Yayınlarımız eğitim öğretim yılında uygulanacak yeni müfredata uyumludur. Kitaplarımız KONU ÖZETLİ SORU BANKASIDIR.

Transkript

1 ÖN SÖZ Sevgili gençler,. yüzyıl hiç şüphesiz sosyalleşmiş ve seçtiği alanda kendini yetiştirmiş donanımlı kişilere ufuklar açacaktır. Bu ufukların yolu kaliteli üniversitelerden, fakültelerden geçmektedir. ROBERT YAYINLARI olarak sizlere bu yolculuğunuzda arkadaş olmayı ve rehberlik etmeyi kendimize görev kabul ettik. Lise ve. sınıflara yönelik hazırladığımız kitap setiyle okul ve sınavlara yardımcı bir ders kaynağı oluşturmayı hedefledik. Bu kitaplar MEB in 08 Ocak ayında güncellediği yeni müfredat programlarına göre hazırlandı. Yayınlarımız eğitim öğretim yılında uygulanacak yeni müfredata uyumludur. Kitaplarımız KONU ÖZETLİ SORU BANKASIDIR. Kitaplarımızın içerik özellikleri hakkında şunları hatırlatmak istiyoruz: KONUNUN ÖZÜ bölümünde ünitelerin konu bütünlüğüne dikkat edilerek birbiriyle bağlantılı alt konular birlikte özetlendi. Çok uzun üniteler kendi içinde parçalara ayrılarak testleri ve ünite testi o bölümü kapsayacak şekilde ayarlandı. ETKİNLİKLER bölümünde bilginin pekişmesi adına branşlara göre farklı metotlar kullanılarak eğlenceli bilgi tekrarı yapıldı. KAVRAMA TESTİ yle soru kısmına kolay bir başlangıç yapmanızı amaçladık. uygulama TESTİ yle birden fazla kazanımı bir arada barındıran soruları aşamalı bir şekilde sizlerle buluşturduk. MODEL TEST le zor diyebileceğimiz sorular gelişiminize katkı sağlayacak şekilde bir araya toplandı. ÜNİTE TARAMA TESTİ yle üniteyi sınav tadında sorularla baştan sona taramanızı hedefledik. YAZILI SORULARI yla okul sınavlarına bir adım önde başlamanızı amaçladık. Özenle oluşturulan bu sorularda da bir öğretmenin sormazsam olmaz dediği tarzda sorular, soruldu ve çözüldü. Kitabımızdan üst seviyede bir fayda elde etmek için bir üniteyi çalışırken bütün bölümleri sırayla çalışarak, çözerek bir sonraki bölüme geçmenizi öneriyoruz. Başarılı olmanız dileğiyle..

2 Kİtabımızı Tanıyalım KAVRAMA TESTİ TEK KAZANIMLI SORULARDAN OLUŞAN KOLAY TESTLER KONUNUN ÖZÜ ETKİNLİK SİZİN İÇİN KONUNUN KONU BİLGİSİNİN EN CAN ALICI ŞEKİLDE KALICILIK KAZANMASI İÇİN ÖZETLENDİĞİ KENDİNİZİ DENEDİĞİNİZ BÖLÜM BÖLÜM

3 YAZILI SORULARI VE ÇÖZÜMLERİ OKUL YAZILILARINA PROVA YAPACAĞINIZ KLASİK SORULARIN OLDUĞU BÖLÜM MODEL TEST ÜNİTE TARAMA TESTİ KONUYU BÜTÜN HER ÜNİTENİN SONUNDA YÖNLERİYLE ELE ALAN ZOR OLAN DENEME TADINDA SORULARDAN OLUŞAN GENEL TARAMA TESTLER TESTLERİ UYGULAMA TESTİ BİRDEN FAZLA KAZANIM BARINDIRAN ORTA ZORLUKTA TESTLER KİMYA

4 İÇİNDEKİLER KİMYANIN TEMEL KANUNLARI VE KİMYASAL HESAPLAMALAR KONUNUN ÖZÜ: KİMYANIN TEMEL KANUNLARI... KAVRAMA TESTİ,,... UYGULAMA TESTİ,... MODEL TEST... KONUNUN ÖZÜ: MOL KAVRAMI... 7 ETKİNLİK... 9 KAVRAMA TESTİ 4,, 6... UYGULAMA TESTİ, ÜNİTE MODEL TEST... 4 KONUNUN ÖZÜ: KİMYASAL TEPKİME... 4 KAVRAMA TESTİ 7, 8, UYGULAMA TESTİ, 6... MODEL TEST... KONUNUN ÖZÜ: KİMYASAL HESAPLAMALAR... 7 ETKİNLİK... 9 KAVRAMA TESTİ 0,... 6 UYGULAMA TESTİ 7, 8, 9, MODEL TEST 4,... 7 ÜNİTE TARAMA TESTİ I. DÖNEM I. YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI... 8 ÇÖZELTİLER KONUNUN ÖZÜ: HOMOJEN VE HETEROJEN KARIŞIMLAR KAVRAMA TESTİ,, UYGULAMA TESTİ,... 9 MODEL TEST KONUNUN ÖZÜ: ÇÖZÜNME OLAYI VE DERİŞİM TÜRLERİ KAVRAMA TESTİ, 6, ÜNİTE UYGULAMA TESTİ, 4, MODEL TEST 7, 8... KONUNUN ÖZÜ: KOLİGATİF ÖZELLİKLER... 9 KAVRAMA TESTİ 8, 9... UYGULAMA TESTİ 6... KONUNUN ÖZÜ: KARIŞIMLARI AYIRMA YÖNTEMLERİ... 7 ETKİNLİK... 9 KAVRAMA TESTİ 0,... UYGULAMA TESTİ 7, 8... MODEL TEST ÜNİTE TARAMA TESTİ... 4 I. DÖNEM II. YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI... 4

5 İÇİNDEKİLER ASİT VE BAZLAR KONUNUN ÖZÜ: ASİT VE BAZLAR KAVRAMA TESTİ,, 4... UYGULAMA TESTİ 9, MODEL TEST KONUNUN ÖZÜ: ASİT VE BAZLARIN İYONLAŞMA DENKLEMLERİVE TEPKİMELERİ... 6 KAVRAMA TESTİ, ÜNİTE. ÜNİTE UYGULAMA TESTİ,, MODEL TEST,... 7 KONUNUN ÖZÜ: ASİT VE BAZLARIN KULLANIM ALANLARI KAVRAMA TESTİ 7, 8, KONUNUN ÖZÜ: TUZLAR KAVRAMA TESTİ 0, KONUNUN ÖZÜ: TUZLARIN KULLANIM ALANLARI... 9 ETKİNLİK KAVRAMA TESTİ UYGULAMA TESTİ MODEL TEST... 0 ÜNİTE TARAMA TESTİ... 0 II. DÖNEM I. YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI KİMYA HER YERDE KONUNUN ÖZÜ: TEMİZLİK MADDELERİ... KAVRAMA TESTİ... UYGULAMA TESTİ... MODEL TEST KONUNUN ÖZÜ: POLİMERLER... 9 KAVRAMA TESTİ 4,... UYGULAMA TESTİ 6... MODEL TEST... 7 KONUNUN ÖZÜ: GIDALAR... 9 ETKİNLİK... KAVRAMA TESTİ 6, 7... UYGULAMA TESTİ 7, 8, MODEL TEST ÜNİTE TARAMA TESTİ II. DÖNEM II. YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI... 49

