VYGOTSKY SİSTEMİ: KÜLTÜREL-TARİHSEL GELİŞİM KURAMI

Transkript

1 İÇİNDEKİLER KISIM I VYGOTSKY SİSTEMİ: KÜLTÜREL-TARİHSEL GELİŞİM KURAMI BÖLÜM 1 Vygotsky nin Yaklaşımına Giriş Zihnin Araçları... 4 Zihnin Araçları Niçin Önemlidir... 5 Vygostky Yaklaşımının Tarihçesi... 9 Vygotsky'nin Hayatı... 9 Vygotsky'nin Çağdaşları Vygotsky Sonrası: Rus Meslektaşları ve Öğrencileri Vygotsky'nin kuramının Batı'daki Araştırma ve Uygulamaları Vygotsky'nin Sistemi: Psikolojinin ve Eğitimin İlkeleri Bilginin Yapılandırılması Sosyal Bağlamın Önemi Öğrenme ve Gelişim Arasındaki İlişki Dilin Gelişimdeki Rolü Daha Fazla Bilgi İçin BÖLÜM 2 Zihinsel Araçların ve İleri Düzey Zihinsel İşlevlerin Kazanılması Araçların Amacı Zihnin Kapasitesini Genişletme Davranışta Uzmanlaşma xix

2 Bağımsızlığı Kazanma En Üst Düzey Gelişime Erişim Dil: Evrensel Araç İleri Düzey Zihinsel İşlevler Kavramı Düşük Düzey Zihinsel İşlevlerin Özellikleri İleri Düzey Zihinsel İşlevlerin Özellikleri İleri Düzey Zihinsel İşlevlerin Gelişimi Düşük Düzey Zihinsel İşlevlerin İnşası Kültürel Bağlamın Etkisi Ortak İşlevlerden Bireysel İşlevlere Geçiş Zihinsel İşlevlerin Gelişiminde Bireysel Farklılıklar Düşük Düzey Zihinsel İşlevler İleri Düzey Zihinsel İşlevler İleri ve Düşük Düzey Zihinsel İşlevlerin Gelişimindeki Açığın Kapatılması: Özel Eğitime Vygostky Yaklaşımı Özel Gereksinimli Olmanın Sosyal ve Kültürel Doğası Gerçek Anlamda İyileştirme Vygotsky'nin Kuramının Özel Eğitime Uygulanması Daha Fazla Bilgi İçin BÖLÜM 3 Vygotsky'nin Sistemi ve Diğer Gelişim ve Öğrenme Kuramları Piaget'in Yapılandırmacı Yaklaşımı Benzerlikler Farklılıklar Davranışçı Kuramlar Benzerlikler Farklılıklar Bilgiyi İşleme Kuramı Benzerlikler Farklılıklar Montessori Yaklaşımı Benzerlikler Farklılıklar Vygotsky Yaklaşımına Eleştiriler Daha Fazla Bilgi İçin xx

3 KISIM II GELİŞİM VE ÖĞRENME İÇİN STRATEJİLER (TAKTİKLER) BÖLÜM 4 Potansiyel Gelişim Alanı (PGA) Potansiyel Gelişim Alanının Tanımı Bağımsız Performans ve Yardım Alınan Performans PGA nın Dinamikleri Çalışmayı Geliştirmede PGA nın Kullanımı Öğrenme/Öğretme İçin Uygulamalar Yardımcı Performans Çocukların Yeteneklerini Değerlendirme Gelişime Uygun Alıştırmaları Tanımlama PGA nın Öğretimde Kullanılması Gelişim Kapasitesini Artırma Destek Verme Yapı Alanı Olarak PGA Performans ve Yeterlilik Durumları Yapılandırma PGA İçinde Destek Vermenin Dinamikleri Daha Fazla Bilgi İçin BÖLÜM 5 Taktikler: Aracıların Kullanımı Zihinsel Araçlar Olarak Aracılar Aracıların İşlevi Aracıların Gelişimsel Yolu Sosyal ve Duygusal Davranışların Aracılığı Bilişin Dışsal Aracılığı Algı Dikkat Bellek Düşünme xxi

