KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE II

Transkript

1 KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE II Kimyasal tepkimelerde denge, sıcaklık, basınç ve denge bağıntısında yer alan maddelerin derişimlerine bağlıdır. Denge halindeki bir sistemde bu üç etkenden birini değiştirerek, dengenin istenilen yönde değişmesini sağlayabiliriz. Denge, bu etki sonucu istenilen yöne doğru bozulur ve yeni bir denge oluşur. Bu etkilerin, denge sisteminde oluşturduğu değişikliği Le Chatelier ilkesinden yararlanarak belirleyebiliriz. Le Chatelier İlkesi : Dengedeki bir sisteme dışarıdan bir etki yapıldığında, sistem bu dış etkiyi azaltacak yönde tepki gösterir. DERİŞİM ETKİSİ Dengedeki maddelerden birinin derişimi arttırılırsa sistem bu etkiyi azaltacak yönde, derişimi azaltılırsa sistem bu etkiyi artıracak yönde ilerleyerek tepki gösterir. Örneğin, N + NO tepkimesine göre, sabit hacimli bir kapta belirli bir sıcaklıkta sistem dengede iken, aynı sıcaklıkta ortama NO gaz eklendiğinde denge bozulur. Sistem yeniden dengeye ulaşmak için, NO miktarını azaltacak yönde yani girenler yönünde bozulur. Yeni denge oluşuncaya kadar geri tepkime hızı, ileri tepkime hızından büyük olur ( > ). ÖRNEK N + 3H NH 3 tepkimesine göre sabit hacimli bir kapta t anında sistem denge halindedir. Sisteme aynı sıcaklıkta bir miktar N gazı ekleniyor. Yeniden denge oluşuncaya kadar geçen sürede, Kaptaki H ve NH 3 gazlarının mol sayıları nasıl değişir? Denge sistemindeki maddelerin derişim zaman grafiği nasıldır? Hangi yöndeki tepkime daha hızlıdır? N + 3H NH 3 denge sistemine N gazı eklendiğinde, sistem N yi azaltacak yönde (ürünler yönünde) tepki gösterir. Tepkime ürünler yönünde daha hızlı ilerler. Ortama N gazı eklen- NH 3 diğinde K = bağıntısına göre denge kesri d 3 N. H (Q) küçülür ve Q < K d olur. Denge için K d = Q olmalıdır. K d değeri yalnız sıcaklığa bağlıdır. Sıcaklık değişmediği için K d değeri değişmez. Öyle ise, denge kesri (Q) artmalıdır. Bu nedenle Q = K d oluncaya kadar denge ürünler yönünde bozulur. denge tepkimesinde ise tepkimeye giren gaz katsayıları toplamı ile ürünlerin gaz katsayıları toplamı eşit olduğundan hacim değişikliği, dolayısıyla basınç değişikliği den O halde, H gazının mol sayısı azalır, NH 3 gazının mol sayısı artar. İleri yöndeki tepkime hızı, geri yöndeki tepkime hızından büyüktür. Derişim zaman grafiği de yandaki gibidir. ÖRNEK Deriþim Ýlk denge Deðiþim Yeni denge NH 3 N H t t C + O C tepkimesi sabit hacimli bir kapta belirli bir sıcaklıkta dengededir. Bu kaptan aynı sıcaklıkta bir miktar O gazı uzaklaştırılırsa, yeni denge kuruluncaya kadar geçen sürede sistemle ilgili, I. Denge girenler yönünde bozulur. II. CO gazının derişimi artar. III. Kaptaki CO moleküllerinin sayısı azalır. Kaptan O uzaklaştırılırsa, sistem O yi artıracak yönde tepki gösterir. Bu nedenle denge, girenler yönünde bozulur. CO gazının mol sayısı ve derişimi artar. Kaptaki CO moleküllerinin sayısı azalır. Yanıt : I, II ve III BASINÇ ETKİSİ Basınç değişikliği, gaz halindeki maddeler içeren denge tepkimelerine etki edebilir. Bir denge