarıdan gelen bilgiler reseptör denen duyu organları (göz, kulak, burun, dil, deri) ile alınır ve efektörler denen (kaslar, bezler) tarafından harekete dönüştürür. 3

4 *İnsan davranışında kalıtım da çok önemlidir. DNA yapısı insanın niteliklerini etkileyebilir. Beyin ile davranış arasında da ilişki vardır. Beyindeki derin merkezlerin uyarılması, hiddet ve korku meydana getirmekte, sağ ve sol yarımkürelerin uyarılması ise insanda eskilere dayanan olayları ortaya çıkarmaktadır. Sol yarı, sağ yarıya göre daha fazla işlev görür. *Sağ yarı: Sol elin dokunma duyusu; müzik, sanat, dans kabiliyeti, hayal kurma *Sol yarı: Sağ elin dokunma duyusu; matematik ilişkiler, dil, bilimsel yetenek, yazma yeteneği, mantıksal düşünme. 4

5 *Davranış, açık veya örtülü nitelikte olabilecek bir davranışlar zincirinin belli bir sıra ve uygunluk içinde sunulmuş halidir. Davranış şekilleri, sinirsel-kassal faaliyetlerin eşzamanlı dizisidir. Bu sinirsel-kassal faaliyetler, çevredeki değişikliklere tipik bir tepki olarak ortaya çıkmakta, ya tüm vücudu, ya da vücudun bir parçasını harekete geçirmektedir (koşmak, gülmek, ağlamak vb.). 5

6 *Davranışçı Yaklaşım: Davranış özellikle uyaran-cevap (etkitepki) bağlantısı içinde açıklanmıştır. Yeni davranışçılar, organizmayı da formüle dahil ederek (etki, organizma, tepki) davranışı açıkladılar. Davranışta ikili bir ayırım yapıldı; *Açık davranış: Gözlemle doğrudan algılanan, ölçülebilen davranış, (kassal, sözlü, psikofizyolojik, sinirsel vb.) *Kapalı davranış: Doğrudan gözlenemeyen, belirli açık davranışlara bakılarak veya iç gözlem yoluyla kestirilen davranışlardır. *Davranışçılıkta davranış teorisi ile öğrenme teorisi aynı anlamdadır. Çünkü davranış değişimi, mutlaka öğrenme sonucunda gerçekleşir görüşü vardır. 6

7 *Psikoanalitik Yaklaşım: Sigmund Freud kurmuştur. Sinir doktoru olan Freud, kendine gelen yüksek tabakaya mensup hastaların korku, yorgunluk-bitkinlik, hafıza kaybı ve bazı organların hareket edememesi gibi şikayetlerine karşılık olarak Paris'te öğrendiği hipnozu uygulamaya başlamıştır. Bu metoda hastaların hepsi cevap vermemiş, bazıları hatırladıklarını unutamamıştır. Freud insan davranışlarının bilinç altından gelen ve kontrol edilemeyen dürtülere bağlı olduğunu söylemiştir. Mantığı geri plana atmış, cinsiyetsiz bir çocuğun olmayacağını savunmuştur. Temel olarak bilinçaltı ve. sevgi unsurları ile ilgilenmiştir. Bu yaklaşımda kullanılan terimlerin soyut olması, ölçülememesi ve Freud'un takipçileri ile olan fikir ayrılıkları, bu yaklaşımın akademik çevrelerde pek kabul görmemesine yol açmıştır. 7

8 *Bilişsel (Zihinsel) Yaklaşım: Davranışçılık, davranışın bilimsel incelenmesi konusuna sınırlar çizmiştir. Girdi ve çıktı üzerine bir şeyler bilinebilir ama kapalı kutu içinde neler olduğunu bilinemez. Bilişsel kelimesi, psikologlarca duyu organlarından gelen girdilerin işlenmesini ifade etmek için kullanılır. Biliş terimi, dünyayı öğrenmeyi ve anlamayı içeren zihinsel faaliyetlerdir. Düşünme farklı farklı şeyleri ifade edebilir. *Büyükler: Ne yaptığını iyi düşün atıf yapılmıştır) *Bir dünya düşünün şeylerde belirebilir. *Kitabını nereye koyduğunu düşün Dikkat et (ilk algısal sürece Zihinde bir cisim belirir, ayrıca farklı anımsama *Hükümetin ekonomi politikası hakkında ne düşünüyorsun 8 ve inançlara atıf fikir

9 *Bilgi İşlem Süreçleri: Algılama, yorumlama, kavramlaştırma, yargıya varma, değerleme ve karar vermedir. 1. Algılama: Algılama bireyin deneyimleri doğrultusunda çevresel uyarıları seçerek kavraması ve düzenlemesidir. Kişinin dünyayı kavramasıdır. Fiziksel bir objenin veya bir olayın dışsal veya içsel dürtülerin, eskiden elde edilmiş tecrübeler ve tutumlar da dikkate alarak kavranmasıdır. Duyular yardımıyla tecrübelerini organize edip yorumlama sürecidir. 2. Yorumlama: Bir uyarımın içerdiği bilgiyi, kişi kendi kişiliğini ve psikolojisini de katarak yorumlar. 9

10 3. Kavramlaştırma: Kavramlar, somut ya da soyut olabilirler. Simgeler, çoğunlukla genel sınıflara ilişkin olurlar. Elma genel bir sınıfı simgeler. Dil bir araçtır. Genel sınıflamaları aklımızda tutmamızı ve iletebilmemizi sağlar. *Kavram Türleri: a. Bağlayıcı kavram: Simgelerdeki ortak öğeyi ifade eder. *Kırmızı: yakut, elma, araba b. Ayıcı kavram: Değişik yollarla elde edilebilen ortak bir noktadır. *Futbol - taç : Topun kenardan dışarı çıkması, c. İlişkisel kavram: Bazı şeyler arasındaki ilişkileri açıklar. Büyüklük, eşitlik gibi. *Kavram öğrenme genellikle ortak niteliklerin fark edilmesiyle başlar. Buna soyutlama (abstraction) denir. 10

11 4. Yargıya Varma ve Değerlendirme: Bir durumun niteliklerini tahmin etmeyi içerir. (Biraz ileride bir otomobil görürüz. Onun büyüklüğünü ve uzaklığını biliriz.) *Mutlak bir değerleme sonucu yargıya varabiliriz. (Adamın 180 cm boyu olması) *Karşılaştırmalı bir değerleme sonucu yargıya varabiliriz. (Birinin diğerlerinden uzun olması) 11

12 5.Karar Varma: Karmaşık eylem yolları arasından yapılan bir seçimdir. Karar belirli kriterler yardımıyla verilir. Değer kriteri bireyin ulaşmak istediği hedefi, gerçek kriteri bireyin içinde bulunduğu durumdan ortaya çıkar. Herkes kararının optimal sonuçlar doğuracağını düşünmek ister. Rasyonel karar için tüm alternatifler değerlendirilmeli ve kriterler göz önüne alınmalıdır. *Çoğunlukla davranışlar rasyonel değildir. Bu durumda sınırlı rasyonellikten söz edilir. Sosyal sitem ve kişilik özellikleri bu farklılığa yol açar. 12

13 13