6 İÇİNDEKİLER CEVAP ANAHTARI ETKİNLİKLER... KAVRAMA TESTLERİ 7... UYGULAMA TESTLERİ MODEL TESTLERİ 6... ÜNİTE TARAMA TESTİ 4... YAZILIYA HAZIRLIK SORULARININ CEVAPLARI... 6

7 . ÜNİTE KİMYANIN TEMEL KANUNLARI ve KİMYASAL HESAPLAMALAR KAZANIMLAR Bir tepkimede kütle korunumunu kavratır. Bir bileşiği oluşturan elementlerin kütleleri arasındaki sabit oranı kavratır. Mol tanecik ilişkisini kurar. Gerçek atom kütlesi ve bağıl atom kütlesi arasındaki farkı kavratır. Hacim mol ilişkisini kurar. Mol sayısı kütle ilişkisini kurar. Mol saysı verilen bir maddenin mol kütlesini hacmini ve tanecik saysını bulur. Tepkimelerde değişen ve değişmeyen özellikleri kavratır. Tepkime çeşitlerini kavratır. Molekül formülü ve basit formül arasındaki ilişki hesaplama yapılarak kavratılır. Artan maddesi olan problemlerde sınırlayıcı bileşen hangisidir ve nasıl tespit edilir. Karışım problemlerinde karışımın mol sayısı ve kütlesi arasındaki ilişki incelenir. Safsızlık içeren problemlerde maddenin tamamı tepkimeye neden girmez incelenir. Verim sorularının sınırlayıcı bileşene göre çözülmesi gerektiğini kavratır.

8

9 KİMYANIN TEMEL KANUNLARI ve KİMYASAL HESAPLAMALAR. ÜNİTE KONUNUN ÖZÜ KİMYANIN TEMEL KANUNLARI A. KÜTLENİN KORUNUMU KANUNU Antik çağdan itibaren simyacılar yapmış oldukları çalışmalarda deneme yanılma yöntemini kullanmışlar, hassas ölçüm yapmamışlardır. Bunun neticesinde çalışmaları yeni maddelerin keşfinde yetersiz kalmıştır. Hava 0 g 0 g GRAFİT Yaptığı çalışmalarda teraziyi kullanan ilk simyacı Van Helmont olmuştur. Fransız kimyacı Antoine-Laurent Lavoisier hassas ölçümler yaptığı deneyler sonucunda elementlerin birleşerek maddeleri oluşturduğunu savunmuş ve tepkimelerde toplam kütlenin değişmediğini belirlemiştir. Kütlenin korunumunu ispatlayarak simyacıların ateş ruhu kavramını yıkmış, birden çok elementin birleşerek oluşturduğu maddeleri bileşik olarak tanımlamıştır. Bir süre sonra 0 g Karbon dioksit ve hava 0 g Yukarıda görüldğü gibi terazinin bir kefesine ağırlıklar konulmuş diğer kefesine ise sıkıştırılmış hava ve grafit konulmuştur. Havadaki grafitin tamamının yanması sonucu katı tamamen yok olmuş ancak kütlesel bir değişim olmamıştır. C(k) + O(g) CO Kap içerisinde tepkimesine göre karbondioksit gazı oluşmuş ancak terazinin denge konumlarında ise hiç bir değişiklik olmamıştır. Lavoisier; kütlenin korunumunu Madde yoktan var, vardan yok edilemez. sözleriyle açıkladı. Lavoisier kapalı bir cam kap içinde kalayı eritmiş ve bu sırada cam balonun ağırlaştığını saptamıştır. Lavoisier burada, kabın açılmasından sonra işlemde kullanılan kadar havanın kabın içine girdiğini gözlemlemiştir. Lavoisier cıva oksidi kömürle karıştırarak bir kap içinde ısıttı. Oluşan gazın suda çözündüğünü ve bu gazın içinde yanan bir mumun söndüğünü görerek bunun karbondioksit gazı olduğunu saptadı. Bu olayda kömürün rolü olduğu ve filojistonun etkisinin olmadığı sonucunu çıkardı. N ile H nin tepkimesini inceleyelim, N + H N H 8 g 6 g 4 Lavoisier in kütlenin korunumu ile ilgili çalışmalarını yaptığı deney düzeneği Yukarıda verilen örnekte 8 gram N ile 6 gram H kullanıldığında 4 gram NH oluşur.

10 KONUNUN ÖZÜ. ÜNİTE Kimyanın Temel Kanunları ve Kimyasal Hesaplamalar B. SABİT ORANLAR KANUNU C. KATLI ORANLAR KANUNU Bir bileşik hangi yolla elde edilirse edilsin bileşiği oluşturan elementler arasında değişmez sabit bir oran vardır. Bileşikler birden çok atomlardan oluşmuştur. Herhangi bir bileşikteki iki elementin atom sayılarının oranı bir tam sayı ya da basit tam sayılı bir kesirdir. 799 yılında Joseph Proust elementler, birbirleri ile bileşik oluştururlarken belli oranda birleştiklerini hesapladı. Bugün sabit oranlar yasası olarak bilinen yasaya göre Bir bileşiğin miktarı ne kadar olursa olsun, hangi yolla elde edilirse edilsin, bileşiği oluşturan elementlerin kütleleri arasında sabit bir oran vardır. J.Dalton, yaptığı çalışmalarda iki farklı atom bir araya geldiğinde hep aynı bileşikleri mi oluşur sorusuna aldığı cevapla katlı oranlar kanununu keşfeder. Karbon elementiyle oksijen elementinin oluşturduğu iki bileşik vardır. Bunlar CO ve CO bileşikleridir. Karbon monoksit bileşiğinde bir karbon atomu ile bir oksijen atomu birleşirken, karbon dioksit bileşiğinde bir karbon atomu ile iki oksijen atomu birleşir. Her iki bileşikte karbon atom sayıları sabit tutulduğunda oksijen atomları arasında / oranının olduğu gözlenir. Aşağıda verilen su oluşumu ile ilgili tepkimeyi ve maddelerin kütlesindeki değişimi inceleyelim. Hidrojen Oksijen Su , 4 4, H O Dalton un ulaştığı sunuca göre İki element aralarında birden fazla bileşik oluşuyorsa, bunlardan birinin sabit miktarıyla birleşen ikincisinin değişen miktarları arasında basit tam sayılı bir oran vardır. Bu kanuna katılı oranlar kanunu denir. Görüldüğü gibi elementlerin kütleleri ne kadar değişirse de H ğişsin oran aynen korunmaktadır. oranı her zaman 8 e O eşit olmaktadır. Aşağıda verilen bazı bileşikleri incelediğimizde aynı elementlerden oluşan farklı bileşikler olduğunu görürüz. NO Aşağıda verilen bileşiklerdeki elemenlerin sabit oranlarını inceleyelim. Element Bileşik Sabit oran N O NO 7 8 N O NO 7 S O SO S O SO NO NO NO NO İki element arasında birden fazla bileşik meydana geldiğinde bu elementlerden bir tanesinin eşit kütlesine karşılık diğer elementin kütlelerinin farklı olduğu gözlemleniyor. Ancak NO ve NO4 gibi bazı bileşiklerde formül değişse de bir elementin eşit kütlesine karışı diğer elementin kütlesinin de eşit olduğu gözlemlenir. Böyle bileşikler arasında katlı oran aranmaz. Aşağıda verilen bileşikler arasındaki katlı oranları inceleyelim.. Bileşik. Bileşik Sabit Oran NO NO Uygulama: NO NO 4/ Yukarıdaki tabloya göre 0 gram SO bileşiğinde kaç gram S ve kaç gram O olduğunu bulalım. S oranı olduğu görülüyor. Bu da gram bilebileşiğin O şikte gram kükürt ve gram oksijen olduğunu gösterir. NO NO /4 NO NO /4 NO NO4 Tabloda görüldüğü gibi elementler arasındaki sabit oran değiştiğinde bileşiğin kimyasal formülü de değişiyor. NO ve NO4 arasındaki oran çıktığından bu iki bileşikteki elementlerin yüzdeleri aynıdır. Sabit oran soruları çözülürken, pay ve payda bir orantı sabiti (k) ile çarpılarak sabit sayı bulunur. S = k O k k=0 Dolayısı ile bu iki bileşik arasında katlı oran yoktur. Ayrıca bir bileşikte ikiden fazla element varsa bu bileşikler arasında katlı oran aranmaz. k=6 Kükürt miktarı k oksijen miktarı ise k idi. Bu durumda gram S ve 8 gram O olduğu hesaplanır. HNO, HNO gibi bileşikler arasında katlı oran yoktur. 4