sisteminde, sabit sıcaklıkta kabın hacmi küçültülürse, sistemin toplam basıncı artar. Denge, sistemin basıncını azaltacak yönde tepki gösterir. Denge tepkimesi, tepkime denkleminde gaz katsayıları toplamının daha az olduğu yönde bozulur. Örneğin, C + O CO (katı) mol mol tepkimesi dengede iken sabit sıcaklıkta kabın hacmi küçültülürse, basınç artar. Le Chatelier ilkesine göre sistem basıncı azaltacak yönde tepki gösterir. Denge, gaz katsayıları toplamının az olduğu girenler yönünde bozulur. N + O NO mol mol mol mol

2 geyi etkilemez. Öyleyse, gaz mol sayısının korunduğu denge tepkimelerinde basınç değişikliğinin, dengedeki madde miktarları üzerine etkisi yoktur. ÖRNEK 3 Sıcaklık artırıldığında, endotermik tepkimelerde denge sabiti (K d ya da K p ) büyür, ekzotermik tepkimelerde ise denge sabiti (K d ya da K p ) küçülür. Sıcaklık yükseltildiğinde denge sabiti (K d ) büyüyorsa, tepkime endotermik, denge sabiti küçülüyorsa, tepkime ekzotermiktir. S (katı) + N + 3 PCI 5 S N O 3 PCI 3 + CI Yukarıdaki tepkimeler dengededir. Sabit sıcaklıkta kap hacmi küçültülerek sistemin basıncı arttırılırsa, her bir tepkime için denge hangi yönde bozulur? Bir denge tepkimesinde basınç artarsa, denge, tepkime denkleminde gaz katsayıları toplamının az olduğu yönde bozulur, basınç azalırsa, denge, gaz katsayıları toplamının çok olduğu yönde bozulur ve yeniden denge oluşuncaya kadar madde miktarlarındaki değişme devam eder. Denge tepkimesinde, tepkimeye giren ile ürünlerin toplam gaz katsayıları eşit ise, basınç değişikliği dengeye etki etmez. Buna göre, S + O SO (katı) mol mol tepkimesinde giren ve ürünlerin toplam gaz katsayıları eşit olduğu için, basınç değişimi dengeye etki etmez. N + 3O N O 3 mol 3mol mol 5mol tepkimesinde basınç artışı, dengenin gaz katsayılarının az olduğu ürünler yönünde bozulmasını sağlar. PCI 5 PCI 3 + CI mol mol mol tepkimesinde basınç artışı, dengenin gaz katsayılarının az olduğu girenler yönünde bozulmasını sağlar. SICAKLIK ETKİSİ Denge sabiti (K d ) yalnız sıcaklığa bağlıdır. Öyle ise, sıcaklık değişimi hem denge sabitini hem de dengeyi etkiler. Bir denge sisteminde, sıcaklık artırılırsa, sistem bunu azaltacak yönde (endotermik yönde) tepki gösterir. Sıcaklık azaltılırsa, sistem bunu artıracak yönde (ekzotermik yönde) tepki gösterir. Öyleyse, sıcaklığın artması dengenin endotermik yönde, sıcaklığın azalması ise dengenin ekzotermik yönde bozulmasına neden olur. ÖRNEK 4 A + B C + Isı K d = 0, tepkimesi belirli bir sıcaklıkta dengededir. Sistemin sıcaklığı artırılarak yeni bir dengenin oluşması sağlanıyor. Buna göre, yeni denge oluşuncaya kadar sistemdeki değişmelerle ilgili, I. Denge sabitinin (K d değeri 0, den büyük olur. II. Denge girenler yönünde bozulur. III. Sistemdeki toplam molekül sayısı artar. İleri yöndeki tepkime ekzotermik, geri yöndeki tepkime endotermiktir. Buna göre, sıcaklık artırılırsa, sistem sıcaklığı azaltacak yönde tepki gösterir. Bunun için tepkime endotermik yönde (girenler yönünde) bozulur ve denge sabitinin (K d değeri küçülür. Geri tepkimenin hızı ( ), ileri tepkimenin hızından ( ) büyük olur. Tepkimenin