4 Aracıları Sınıfta Kullanmak Destekleyici Olarak Aracılar Aracılar Ne Değildir? Sınıf Ortamında Dışsal Aracılar Kullanma Örnekleri Dışsal Aracıları Kullanmakla İlgili İlkeler Daha Fazla Bilgi İçin BÖLÜM 6 Taktikler: Dilin Kullanımı Kültürel Bir Araç Olarak Dil Konuşmanın İşlevleri Konuşmanın Gelişimsel Yolu Konuşma ve Düşünmenin Ortaya Çıkışı Kendine Yönelik Konuşma İçsel Konuşma ve Sözel Düşünme Anlamın Gelişimi Yazılı Konuşmanın Gelişimi Yazmak Düşünmeyi Nasıl Destekler Dilin Sınıfta Kullanımı Kendine Yönelik Konuşmanın Gelişimini Desteklemek Anlam Gelişimini Desteklemek Yazılı Dil Gelişimini Desteklemek Daha Fazla Bilgi İçin BÖLÜM 7 Taktikler: Paylaşılan Etkinliklerin Kullanımı Paylaşılan Etkinlik Sırasında Etkileşim Paylaşılan Etkinlik Öğrenmeyi Nasıl Destekler? Paylaşılan Etkinlik Diğerlerini Düzenleme ve Öz Düzenleme Diğerlerini Düzenlemenin Önemi Öz Düzenlemeyi Geliştirmek için Diğerlerini Düzenlemeyi Kullanmak Paylaşılan Etkinlikte Öğretmenin Rolü xxii

5 Katılımcı Olarak Öğretmenler Planlayıcı Olarak Öğretmenler Paylaşılan Etkinlikte Akranların Rolü Daha Fazla Bilgi İçin KISIM III VYGOTSKY YAKLAŞIMINI ERKEN ÇOCUKLUKTA GELİŞİM VE ÖĞRENMEYE UYGULAMA BÖLÜM 8 Gelişimsel İlerlemeler ve Hâkim Etkinlik: Bebekler ve Yürümeye Başlayan Çocuklar Gelişimsel İlerleme Kavramı Gelişimin Sosyal Yönü Çocuk Gelişiminde Gelişimin Sosyal Yönünün Rolü Hâkim Etkinlik Kavramı Hâkim Etkinliğin Tanımı Çocuklar Hâkim Etkinlikle İlgilenmeye Nasıl Başlarlar Bebekliğin Gelişimsel İlerlemeleri Bağlanma Nesne Yönelimli Duyu Motor Eylemler Bebeklerin Hâkim Etkinliği: Bakıcılarla Duygusal Etkileşimler Duygusal Alışverişler Çocuğun İlk Girişimleri Nesneler Etrafında Değişimler İlk Jestler ve Kelimeler Yürümeye Başlayan Çocuklarda Gelişimsel İlerlemeler Duyu Motor Düşünme Kendilik Kavramının Ortaya Çıkması Yürümeye Başlayan Çocuklarda Hâkim Etkinlik: Nesne Yönelimli Etkinlik Nesne Yönelimli Etkinlikte Yetişkin Aracılığı Araçsal Etkinlik Nesne Yönelimli Etkinlikte Dilin Rolü xxiii

6 Nesne Yönelimli Etkinlik Boyunca Algının Yeniden Yapılandırılması Sembolik Kullanım Daha Fazla Bilgi İçin BÖLÜM 9 Bebekler ve 1-3 Yaş Çocuklarında Gelişimsel İlerlemeyi Destekleme Doğumdan 6 Aya Kadar Bebekleri Destekleme Duygusal İletişimi Destekleme Çocuğun İlk Girişimlerini Destekleme Aylık Bebekleri Destekleme Nesnelerin Etrafındaki Değişimleri Destekleme İlk Jestleri Destekleme Aylık Çocukları Destekleme Nesne Yönelimli Etkinlikleri Destekleme Araçsal Etkinliği Destekleme Duyu Motor Kavramlar ın Gelişimini Destekleme Duyu Standartlarının Kazanımını Destekleme Sembolik Kullanımı Destekleme Aylık Çocukları Destekleme: Yürümeye Başlama Döneminden Okul Öncesi Dönemine Geçiş Yürümeye Başlayan Çocuklarda Ortaya Çıkan Kendilik Kavramını Destekleme Mış Gibi Oyunun Gelişimini Destekleme Öz Düzenlemeyi Destekleme Daha Fazla Bilgi İçin BÖLÜM 10 Gelişimsel İlerlemeler ve Hâkim Etkinlik: 3-4 Yaş ve Anasınıfı Gelişimsel İlerlemeler Sembolik İşlev İçsel Zihinsel Alanda Eylem Yapmaya Başlama Hayal Gücü xxiv