11 Kimyanın Temel Kanunları KAVRAMA TESTİ. I. Kütlenin korunumu kanunu 4. II. Sabit oranlar kanunu III. Arşimed kanunu Bunra göre aşağıda verilen yargılardan hangisi yanlıştır? (H:, O:6) Yukarıda verilen kanunlardan hangileri kimyanın temel kanunlarından biridir? B) I ve II D) I, II ve III H(g) + O(g) HO(s) tepkimesi veriliyor. A) Hidrojen ve oksijen arasındaki kütlece sabit oran 8 dir. I ve III E) Yalnız III B) Eşit kütlede H ve O alındığında H artar. Eşit hacimde H ve O gazı alındığında O gazı artar. D) Tepkimede H ve O miktarları değiştirilirse oran 8 olmaz. E) litre H gazı ile 0, litre O gazı tepkimeye girer. Aşağıda verilen bileşik çiftlerinden hangisi katlı oranlar kanununa uymaz? A) CH4 CH0 B) NO NO HO HO D) SO SO. I. Lavoisier II. A.Einstein E) FeO4 FeO III. Prust Yukarıda verilen bilim insanlarından hangileri kimyanın temel kanunları ile ilgili bir çalışma yapmıştır? A) I ve II D) I, II ve III. E) Yalnız III C6H0 kapalı formülüne sahip olan bir bileşikle ilgili olarak; hidrojen I. Kütlece sabit oran karbon = tir. II. Karbon atomunun kütlece yüzdesi daha büyüktür. 6. II. CH4 gazı III. Hidrojen atomunun atom sayısı bakımından yüzdesi daha büyüktür. III. CaS katısı Yukarıda verilen bileşiklerden hangilerinde ilk yazılan elementin kütlece % bileşimi 7 tir? (H:, C., S:, Al:7, Ca:40) (C:, H:) A) I ve II D) I, II ve III I. Al4C katısı A) I ve II I ve II D) I, II ve III E) Yalnız II E) Yalnız III

12 KAVRAMA TESTİ Kimyanın Temel Kanunları Aşağıda verilen bileşik çiftlerinden hangisi arasında katlı oran aranmaz? Bilim İnsanı Keşfettiği Kanun J. Dalton Katlı oranlar kanunu A) NO NO B) CH4 CH8 II. A. Einstein Kütlenin korunumu kanunu HO HO D) CH4O CH6O III. Gay Lussac Birleşen hacim oranları kanunu IV. A. Avogadro Sabit oranlar kanunu I. E) SO SO Yukarıda bazı kimya kanunları ve bu kanunları keşfeden bilim insanlarının adları verilmiştir. Buna göre bu isimlerin karşısında verilen kimya kanunlarından hangileri, verilen bilim insanına ait değildir? A) I ve II D) I, II ve III. Karbon ( C ) ve hidrojenden ( H) oluşan bir bileşikte I ve IV %0 hidrojen vardır buna göre aşağda verilen yargılardan hangisi yanlıştır? E) II ve IV A) Kütlece hidrojenin karbona oranı tir. B) 00 gram bileşikte 0 gram hidrojen vardır gram bileşikte 80 gram karbon vardır. Kütlenin korunumu kanunu D) Bileşiğin kütlesi artarsa Sabit oranlar kanunu C oranı değişmez. H E) gram hidrojenle 4 gram karbon birleşir. Katlı oranlar kanunu Birleşen hacim oranları kanunu Arşimed kanunu Yukarıda verilen kanunlar bir yönü ile benzerlikleri bakımından sınıflandırıldığında hangisi yalnız kalır? A) Arşimed kanunu. Aşağıdaki bilim insanlarından hangisi kimyanın temel B) Katlı oranlar kanunu kanunları ile ilgili bir çalışma yapmamıştır? Sabit oranlar kanunu B) A) D) Kütlenin korunumu kanunu E) Birleşen hacim oranları kanunu Avogadro Proust 9. D) Aşağıda verilen bileşiklerde yer alan elementler arasındaki sabit oranlar hangisinde yanlış olarak verilmiştir? (N:4, O:6) Bileşik Azot (N) Oksijen (O) A) NO 7 B) NO4 7 8 NO 7 6 D) NO 7 4 E) NO 7 0 Gay lussac Lavoisier E) A. Einstein 6

13 Kimyanın Temel Kanunları KAVRAMA TESTİ. 4. X 4 Aşağıda verilen bileşik çiftlerinden hangisi arasında oksijenlerin katlı oran değildir? A) NO NO B) CH6 CH4 SO SO D) CH4 C9H8 E) C6H C4H8 7 6 Y X ve Y arasında oluşan bileşiğe ait elementlerin kütle grafiği verilmiştir.. X A) Bileşikteki X in Y ye oranı. bileşik. bileşik Buna göre aşağıda verilen yargılardan hangisi yanlıştır? (Y:6, X:6) 7 tür. B) 0 gram bileşikte 9 gram Y vardır. 7 Bileşiğin formülü XY tür. D) Grafikten yararlanarak katlı oranlar kanunu ispatlanır. E) Grafikten yararlanarak sabit oranlar yasası ispatlanır. Y 8 X ve Y arasında oluşan iki bileşiğe ait elementlerin kütle grafiği verilmiştir. Buna göre aşağıda verilen yargılardan hangisi yanlıştır?. A). bileşikteki X in.bileşikteki X e katlı oranı Karbon ve hidrojenden oluşan bir bileşiğin gramında 9 gram karbon gram hidrojen vardır. B). bileşikteki Y oranı. bileşiğe göre daha azdır. Buna göre bileşiğin formülü aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? (H:,C:) A) CH4 B) CH6 9 dir. 8. bileşiğin formülü XY ise. bileşiğin formülü XY4 tür. CH4 D) Grafikten yararlanarak sabit oranlar kanunu ispatlanır. D) CH E) C7H6 E) Grafikten yararlanarak katlı oranlar yasası ispatlanır.. X ve Y arasında oluşan iki bileşikten. de %0 X vardır.. de ise %60 Y vardır. 6. Buna göre bu iki bileşik arasındaki Y lerin katlı oranı aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) B) D) E) 6 XY bileşiği ile XY bileşiğinde eşit kütlede X e karşı Y lerin katlı oranı aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) 7 B) D) 4 E)