girenler tarafındaki gaz katsayıları toplamı daha fazla olduğundan, sistemdeki toplam molekül sayısı artar. Yanıt : II ve III ÖRNEK 5 H + S H < 0 H S + 3 tepkimesi dengede iken, I. Sabit sıcaklıkta kabın hacmini büyütmek II. Sıcaklığı azaltmak (V sabit) III. H S gazı eklemek (V, T sabit) işlemlerinden hangileri uygulanırsa, dengedeki SO gazının molekül sayısı artar? Dengedeki SO molekülleri sayısının artması için, dengenin ürünler yönünde bozulması gerekir. Bunun için, Hacim sabit iken, sistemin sıcaklığı azaltılmalı Sabit sıcaklıkta kap hacmi küçültülerek basınç yükseltilmeli Sabit sıcaklıkta ve sabit hacimde denge sistemine H S gazı ya da O gazı eklenmeli ya da sistemden H O buharı uzaklaştırılmalıdır. Öyle ise, II. ve III. işlemler uygulanmalıdır. Yanıt : II ve III

3 ÖRNEK 6 S + SO 3 H < 0 tepkimesi belirli bir sıcaklıkta dengede iken sistemin sıcaklığı artırılıyor. Buna göre, denge tepkimesi ile ilgili, I. İleri tepkime hızı ( ) azalır, geri tepkime hızı ( ) artar. II. Denge sabitinin (K d değeri küçülür. III. Kaptaki toplam molekül sayısı azalır. ÖRNEK 8 XY 3 XY + Y tepkimesi belirli bir sıcaklıkta dengededir. Buna göre, aşağıdaki işlemlerden hangisinin uygulanması, XY 3 ün denge derişimini artırmaz? A) Kaba XY 3 gazı eklemek B) Kabın hacmini küçültmek C) Katalizör eklemek D) Sıcaklığı düşürmek E) Sisteme Y gazı eklemek Sıcaklık artışı, dengenin endotermik yönde (girenler yönünde) bozulmasına neden olur. Hem ileri hem de geri yöndeki tepkime hızı artar. Fakat geri yöndeki tepkime hızı ( ) daha çok artar, > olur. Ekzotermik tepkimelerde, sıcaklık arttığında denge sabitinin (K d değeri küçülür. Denge girenler yönünde (katsayıların çok olduğu yönde) bozulduğu için kaptaki toplam molekül sayısı artar. Yanıt : Yalnız II ÖRNEK 7 A + 3B D tepkimesinin 7 C deki denge sabiti K d = 40, 37 C deki denge sabiti K d = 8 dir. Buna göre, bu tepkime ile ilgili, I. Dengedeki sistemin sıcaklığı artırıldığında, denge girenler yönünde bozulur. II. Tepkime ekzotermiktir. III. D maddesi yüksek sıcaklıkta daha kararlıdır. Sıcaklık 7 C den 37 C ye çıkarıldığında denge sabiti (K d ) küçülüyor (40 dan 8 e). Sıcaklık arttığında, denge sabiti küçüldüğüne göre, tepkime ekzotermiktir. Sıcaklık artırılırsa, denge endotermik yönde, yani girenler yönünde bozulur. Dengede, D maddesi eksilirken A ve B maddeleri oluşur. O halde, yüksek sıcaklıkta D maddesi kararlı değildir. Yanıt : I ve II KATALİZÖR ETKİSİ Kimyasal bir tepkimede hızlandırıcı bir katalizör kullanıldığında, ileri ve geri tepkimenin aktifleşme enerjisi küçülür. Bu nedenle hem ileri hem de geri tepkimenin hızı artar. Dengeye ulaşma süresi kısalır. Katalizör, dengedeki madde miktarlarını ve denge sabitini değiştirmez. Sisteme Y gazı eklemek ve sıcaklığı düşürmek işlemleri uygulanırsa, denge XY 3 yönünde bozulur ve XY 3 derişimi artar. Kabın hacmi küçültülürse, dengedeki tüm maddelerin derişimi artar. Kaba XY 3 gazı eklenirse, dengedeki tüm maddelerin derişimi artar. Katalizör, dengedeki maddelerin miktarlarına ve derişimine etki etmez. ÖRNEK 9 Kapalı bir kapta bir miktar N gazı ile NH 3 gazı