7 Duyguların ve Düşünmenin Bütünleşmesi Öz Düzenlemenin Gelişimi Mış Gibi Oyun: Hâkim Etkinlik Psikoloji ve Eğitimde Oyun Kavramları Vygotsky Sisteminde Oyun Oyun Gelişimi Nasıl Etkiler Potansiyel Gelişim Alanını Oluşturma Düşüncenin Eylemlerden ve Nesnelerden Ayrılmasını Kolaylaştırma Öz Düzenlemenin Gelişimini Kolaylaştırma Çocuğun Motivasyonunu Etkileme Bilişsel Benmerkezcilikten Uzaklaşmayı Kolaylaştırma Oyunun Gelişimsel Yolu Bir-Üç Yaş Çocuklarının Oynadığı Oyun Okul Öncesinde ve Anasınıfında Oyun Okul Öncesinde Oyun Dışı Etkinlikler Kurallı Oyunlar Üretici Etkinlikler Akademik Becerilere Hazırlayıcı Etkinlikler Motor Etkinlikler Okula Hazırlık Daha Fazla Bilgi İçin BÖLÜM 11 Okul Öncesi Dönemde Gelişimsel İlerlemeleri Destekleme Hâkim Etkinlik Olarak Mış Gibi Oyunu Destekleme Olgunlaşmış Oyunun Özellikleri Okul Öncesi Eğitim Sınıflarında Görülen Oyunun Düzeyleri Oyunun Zenginleştirilmesi Okul Öncesi Dönemdeki Diğer Etkinlikleri Destekleme Kurallı Oyunlar Üretici Etkinlikler Akademik Becerilere Hazırlayıcı Etkinlikler Motor Etkinlikler Okula Hazır Olmayı Destekleme Daha Fazla Bilgi İçin xxv

8 BÖLÜM 12 İlköğretimin İlk Sınıflarındaki Gelişimsel İlerlemeler ve Bu Döneme Hâkim Olan Etkinlik Örgün Öğretim ve İlköğretim Sınıflarında Gelişme İlköğretim Çağındaki Çocukların Gelişimsel İlerlemeleri Kuramsal Uslamlamanın Başlangıcı İleri Düzey Zihinsel İşlevlerin Ortaya Çıkışı Öğrenme Motivasyonu Bu Döneme Hâkim Olan Etkinlik: Öğrenme Etkinliği Öğrenme Etkinliğinin Tanımı Öğrenme Görevi Öğrenme Eylemleri Kontrol Eylemi ya da Geribildirim Öz Yansıtma İlköğretimin İlk Sınıflarında Öğrenme Etkinliği Daha Fazla Bilgi İçin BÖLÜM 13 İlköğretimin İlk Yıllarında Gelişimsel İlerlemelerin Desteklenmesi Öğrenme Etkinliğinin Önemli Öğelerini Desteklemek Modelleri Çocukların Genellenmiş Eylemleri Anlamalarına Yardım Etme Yolu Olarak Kullanın Çocukların Öğrenme Amacını Etkinlik Aracılığıyla Görmesine Yardımcı Olun Çocukların Standart Kavramını Anlamasına ve Öğrenmeye Rehber Olması İçin Standartların Nasıl Kullanılacağını Öğrenmesine Yardımcı Olun Yansıtmayı Desteklemek İçin Yollar Bulun Öğrenme Eylemlerinin Gelişimini Desteklemenin Bir Yolu Olarak Adım Adım Biçimlendirme Eylemin Temel İlkesinin Önemi Somutlaştırılmış Eylem İhtiyacı Zihinsel Eylemlerin Otomatikleşmesi Doğal Hatalar ve Kaçınılabilir Hatalar Arasındaki Ayrım xxvi

9 Aşamalı Bir Şekilde Desteklenen Yazma Adım Adım Biçimlendirme nin Yazmaya Uygulanması Okul Öncesi Yıllarında Gelişimsel İlerlemeler Kaydedemeyen İlköğretim Öğrencilerini Desteklemek Alıştırma Yapan Çocuk Kazanmalıdır Oyun Kendi Kendini Düzeltici Olmalıdır Çocuğun Becerileri Değiştikçe Oyun da Değişmelidir Daha Fazla Bilgi İçin BÖLÜM 14 Dinamik Değerlendirme: Potansiyel Gelişim Alanı Uygulaması Geleneksel Değerlendirmeye Karşı Dinamik Değerlendirme Dinamik Değerlendirme Nedir? Vygotsky Sonrası Dinamik Değerlendirme Uygulamaları Sınıfta Dinamik Değerlendirme Örnekleri Dinamik Değerlendirme: Öğretim İçin Bir Araç Daha Fazla Bilgi İçin Son Söz Sözlük Kaynaklar xxvii