14 KAVRAMA TESTİ Kimyanın Temel Kanunları Bir öğrenci okul labaratuvarında yaptığı hidrojen gazı ile Bir bileşiğin kütlece %0 si Y elementine aittir. Aynı bileşiğin atom sayısı bakımından % i ise X elemetine aittir. azot gazı arasında gerçekleşen tepkime ile ilgili deneyde litre N ve litre H gazı kullandığında litre N gazının arttığını gözlemliyor. Tepkime sonunda litre NH gazı oluşuyor. Buna göre bu bileşikle ilgili olarak; I. Bileşiğin formülü XY tür. II. 0 gram bileşikte gram Y vardır. Buna göre bu deneyle ilgili olarak; III. X in atom kütlesinin Y nin atom kütlesine oranı dir. I. Gazlar arası tepkimelerde hacimler arasında sabit bir oran vardır. A) I ve II D) I ve III II. Tepkimeye giren gazlarla oluşan gazlar arasında sabit bir oran vardır. Yalnız III III. H nin hacmi artırılırsa daha fazla NH gazı oluşur. Yargılarından hangileri doğrudur? D) I ve II 8. II ve III X ve Y elementleri arasında oluşan. bileşikte X in Y ele tür.. bileşikte4 tir. ki X in Y elementine atom sayısı bakımından oranı mentine atom sayısı bakımından oranı. Alüminyum ( Al ) ve hidrojenden ( H) oluşan bir bileşikte 9 gram Al ve ile gram H birleşiyor. Buna göre bu iki bileşik arasındaki Y lerin katlı oranı aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? 7 A) 4 B) 8 D) Buna göre; I. Bileişikteki sabit oran ( 6 E) 7 H ) oranı dur. Al 9 II. 0 gram bileşikte gram hidrojen vardır. III. 0 gram bileşikte 9 gram alüminyum vardır. D) I ve II 9. II ve III Aşağıda verilen. ve. bileşik çiftlerinden hangileri arasında katlı oran yoktur?.bileşik.bileşik A) NO NO B) NO4 NO NO NO D) NO NO E) NO NO. Aşağıda verilen maddelerden hangisinin bileşenleri arasında sabit bir oran yoktur? A) Deniz suyu B) Karbondioksit Zaç yağı D) Sönmemiş kireç E) Göz taşı 8

15 Kimyanın Temel Kanunları KAVRAMA TESTİ. 4. Bileşiminde sadece karbon ve hidrojen bulunduran X ve Y bileşiklerinden eşit kütlede alındığında hidrojen kütlelelerinin eşit olmadığı görülüyor.. BİLEŞİK. BİLEŞİK KATLI ORAN a XY XY b 4/ I. X ve Y bileşikleri arasında katlı oran vardır. XY c /4 II. X ve Y bileşiklerinin içerdiği karbon yüzdeleri farklıdır. d XY /4 XY e / III. X ve Y bileşiklerindeki karbon ve hidrojen oranları eşittir. Buna göre; Yukarıda verilen bileşik çiftlerinden bir tanesinin formülü yazılmış diğeri ise harflerle ifade edilmiştir. Eşit kütlede X e karşı Y lerin katlı oranı bileşiklerin karşılarına yazılmıştır. A) I ve II D) I, II ve III E) Yalnız III Buna göre bu harflerle ifade edilen bileşiklerin formüllerinden hangisi yanlış olarak verilmiştir? A) a : XY B) b : XY D) d : XY.. c: XY E) e : XY Aşağıda X ve Y elementleri arasında meydan gelen. grup bileşiklerdeki sabit oran verilmiştir. Buna göre. grup bileşikleri oluşturan X ve Y arasındaki sabit oran aşağıdakilerden hangisinde yanlış olarak verilmiştir?. GRUP BİLEŞİK SABİT ORAN. GRUP BİLEŞİK SABİT ORAN A) XY 7/6 XY 7/8 B) XY 7/0 XY 7/6 XY 4 XY8 /4 D) XY XY / E) XY4 X4Y8 Aşağıda verilen bileşik çiftlerinden hangisi arasında katlı oran yoktur?. BİLEŞİK. BİLEŞİK A) XY XY B) XY XY XY XY8 D) XY XY6 E) XY4 X4Y8 6. Kütle 4 a CO CH4 HO O 0,6, 6 Zaman. Yukarıda CH4 gazının yakılmasına ait değişen kütle zaman grafiği verilmiştir. Aşağıda isimleri verilen maddelerden hangisinde bileşenler arasında sabit oran aranmaz? A) Kostik B) Tuz ruhu D) Zaç yağı Buna göre, a değeri kaçtır? Güherçile A) E) Sirke 9 B),8 D), E),6

16 KAVRAMA TESTİ Kimyanın Temel Kanunları 7. X 4 0. XY bileşiği kütlece birleşme oranı Y = olduğuna gö- X kütlesi re,,6 gram bileşik oluşurken kaç gram X alınmıştır? 4 7 A),6 6 B),8 0,8 D) 0,6 E) 0,4 Y kütlesi Bir bileşikteki X ve Y kütlelerine ait grafik yukarıdaki gibidir. Buna göre bileşiğin formülü aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? (X =, Y = ) A) XY. Formülü XY olan bir bileşikte, eşit kütlede X ile birle- D) XY şen Y ler arasındaki katlı oranı olan Z bileşiği veriliyor. XY B) XY Buna göre, Z nin formülü aşağıda verilenlerden hangisindeki gibi olur? E) X4Y A) XY B) XY D) XY 8. XY E) XY a. CH4 b. CH4 c. C4H6 d. CH8. Aşağıda verilen tabloda bazı bileşiklerin formülleri ve bu e. CH formülden bir tanesinde yer alan elementlerin kütleleri arasındaki sabit oran verilmiştir. Yukarıda verilen bileşiklerden hangileri ikisinde H lerin yüzdesi birbirine en yakındır? A) a b B) b c D) a d 9. d e. BİLEŞİK SABİT ORAN XY XY a XY b E) a e Buna göre diğer bileşikleri oluşturan X ve Y elementleri arasıdaki sabit oran aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? Eşit kütlede X ve Y alındığında XY bileşiği oluşurken bileşik % 60 Y elementi içeriyor. a b A) 4 B) 6 IV. Katlı oranlar kanunu 6 verilenlerden hangileri ıspatlanır? D) 4 E) 4 Yalnız bu bilgiden yola çıkarak; I. Bir miktar X in arttığı II. Sabit oranlar yasası III. 40 gram bileşikte 6 gram X varlığı D) I, II ve III II ve IV E) I, II, III ve IV 0