bulunmaktadır. Belirli bir sıcaklıkta bu kapta, N + 3H NH 3 dengesi kuruluyor. Denge kuruluncaya kadar geçen sürede sistemle ilgili, I. Geri tepkime hızı ( ), ileri tepkime hızından ( ) büyüktür ( > ). II. Kaptaki toplam molekül sayısı değişmez. III. Sistemdeki NH 3 miktarı azalır. N + 3H NH 3 tepkimesinin dengede olması için, denge ortamında N, H ve NH 3 gazlarının bulunması gerekir. Başlangıçta kapta yalnız N ve NH 3 gazları vardır. Öyle ise denge, sistemde bulunmayan H yi oluşturacak yönde (girenler yönünde) kurulur. Bunun sonucu olarak; Denge anına kadar geri tepkime hızı ( ), ileri tepkime hızından ( ) büyüktür ( > ). Tepkime girenler yönünde (katsayılar toplamının çok olduğu yönde) ilerlediği için kaptaki toplam molekül sayısı artar, NH 3 miktarı azalır. Yanıt : I ve III

4 ÖRNEK 0 C (katı) + C C H = +4 kkal denge tepkimesi ile ilgili, aşağıdaki açıklamalardan hangisi yanlıştır? A) Minimum enerji eğilimi girenler yönündedir. B) Heterojen bir dengedir. C) Ortama C katısı eklenirse, denge ürünler yönünde bozulur. D) Kabın hacmi küçültülürse, ortamdaki CO gazının miktarı artar. E) Sıcaklık düşürülürse, denge sabitinin (K d değeri küçülür. Tepkime endotermik olduğu için, minimum enerji eğilimi girenler yönündedir. Endotermik tepkimelerde denge sabitinin (K d değeri sıcaklık arttığında büyür, sıcaklık azaldığında küçülür. Dengede, katı ve gaz gibi farklı fiziksel haller bulunduğu için, sistem heterojendir. Kabın hacmi küçültülürse, basınç artar. Denge, gaz katsayılarının az olduğu girenler yönünde bozulur ve CO gazının miktarı artar. Denge bağıntısında yer almayan katı ve sıvıların sisteme ilave edilmesi ya da sistemden uzaklaştırılması dengeyi etkilemez. O halde, C katısının sisteme eklenmesinin denge üzerinde bir etkisi olmaz. ÖRNEK Şekildeki pistonlu kapta, C H + H C H 6 tepkimesi dengede iken sabit sıcaklıkta, I. Piston üzerine ağırlık koymak II. Kaba He gazı eklemek Sürtünmesiz piston işlemleri ayrı ayrı uygulanırsa, C H gazının mol sayısı için aşağıdakilerden hangisi doğru olur? A) I. ve II. de azalır. B) I. de azalır, II. de artar. C) I. de artar, II. de azalır. D) I. de azalır, II. de değişmez. E) I. de artar, II. de değişmez. Piston üzerine ağırlık konulduğunda hacim azalır, basınç artar ve denge gaz katsayıları toplamının az olduğu yönde, yani ürünler yönünde bozulur. C H ve H gazlarının mol sayısı azalır. He gazı eklenirse, kabın hacmi artar, denge sisteminde yer alan gazların basıncı azalır, denge toplam gaz katsayılarının çok olduğu girenler yönünde bozulur ve C H gazının mol sayısı artar. Yanıt : B ÖRNEK X Y denge tepkimesinde sıcaklık artırıldığında denge sabitinin (K d ) sayısal değeri büyümektedir. Buna göre, tepkime dengede iken, I. Sıcaklığı artırmak II. Y gazı eklemek III. Kabın hacmini artırmak Mol sayýsý Y X işlemlerinden hangileri ayrı ayrı uygulanırsa, maddelerin mol sayısının zamana bağlı olarak değişimi grafikteki gibi olur? Sıcaklık artırıldığında, denge sabitinin (K d değeri büyüdüğüne göre, tepkime endotermiktir. Sıcaklık artırıldığında, denge ürünler yönünde bozulur X in mol sayısı azalır, Y nin mol sayısı artar ve değişim, grafikteki gibi olur. Y gazı eklendiğinde, denge X yönünde ilerler, X in mol sayısı da artar. II. işlem sonucundaki değişmeler grafikteki gibi olmaz. Kabın hacmi artırıldığında, basınç azalır, denge gaz katsayıları toplamının çok olduğu yönde, yani ürünler yönünde bozulur ve X in mol sayısı azalır, Y nin mol sayısı artar. Değişim grafikteki gibi olur. Yanıt : I ve III ÖRNEK 3 X + Y Z renksiz renksiz kahverengi tepkimesinin ileri aktifleşme enerjisi, geri aktifleşme enerjisinden küçüktür. Buna göre, dengedeki sistemin sıcaklığı düşürülürse, I. Kahverengi renk tonu koyulaşır. II. Denge sabitinin (K d değeri büyür. III. Dengedeki X ve Y nin mol sayısı artar. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II Tepkime için E ai < E ag olduğuna göre, tepkime ekzotermiktir. Sistemin sıcaklığı düşürüldüğünde, denge ekzotermik yönde yani ürünler yönünde bozulur. Z nin mol sayısı artar, X ve Y nin mol sayısı ise azalır. Z nin mol sayısı artınca kahverengi renk tonu koyulaşır. Ekzotermik tepkimede, sıcaklık düşürüldüğünde denge sabitinin (K d değeri büyür.

5 LÜ TEST. N + H N + H tepkimesi sabit hacimli bir kapta dengededir. Sabit sıcaklıkta sisteme katalizör ilave edildiğinde, I. Birim zamanda harcanan H miktarı II. Denge sabitinin (K d değeri III. Dengedeki H O miktarı niceliklerinden hangileri değişir? NO + H N + H denge sistemine, sabit sıcaklıkta katalizör ilave edildiğinde, ileri ve geri tepkimelerin hızları artar. Sistem daha kısa sürede dengeye ulaşır. Tepkimede harcanan ve oluşan maddelerin dengedeki miktarını, denge sabitinin (K d değerini değiştirmez. Ancak, birim zamanda harcanan ve birim zamanda oluşan madde miktarını artırır. Buna göre, yalnız I. nicelik değişir, II. ve III. nicelikler değişmez. Yanıt : A. N O 4 Sürtünmesiz piston NO O NO N O 4 denge tepkimesinin gerçekleştiği sürtünmesiz pistonlu kaba sabit sıcaklıkta He gazı eklendiğinde, kap hacmi artar, denge sistemindeki gazların basıncı azalır. Ancak toplam basınç değişmez. Denge toplam gaz katsayılarının fazla olduğu girenler yönünde ilerler ve NO gazının mol sayısı artar. N + O N denge tepkimesinin gerçekleştiği sabit hacimli kaba He gazı eklendiğinde, He soygaz olduğu için diğer gazlarla tepkime vermez. Denge bozulmaz ve dengedeki madde miktarları değişmez. 3. C + H C + H ΔH < 0 denge tepkimesine, I. Hacim ve sıcaklık sabit iken, kaba CO gazı ekleme II. Sıcaklık ve mol sayısı sabit iken, kap hacmini küçültme III. Hacim ve mol sayısı sabit iken, sıcaklığı azaltma işlemleri ayrı ayrı uygulanıyor. Buna göre, bu işlemlerden hangilerinde dengedeki H miktarı artar? NO I Şekilde verilen kaplardan, NO I. de : NO N O 4 II. de : NO + N denge tepkimeleri gerçekleştiriliyor. Bu kaplara sistemler dengede iken, sabit sıcaklıkta He gazı ekleniyor. Buna göre, sistemler yeniden dengeye ulaştığında kaplardaki NO gazı mol sayısının değişimi aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir? I. kapta II. kapta A) Artar Azalır B) Azalır Artar C) Artar Değişmez D) Azalır Değişmez E) Değişmez Artar II C + H ΔH < 0 C + H denge tepkimesine, Hacim ve sıcaklık