17 Kimyanın Temel Kanunları UYGULAMA TESTİ. 4. X Molekül formülü XY olan bir bileşikte X in kütlesinin Y nin kütlesine oranı 4 mx 7 = tür. my Buna göre XY4 bileşiğinde A) 7 a b 7 B) 7 8 mx oranı kaçtır? my D) 0 7 E) 7 8 Y X ve Y arasında oluşan bileşiğe ait elementlerin kütle grafiği verilmiştir. Buna göre; I. b = a dır. II. 7+a 4 + b = dir. III. 7 a + b = a dır.. Buna göre aşağıda verilen yargılardan hangisi yanlıştır? (H:, C:, O:6) D) I ve III Bir bileşiğin gramı kütle analizi yapıldığında 4,8 gram karbon 6,4 gram oksijen 0,8 gram hidrojen tesbit ediliyor. II ve III A) Bileşik külece %40 karbon elementi içerir. B) Elementler arasındaki C/H/O = 6//8 dir. kütlece sabit oran 60 gram bileşik içerisinde gram oksijen vardır.. D) CHO bileşiği ile H ler aralarındaki katlı oran dir. Genel formülü CnHn+ olan bir bileşik kütlece %0 hidrojen içeriyor. E) 8 er gram C, H ve O elementi alınırsa 9 gram madde artar. Buna göre bu bileşiğin molekül formülü aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? (H:, C:) A) CH4 B) CH6 D) CH. CH4 E) C7H6 X ve Y arasında oluşan iki bileşikten. de kütlece %0 X vardır.. de ise %60 Y vardır. 6. Buna göre. bileşiğin formülü XY ise. bileşiğin formülü aşağıda verilenlerden hangisidir? A) X4Y B) XY D) XY XY bileşiği ile XYn bileşiğinde eşit kütlede X e karşı Y lerin katlı oranı dir. Buna göre n sayısı kaçtır? XYı E) XY A) B) D) 4 E)

18 UYGULAMA TESTİ Kimyanın Temel Kanunları Bir öğretmen öğrencilerine kimyanın temel yasalarını X ve Y arasında oluşan iki bileşikten X in eşit kütlesine karşılık Y nin kütleleri arasındaki oran dir. deneylerle anlatmak için iki deney yapıyor ve aşağıdaki deney sonuçlarını elde ediyor. Buna göre; I.. bileşiğin formülü verilirse. bileşiğin formülü bulunur. Deney Alınan X kütlesi II.. Bileşiğin formülü verilirse.bileşikteki oranı Y hesaplanır.. Deney 0 0 gy. Deney 0 0 g X X III. Bu iki bileşik arasındaki X lerin katlı oranı tür. Artan madde Buna göre bu deneylere bakarak; D) I ve III Alınan Y Oluşan kütlesi bileşik I. Kütlenin korunumu kanunu II ve III II. Sabit oranlar kanunu III. Katlı oranlar kanunu kimyanın temel kanunlarından hangileri ıspatlanabilir? A)Yalnız I D) I ve III 8. Bileşik X kütlesi (g) Y kütlesi (g) Bileşik (g). bileşik 0 0. bileşik 0 m m leşğinde m X oranı kaçtır? Y Buna göre bu iki bileşik arasındaki Y lerin katlı oranı aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? B) D) E) A) Oksijen A) 0 0 B) 9 8 D) 6 4 E) 4 6 B) D) 4 E) 4 NO, NO,NO, NO4 NO Yukarıda verilen bileşiklerle ilgili olarak aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır? 0 gram FeO bileşiği içerisinde kaç gram demir ve kaç gram oksijen vardır? (Fe:6, O:6) Demir XY bileşiğinde m X oranı 4 olduğuna göre XY biy Yukarıda verilen tabloda X ve Y arasında oluşan bileşiğe ait deneysel değerler verilmiştir. A) II ve III A) NO ve NO4 arasında katlı oran dir. B) Oksijen bakımından en zengin olan azot oksit bileşiği NO tir. N bakımından en zengin olan bileşik NO dur. D) NO ile NO arasındaki oksijenlerin katlı oranı 4 tir. E) Oksijen bakımından en zengin olan bileşik ile en fakir olan bileşik arasındaki katlı oran tir.

19 Kimyanın Temel Kanunları UYGULAMA TESTİ. 4. XY bileşiğini oluşturan elementler arasındak kütlece X 7 sabit oran = tür Y Buna göre eşit kütlede X ve Y alındığında,8 gram madde arttığına göre başlangıçta kaçar gram madde alınmıştır? A),6 B) 4, 4,9 D) 7,6 E) 0 Bileşik X kütlesi(g) Y kütlesi(g) Oluşan bileşik. bileşik bileşik 7 7. bileşik Yukarıda iki element arasında oluşan bileşikteki başlangıçta alınan X ve Y kütlesi ve buna karşı oluşan bileşik kütleleri verilmiştir. Buna göre aşağıda verilen yargılardan hangisi yanlıştır?. X ve Y arasında meydana gelen farklı bileşikle ilgili olarak aşağıdaki bilgiler veriliyor. A). ve. bileşik oluşurken bir miktar X artmıştır. B) Oluşan bileşiklerin formülleri farklıdır.. Bileşik kütlece %40 X içeriyor ve formülü XY dir.. bileşik oluşurken bir miktar Y artmıştır.. bileşik ile. bileşik arasındaki Y lerin katlı oranı tür. D). ve. bileşik arasındaki Y lerin katlı oranı tür. E). ve. bileşik arasındaki Y lerin katlı oranı 8 dir.. bileşiğin formülü XY tür. Buna göre aşağıda verilen yargılardan hangisi yanlıştır? A). bileşiğin formülü X4Y tür. B). bileşik ile. bileşik arasındaki X lerin katlı oranı 4 tür. Eşit kütlede X ve Y alındığında. bileşikte de X artar. D) X yüzdesi en fazla olan bileşik. bileşiktir. E) Y yüzdesi en fazla olan. bileşiktir... Bir öğrenci labaratuvar ortamında içi hava ile doldurulmuş kapalı bir kap içerisine bir miktar Ca elementini koyarak kabı ısıtıyor. X4Y formülündeki bir bileşiğin içerdiği X kütlece % 7 dir. Kabın sıcaklığı başlangıç sıcaklığına geldiğinde kaptaki gaz basıncının azaldığını katı kütlesinin arttığını ancak toplam kütlenin değişmediğini gözlemliyor. Buna göre; Sadece bu bilgiden yola çıkarak; I. 0 gram bileşikteki X kütlesi 4,4 gramdır. 7 II. Bileşikteki X kütlesinin Y kütlesine oranı 8 dir. I. Katlı oranlar kanunu II. Sabit oranlar kanunu III. X in atom kütlesinin Y nin atom kütlesine oranı 7 dir. III. Kütlenin korunumu kanunu kimyanın temel kanunlarından hangilerini açıklayabilir? A)Yalnız I B) I ve III D) I ve II II ve III II D) I ve II II ve III