sabit iken, girenler yönünde yer alan CO gazı eklendiğinde, denge bozulur. Sistemin yeniden dengeye ulaşması için, tepkime ürünler yönünde ilerler, H ve CO miktarı artar. Sıcaklık ve mol sayısı sabit iken, kap hacmi küçültüldüğünde, tepkime denkleminde girenlerin gaz katsayıları toplamı ile ürünlerin gaz katsayıları toplamı eşit olduğundan, denge bozulmaz. Dengedeki maddelerin miktarı değişmez. ΔH < 0 olduğundan, tepkime ekzotermiktir. Ekzotermik tepkimelerde, mol sayısı ve hacim sabit iken sıcaklık azaltıldığında denge bozulur. Sistemin yeniden dengeye ulaşması için, tepkime ürünler yönünde bozulur, H ve CO miktarı artar. Buna göre, I. ve III. işlemler uygulandığında, dengedeki H miktarı artar. Yanıt : D

6 4. X + Y XY tepkimesi dengede iken sisteme t anında bir işlem uygulandığında gerçekleşen değişmeler grafikte verilmiştir. Buna göre, sisteme aşağıdaki işlemlerden hangisi uygulanmış olabilir? Molar deriþim A) Katalizör eklemek B) Aynı sıcaklıkta XY gazı eklemek C) Kap hacmini azaltmak D) Ortamdan Y gazı uzaklaştırmak E) Sıcaklığı düşürmek X + Y XY t t X XY Y tepkimesinin, molar derişim zaman grafiğinden t denge anında XY derişiminin arttığı görülmektedir. Sisteme aynı sıcaklıkta XY gazı eklendiğinde denge girenler yönünde bozulur, t anında yeniden denge kuruluncaya kadar geçen sürede XY miktarı azalır, X ve Y miktarı artar. Ancak eklenen XY nin tamamı harcanmaz. Yanıt : B 5. Dengedeki bir tepkimede, Sıcaklık azaltıldığında, denge sabitinin (K d değeri artıyor. Kap hacmi küçültülünce, denge ürünler yönünde bozuluyor. Buna göre, bu denge tepkimesi, I. N + 3H NH 3 II. N + N III. S (katı) + S tepkimelerinden hangileri olabilir? 6. X Y 3 X + 3Y homojen denge tepkimesine ait denge sabitleri; t C de K = ve t C de K = 0 olarak verilmektedir. t > t olduğuna göre, I. İleri aktifleşme enerjisi, geri aktifleşme enerjisininkinden küçüktür. II. Dengedeki sistemin sıcaklığı artırıldığında, toplam molekül sayısı artar. III. Dengedeki sisteme hacim ve sıcaklık sabit iken, bir miktar X Y 3 gazı eklendiğinde, tüm maddelerin denge derişimleri artar. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II Homojen gaz fazında gerçekleşen tepkimede; sıcaklık artışı, denge sabitinin (K d değerini artırdığına göre, tepkime endotermiktir. ΔH = E ai E ag > 0 olduğuna göre, ileri tepkimenin aktifleşme enerjisi, geri tepkimenin aktifleşme enerjisinden büyüktür. Dengedeki sistemde sıcaklık artırıldığında, tepkime ürünler yönünde bozulur. Ürünler yönünde molekül sayısı daha fazla olduğu için, kaptaki toplam molekül sayısı artar. Hacim ve sıcaklık sabit iken, dengedeki sisteme bir miktar X Y 3 gazı eklendiğinde, denge ürünler yönünde bozulur. X ve Y miktarı artar, eklenen X Y 3 ün tamamı harcanmadığından, başlangıca göre, miktarı daha fazla olur. Buna göre, I. açıklama yanlış, II. ve III. açıklamalar doğrudur. Yanıt : E 7. N + CI NOCI gaz ( ) ( gaz) tepkimesi dengede iken sıcaklık sabit tutularak kap hacmi artırılırsa, aşağıdaki niceliklerden hangisinin artması beklenir? A) NOCI nin mol sayısı B) Geri tepkimenin hızı C) CI nin mol sayısı D) NO nun molar derişimi E) İleri tepkimenin hızı Dengedeki bir tepkimede, sıcaklık azaltıldığında, denge sabitinin (K d değeri arttığına göre, tepkime ekzotermiktir. Kap hacmi küçültüldüğünde, gaz basıncı artar. Denge, tepkime denkleminde yer alan gaz molekülü katsayıları toplamının az olduğu yönde bozulur. Buna göre, denge tepkimesinde ürünler yönünde gaz molekülleri katsayısı daha az olmalıdır. Öyleyse, I. tepkime verilen koşullara uyan bir tepkimedir. Yanıt : A N + CI NOCI ( gaz) ( gaz) tepkimesi dengede iken, sıcaklık sabit tutularak kap hacmi artırılırsa, gaz basıncı azalır. Denge gaz molekülü katsayılarının çok olduğu girenler yönünde bozulur. NOCI nin mol sayısı azalır. NO ve CI nin mol sayısı artar. Gaz basıncı azaldığı için, ileri ve geri tepkimelerin hızları azalır. Kap hacmi artırıldığı için, NO, CI ve NOCI nin molar derişimi azalır.

7 KONU TESTİ 5. XY 3 XY + Y (gaz tepkimesi belirli bir sıcaklıkta dengededir.. N O 4 NO ΔH > 0 ) tepkimesinin potansiyel enerji (P.E) tepkime koordinatı (T.K) grafiği yandaki gibidir. P.E (kkal) Sistemin sıcaklığı artırılarak yeni bir denge oluşturulduğunda ileri tepkime hızı ( ) ile geri tepkime hızının ( ) başlangıca göre değişimi aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? A) artar, azalır. B) artar, değişmez. C) İkisi de artar. D) İkisi de azalır. E) değişmez, artar.. A + B AB tepkimesi sabit hacimli bir kapta dengededir. Buna göre, sistemin sıcaklığı artırılırsa, aşağıdaki niceliklerden hangisi değişmez? Buna göre, I. Tepkimede minimum enerji eğilimi, girenler yönündedir. II. Sabit sıcaklıkta kap hacmi azaltılırsa, denge ürünler yönünde bozulur. III. XY 3 gazı düşük sıcaklıklarda daha kararlıdır. D) I ve III E) I, II ve III T.K A) Denge derişimleri B) Aktifleşme enerjisi C) Denge sabitinin (K d değeri D) Basınç E) Dengedeki AB gazının mol sayısı 3. X + Y XY tepkimesi dengede iken sıcaklık azaltılıyor. Buna göre, ileri tepkimenin hızı ve XY miktarının değişimi ile ilgili, aşağıdakilerden hangisi doğrudur? İleri tepkimenin hızı XY miktarı A) Azalır Artar B) Azalır Azalır C) Artar Artar D) Değişmez Azalır E) Artar Değişmez 6. X + Y Z tepkimesi sabit hacimli bir kapta dengede iken, kaba bir miktar Z gazı eklenerek sistemin aynı sıcaklıkta yeniden dengeye ulaşması bekleniyor. Buna göre, yeni denge sisteminde ilk duruma göre, I. İleri tepkimenin hızı II. Z gazının kısmi basıncı III. Denge sabitinin (K d değeri niceliklerinden hangileri artmıştır? D) I ve II E) II ve III 4. Sabit hacimli bir kapta X + Y XY tepkimesi dengede iken sıcaklık artırılıyor. Buna göre, I. Kaptaki toplam molekül sayısı II. X gazının derişimi III. Toplam gaz basıncı niceliklerinden hangileri artar? D) I ve II E) II ve III 7. 3Fe (katı) +4H O Fe 3 O 4(katı) +4H +ısı denge tepkimesi ile ilgili, aşağıdaki açıklamalardan hangisi yanlıştır? A) Sıcaklık azaltıldığında, geri tepkime hızı artar. B) Sabit sıcaklıkta gaz fazının hacmi değiştirildiğinde, denge bozulmaz. C) Denge sabitleri, K p = K d dir. D) Sabit sıcaklıkta sisteme, katı Fe eklendiğinde denge bozulmaz. E) Sıcaklık artırıldığında, denge sabitinin (K d değeri azalır.