20 UYGULAMA TESTİ Kimyanın Temel Kanunları Karbon ve hidrojenden oluşan bir bileşik %0 hidrojen elementi içeriyor. Kütle (gram) Bileşiğin genel formülü CnHn olduğuna göre, n sayısı aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? ( C:, H:) 0 Oluşan bileşik A) 0 Harcanan X B) D) 4 E) Zaman 7. Eşit kütlede kükürt ve kalsiyum elementi alındığında CaS bileşiği oluşurken, gram madde artıyor. Yukarıda X ve Y arasında meydana gelen bir bileşiğe ait harcanan X kütlesine karşı oluşan bileşik kütlesi verilmiştir. Buna göre; Buna göre; I. Harcanan Y nin kütlesi 0 gramdır. I. Artan madde kükürt elementidir. III. 8,8 gram CaS bileşiği oluşur. II. Harcanan X kütlesi 0 gramdır. X = dir. Y IV. Bileşik %0 X içerir. (Ca:40, S:) A) I ve II II. Artan madde olmaması için 0,8 gram daha kükürt alınmalıdır. D) I ve III 8. III. Bileşikteki sabit oran I ve II B) II ve IV D) I ve IV II ve III XY bileşiğini oluşturan elementlerin kütlece birleşme X oranı ( Y ) 8 dir. Buna göre aşağıda verilen yargılardan hangisi yanlıştır? (Y:80) A) XY bileşiği %0 X içerir. B) X in atom kütlesi 60 gramdır. XY bileşiğinde birleşme oranı ( X Y ) 4 tür. D) XY bileşiğinin 44 gramında gram Y vardır. E) XY bileşiği %0 X elementi içerir.. X ve Y arasında meydana gelen bir bileşikte sabit oran X = Y 7 dir. Buna göre; I. Bileşik kütlece %, X içerir gram XY bileşiği elde etmek için harcanan X kütlesinin 80 gram XY bileşiği elde etmek için kullanılan X 4 kütlesine oranı tir. II. 40 gram bileşikte gram Y vardır. III. XY bileşiği ile arasındaki katlı oran tür. yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? Y nin atom kütlesi 6 gram olduğuna göre X in atom kütlesi aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) 8 B) 40 D) 48 I B) I ve II D) Yalnız III E) 6 4

21 Kimyanın Temel Kanunları MODEL TEST. 4. Eşit kütlede X içeren XO ve XO bileşikleri sırası ile 4, gram ve gramdır. B) 4 6 D) 4 II X kütlesi Buna göre X elementinin atom kütlesi aşağıdakilerden hangisinde doğru olrak verilmiştir? (O:6) A) 6 I X kütlesi E) 4 Y kütlesi Bileşik kütlesi III Kütle. Bileşik kütlesi Bir öğrenci labaratuvar ortamında yapmış olduğu bir deneyde 6 gram kalsiyum alarak yakıyor. Kalsiyumun tamamen yanması sonucunda 8,4 gram katı oluştuğunu gözlemliyor. X kütlesi Zaman Bu öğrenci yapmış olduğu bu basit deney sonucunda I. Oluşan bileşiğin basit formülünü Ca II. Ouşan bileşikteki oranını O III. Kaç gram oksijen kullanıldığını Yukarıda X - Y kütlesi, X - Bileşik kütlesi ve harcanan X ve oluşan bileşik arasındaki kütle grafikleri verilmiştir. Buna göre aşağıda verilen yargılardan hangisi yanlıştır? verilenlerden hangilerini hesaplayabilir? (Ca:40, O:6) D) I ve III A) I. grafikten katlı oranlar kanunu ispatlanabilir. II ve III B) II. grafikten katlı oranlar kanunu ispatlanamaz. III. grafikten kütlenin korunumu kanunu ıspatlanır. D) III. grafikten bileşikteki elementler arasındaki sabit oran hesaplanır. E) I. grafikten sabit oranlar kanunu ispatlanabilir.. X ve Y arasında oluşan iki bileşikten. bileşiğin,6 gramında 9,6 gram X vardır.. bileşiğin formülü XY. bileşğin formülü XY olduğuna göre eşit kütlede X ve Y alınarak XY bileşiği oluşturulduğunda hangi elementin % kaçı artar? Artan element Artan % A) X 4 B) Y 7 X D) Y E) X 0. I. 0 gram tuz ve 80 gram su ile hazırlanan çözelti II. gram hidrojen 6 gram oksijen gazı kullanılarak oluşturulan 8 gram su III. 60 gram CuSO4 ve 90 gram su ile oluşturulan CuSO4 HO bileşiği Yukarıda verilen maddelerden hangilerinde verilen bileşenler arasında sabit bir oran vardır? D) I ve III I ve II

22 MODEL TEST Kimyanın Temel Kanunları XY bileşiğinin 9 gramında gram Y vardır. Bileşik Bileşik kütlesi (g) Y kütlesi (g) Oluşan bileşik. bileşik a a XY II. gramında 8 gram Y vardır.. bileşik b b XY III. Eşit kütlede X kullanıldığında XY te gram Y varsa XY de 4 gram X vardır.. bileşik c c XY4 Buna göre XY bileşiği ile ilgili olarak; I. gramında 4 gram X vardır. Yukarıda iki element arasında oluşan farklı bileşikte eşit kütlede X e karşı Y değerleri görülmektedir. A)Yalnız I D) I ve II 7. II ve III Buna göre a, b, c değerleri aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? X ve Y arasında oluşan iki bileşikten X in eşit kütlesine dir. karşılık Y nin kütleleri arasındaki oran Buna göre bu bileşikler aşağıda verilen bileşik çiftlerinden hangisi olamaz?. Bileşik. Bileşik A) XY XY B) XY XY X4Y XY D) XY XY XY E) a b c A) B) D) E) Ca ve S elementlerinden 4 er gram alınarak CaS bileşi- XY ği oluşturuluyor. Artan madde olmaması için hangi maddeden kaç gram daha alınmalıdır? (Ca:40, S: ) 8. Kütle 0 B) gram kükürt gram kalsiyum D) gram kükürt E) 0,8 gram kükürt Z a A) gram kalsiyum Y X Zaman Yukarıda verilen grafiğe göre a gram Y ile 0 gram X tepkimeye giriyor.. Eşit kütlede X ve Y alınarak XY bileşiği oluşturulurken Buna göre aşağıda verilen yargılardan hangisi yanlıştır? 4,8 gram madde artıryor. B) 0 gram Y artmıştır. Yine aynı kütlede X ve Y alınarak XY bileşiği oluşturulureken hangi maddeden kaç gram artar? (X:, Y: 6) 0 gram X harcanmıştır. A), gram Y elementi B), gram X elementi D) Kütlenin korunumu kanunu ispatlanır. 4 gram Y elementi D) gram X elementi A) Bileşikteki X in Y ye oranı 0 dır. a E),8 gram Y elementi E) Sabit oranlar yasası ispatlanır. 6

23 KİMYANIN TEMEL KANUNLARI ve KİMYASAL HESAPLAMALAR. ÜNİTE KONUNUN ÖZÜ MOL KAVRAMI A. BaĞIL ATOM KÜTLESİ: Bağıl atom kütlesinin Avogadro sayısına bölünmesi ile gerçek atom kütlesi hesaplanır. Atomların kütleleri tartılamayacak kadar küçük olduğundan dolayı bu zorluğu aşmak için elementlerden bir tanesi referans alınarak diğer elementlerin atom kütleleri ona göre ayarlanmıştır. Bu şekilde hesaplanan atom kütlesine bağıl atom kütlesi denir. mmg= gram mmg= 4.0 gram olur. Bir elementin bağıl atom kütlesi birimsiz olarak verilebilir. İlk önce H temel element olarak alınmış diğer elementlerin atom kütleleri hidrojene göre hesaplanmıştır. C. Tanecik mol ilişkisi: Daha sonra 6O temel element alınmış diğer elementler bu elemente göre hesaplanmıştır. Günümüzde ise C izotopunun si atomik kütle birimi (a.k.b) kabul edilmiş diğer elementler ona göre hesaplanmıştır. mol tam gram karbon - zotopunda bulunan tanecik saysıdır. Bu sayı daha önce hesapladığımız gibi 6,0.0 sayısıdır. Kütle spektrometresi ile tane karbon izotopunun kütlesi,996.0 gram olarak hesaplanmıştır. O halde Karbon atomunun bağıl atom kütlesi gram olduğuna göre acaba gram karbon atomu kaç tane tanecikten oluşmuştur şeklinde bir soru akla gelir. 6,0.0 tane moleküle mol molekül denir. 6,0.0 tane atoma mol atom denir. kısaca 6,0.0 tane taneciğe mol denir. O halde tane C atomu,996.0 gram ise N tane C atomu gram olur. N= Mol sayısı n ile gösterilir. Mol sayısı hesaplanırken verilen tanecik sayısı avogadro sayısına bölünür. N n=n A N tanecik sayısı NA avogadro sayısı,996.0 N=6,0.0 sayısı elde edilir. Uygulama: Bu sayıyı Avogadro hesapladığı için Avogadro sayısı olarak adlandırılmıştır.,0.0 tane He atomu kaç mol atom içerir, hesaplayalım. Bağıl atom kütlesi bir elementin 6,0.0 tanesinin kütlesidir. B. Gerçek atom kütlesi: Bir tane atomun kütlesine gerçek atom kütlesi denir. Çok küçük bir değerdir. Bağıl atom kütlesinin Avogadro sayısına bölünmesi ile bulunur. Hidrojen elementinin bağıl atom kütlesi gramdır. Gerçek atom kütlesi ise mh= a.k.b =,60.0 mol He 6,0.0 tane atom içerirse x mol He,0.0 tane atom içerir,0.0 x= 6,0.0 mol x = 0, mol. Eğer atom sayısı verilmiş ise; verilen atom sayısı mol moleküldeki atom sayısına bölünür. gramdır.,60.0 Hidrojenin tanesinin kütlesi a.k.b olduğuna gör aynı zamanda Uygulama: 6,0.0 tane atom içeren CH4 kaç moldür? gram olur. Uygulama: mol CH4.6,0.0 tane atom içerirse x mol CH4 6,0.0 tane atom içerir 6,0.0 x= mol.6,0.0 Mg elementinin atom kütlesi 4 gramdır. Buna göre Mg atomunun gerçek atom kütlesi kaç gramdır? [N(avogadro sayısı): 6.0 alınız] 7 x= mol

24 KONUNUN ÖZÜ. ÜNİTE Kimyanın Temel Kanunları ve Kimyasal Hesaplamalar D. kütle mol ilişkisi E. HACİM mol ilişkisi Normal koşullarda mol gaz,4 litre hacim kaplar. Katı ve sıvılarda mol sayısı hacim ilişkisi kurulamaz. Mol kütlesi: Avogadro sayısı kadar atom, molekül yada iyonun kütlesine denir. Uygulama: Bir atom için bağıl atom kütlesi aynı zamanda mol kütlesine eşittir. Normal koşullarda,6 litre hacim kaplayan CH4 gazının kaç mol olduğunu bulalım. Bir molekülün kütlesi hesaplanırken elementlerin atom kütleleri ile atom sayıları çarpılarak toplanır. Uygulama: mol SO kaç gramdır. mol CH4,4 litre hacim kaplarsa x mol CH4,6 litre hacim kaplar. (S:, O:6),6 mol x= mol x = 0, mol,4 4 Bir gazın verilen hacmi,4 e bölünürse normal koşullardaki hacmi bulunur. x= +.6 = 80 g/mol mol (NH4)NO kaç gramdır? (H:, N:4, O:6) V n =, 4.(4+4.) = 98 g/mol Bir maddenin kütlesi verilip hacmi, hacmi verilp tanecik sa- Kütlesi verilen bir maddenin mol saysı hesaplanırken verilen kütle mol kütlesine bölünür. yısı sorulursa; öncelikle mol sayısı hesaplanır. Daha sonra m n=m A istenilene geçiş yapılır. m verilen kütle MA mol kütlesi Uygulama: Uygulama: Normal koşullarda 4,48 litre hacim kaplayan NO gazının kaç gram olduğunu bulalım. 0 gram SO gazının kaç mol olduğunu bulalım. (S:, O:6) mol SO 80 gram ise x mol SO 0 gramdır. 0 x= mol 80 x= mol 4 Bir bileşik içerisindeki elementlerden herhangi birinin kütlesi tin kütlesine bölünerek mol saysı hesaplanır. F. x mol NO 4,48 litre hacim kaplar. m MA n= verilmiş ise; verilen kütle bileşiğin molü içindeki o elemen-,4 litre hacim kaplarsa 4,48,4 x= x= 0, mol mol NO mol x= mol 0,= mol m mol 76 x = 0, mol m =, g Ortalama atom kütlesi Elementler tabiatta izotoplar halinde bulunur. Uygulama: Cl - 7Cl 4 gram oksijen atomu içeren NO gazının kaç mol olduğunu bulalım. (N:4, O:6 mol NO 80 gram O içerirse x mol NO 4 gram O içerir. x= 4 mol 80 Cu - 6Cu 6 İzotopların kütle numaraları ile tabiatta bulunma % leri çarpılarak toplanır. Cl elementi tabiatta % 7 Cl - % 7Cl izotopları halinde bulunuyor. 7 Atom Kütlesi = =, Cl nin ortalama atom kütlesi, olduğu görülür. x= 0, mol H - H - H 8

25 KİMYANIN TEMEL KANUNLARI ve KİMYASAL HESAPLAMALAR ETKİNLİK- ETKİNLİK A. Kimyanın temel kanunları ve mol kavramı ile ilgili olarak aşağıda verilen ifadelerde boş bırakılan yerlere uygun kelimleri yazınız?. Kütlenin korunumu kanununu...keşfetmiştir.. Sabit oranlar kanununu...keşfetmiştir.. Katlı oranlar kanunu...keşfetmiştir. 4. Bir bileşiği oluşturan elementlerin kütleleri arasında vardır.. İki element arasında birden fazla bileşik meydana geliyorsa bu elementlerden bir tanesinin eşit kütlesine karşı diğer elementin kütlesi arasındaki orana...denir. 6. İki farklı bileşilği oluşturan elementler arasındaki sabit oran aynı ise bu iki bileşik arasında... aranmaz. 7. Bütün kimyasal tepkimelerde... korunur. 8. Avogadro sayısı kadar taneciğe...denir. 9. Mol sayısı eşit olan gazların normal koşullarda... eşitttir. 0. Tanecik sayısı eşit olan maddelerin...eşittir.. Mol... anlamına gelen bir kelimedir. Yukarıda görülen buğday yığınındaki buğdayları saymak mümkün müdür? İhtimal bu yığında bulunan buğday tanelerinin sayısı mol den azdır. Günlük hayatta karşılaştığımız sayıların hiçbirisi mol taneciğin sayısı kadar büyük değildir.. Üç element arasında meydana gelen bileşikler arasında......aranmaz.. Atom numarası aynı kütle numarası farklı olan atomlara denir. KÜTLE TANECİK SAYIS MOL HACİM 4. 6,0.0 sayısına... denir.. Bağıl atom kütlesi kadar elemente... denir. 6. Molekül kütlesi, molekül içindeki... kütleleri toplamına eşittir. Kütle tanecik ve hacim değerlerinden birbirine geçiş yaparken molden geçmek zorundayız. Yani önce mol sayısını hesaplamalıyız. 7. İyonik bağlı bileşikler için molekül kütlesi yerine kullanılır. 8. Normal koşullarda mol gaz... hacim kaplar. 9. Bir maddenin Avogadro sayısı kadar taneciğine......denir. 0. Bir bileşiğin molekülündeki elementlerin kütleleri oranına aranmaz. 9