8 8. I O 5(katı) + 5C I + 5C tepkimesi dengede iken, I. Sabit hacimde CO gazı eklenirse, I O 5 katısının harcanma hızı artar. II. Kap hacmi küçültülürse, geri tepkime hızı artar. III. Kap hacmi artırılırsa, katı madde kütlesi artar. (Sıcaklık sabit) A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III 9. SO 3 S (katı) + 3 ΔH > 0 tepkimesi dengede iken, I. Sıcaklığı sabit tutarak kap hacmini artırmak II. Hacmi sabit tutarak sıcaklığı düşürmek. 4HCI + CI + H denge tepkimesinde, geri tepkimenin aktifleşme enerjisi, ileri tepkimenin aktifleşme enerjisinden büyüktür. Buna göre, tepkime dengede iken, I. HCI gazı ekleyerek sıcaklığı artırmak II. Sabit sıcaklıkta O gazı ekleyerek hacmi büyütmek III. Sabit hacim ve sıcaklıkta, CI gazı eklemek işlemlerinden hangileri uygulanırsa, H O nun mol sayısı kesinlikle azalır?. CH 4 +H S ileri CS geri (sıvı) +4H ΔH>0 işlemleri ayrı ayrı uygulanırsa, SO 3 gazının mol sayısındaki değişme ile ilgili, aşağıdakilerden hangisi doğru olur? I. işlemde II. işlemde A) Artar Azalır B) Azalır Artar C) Artar Artar D) Azalır Değişmez E) Değişmez Azalır 0. Denge bağıntısı CO K = d CO. O tepkimesi dengededir. Dengedeki bu sisteme uygulanan etkiye karşılık dengenin bozulma yönü ile ilgili, aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? Etki Dengenin bozulma yönü A) H S gazı eklemek (V, T sabit) İleri B) Katalizör eklemek (V, T sabit) İleri C) Kap hacmini azaltmak (T sabit) Geri D) Sıcaklığı azaltmak (V sabit) Geri E) H gazı uzaklaştırmak (V, T sabit) İleri 3. NOBr N + Br tepkimesi kapalı bir kapta dengededir. şeklinde olan bir tepkimede sıcaklık artırıldığında denge sabitinin (K d değeri küçülmektedir. Gaz fazında gerçekleşen bu tepkime dengede iken, Sabit sıcaklıkta kap hacmi artırılarak sistemin yeniden dengeye ulaşması sağlanıyor. Buna göre, bu olayla ilgili çizilen aşağıdaki grafiklerden hangisi yanlıştır? I. Hacim ve sıcaklık sabit iken, O gazı ekleme II. Sıcaklık sabit iken, kap hacmini artırma III. Hacim sabit iken, sıcaklığı azaltma A) Denge sabiti B) NO nun mol sayýsý C) Br nin molar deriþimi işlemlerinden hangileri uygulanırsa, yeni dengede CO nin mol sayısı, ilk denge durumuna göre daha fazla olur? A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) NOBr nin mol sayýsý E) NO nun molar deriþimi.c.b 3.A 4.E 5.D 6.D 7.A 8.C 9.B 0.D.C.B 3.E