26 ETKİNLİK ETKİNLİK- Kimyanın Temel Kanunları ve Mol Kavramı B. Aşağıda verilen ifadeleri doğru ( ) yada yanlış ( ) olarak işaretleyiniz.. Teraziyi ilk defa Lavoisier kullanmıştır.. Farklı elementlerin oluşturduğu bileşiklerin kütleleri arasındaki orana katlı oran denir.. Gay Lussac gazların hacim ve tanecikleri arasındaki ilişkiyi incelemiştir. 4. Prust herhangi iki tepkime sonucunda oluşan aynı bileşik içerisindeki elementler arasındaki oranın sabit bir sayı olduğunu bulmuştur.. XY ve XY bileşikleri arasındaki X lerin katlı oranı dir. 6. Yer çekimi kanunu kimyanın temel kanunlarından biridir. 7. Bütün bileşikleri oluşturan elementler arasında sabit bir oran vardır. 8. Bütün kimyasal tepkimelerde reaktiflerin kütleleri toplamı ürünlerin kütleleri toplamına eşittir. 9. Mol kütlesi, herhangi bir maddenin bir molünün kütlesidir. 0. mol gaz normal koşullarda,4 litre hacim kaplar.. atomik kütle birimi gramdır.. Bir maddenin mol kütlesinin Avogadro sayısına bölünmesi ile taneciğinin kütlesi bulunur... Mol kütlesi, molekül kütlesi, formül tartısı aynı şeyi ifade eder. 4. Bir bileşiği oluşturan elementlerin atom ağırlıkları toplamı mol kütlesini verir.. Normal koşullarda, litre HO 0, mol dür. 6. Bağıl atom kütlesi C izotopuna göre ayarlanmıştır. 7. Bir elementin bağıl atom kütlesi o elementin atom kütlesinin Avogadro sayısına bölünmesi ile bulunur. 8. Bir elementin bağıl atom kütlesi ve mol kütlesi aynı sayı ile gösterilir. 0

27 Mol Kavramı 4 KAVRAMA TESTİ. 7.,04.0 tane NO molekülü kaç moldür? A) 0, B) 0, 0, D) 0,4 E)0 0, A) 0, 8.. E) 0, A) 0, B) 0, 0, D) 0,4 E) 0, 6,0.0 tane atom içeren NO molekülü kaç mol molekül içerir? B) 0, 0, D) B) 0, 0,4 D) 0, 0,4 D) 0, B) 6-0 D) 6.0 D) 0,4 E) 0, B),, D) 0,4 E) gram O atomu içeren NO bileşiği kaç moldür? A) 0, E), B) 0, 0, (O:6) D) 0, E),., gram azot atomu içeren NO bileşiği kaç mol O atomu içerir? (N:4, O:6) E) A) 0,4 6 tane molekül içeren CH 4 kaç mol atom içerir? (NA=6.0) A) 0 0, 0, mol NaSO4 bileşiğinin kütlesi kaç gramdır? (Na:, S:, O:6) A) 0,6,04.0 tane CH4 molekülü kaç mol atom içerir? B) 0, B) 0, E), 6,0.0 tane oksijen atom içeren NO molekülü kaç moldür? A) 0,0 6. D) 0,4 A) 0, A) 0,0. 0, 6,4 gram (NH4)SO4 bileşiği kaç moldür? (N:4, H:, S:, O:6) A) 0, 4. B) 0,,0.0 tane H molekülü kaç mol molekül içerir? gram SO gazı kaç moldür? (S:, O:6) B) 0, 0,7 D) E). mol O atomu içeren NOx bileşiği 0, mol olduğuna göre x sayısı kaçtır? - E) 0 A) B) D) 4 E)

28 KAVRAMA TESTİ 4 Mol Kavramı.,6 gram azot içeren NxO bileşiği 0, mol olduğuna 9. Avogadro sayısı kadar atom içeren C4H6 kaç moldür? göre x sayısı kaçtır? (N:4 ) A) B) A) 0, D) 4 4. Avogadro sayısı kadar atom içeren NxOy bileşiği 0, B) D) 4 0, D) 0,4 E) 0, 0. Avogadro sayısı kadar H atomu içeren CH4 normal mol olduğuna göre x+y toplamı kaçtır? (N:4 ) A) B) 0, E) koşullarda kaç litre hacim kaplar? E) A),4 B), D) 4,48,6 E),4. Normal koşullarda (N.K) 4,48 litre hacim kaplayan CH4 gazı kaç moldür? A) 0, B) 0, 0, D) 0,4. 6 gram oksijen içeren CO gazı normal koşullarda E) 0, kaç litre hacim kaplar? A),4 B), D) 4,48,6 E),4 6. Normal koşullarda (N.K),6 litre hacim kaplayan NO gazı kaç moldür? A) 0, B) 0, 0, D) 0,4 E) 0,., gram XO gazı normal koşullarda 4,48 litre hacim kaplamaktadır. Buna göre X elementinin atom kütlesi kaç gramdır? (O:6) 7. Normal koşullarda (N.K),44 litre hacim kaplayan SO gazı kaç moldür? A) 0, B) 0, A) 8 0, D) 0,6 D) 0 E) 6 0,8 gram geliyor.,4 litre XY gazı 4 gram geliyor. He gazı kaç moldür? B) 0, 4. Normal koşullarda,4 litre hacim kaplayan XY gazı 8. Normal koşullarda (N.K) 8,96 litre hacim kaplayan A) 0, B) E) 0,8 Buna göre X elementinin atom kütlesi kaçtır? 0,4 D) 0, E) 0,6 A) 8 B) 4 D) 0 E) 6

29 Mol Kavramı KAVRAMA TESTİ.. I. 80 a.k.b Br molekülü Eşit hacimde CH4 ve CH4 gazlarının kütleleri ora- CH4 ) aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak CH4 II. 0 a.k.b. Ca atomu nı ( III. gram H gazı verilmiştir? (H:,C:) IV. a.k.b Mg metali V. N.K. da 0 A) litre He gazı B) D) E) 6 Yukarıda bazı elementlere ait bazı değerler verilmiştir. Verilen bu değerlerin kaç tanesinin tabiatta bulunması mümkün değildir? ( H:, He:4, Mg:, Ca:40, Br:80) A) B) D) 4 E) 6. Avogadro sayısı kadar atom içeren XO bileşiği 0 gramdır. Buna göre X in atom kütlesi kaç gram/mol dür? ( O: 6). Normal koşullarda hacmi eşit olan He, CH4 ve H gazlarının mol sayılarının karşılaştırılması aşağıdakiler- A) 0 B) 4 D) 40 E) 6 den hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) He = CH4 = H B) He > CH4 > H He > CH4 = H D) He = CH4 > H E) H > CH4 > He 7. Normal koşullarda hacimleri eşit olan XY ve XY gazlarının hacimleri bilinirse; I. Mol sayıları II. Mol kütleleri III. Molekül sayıları. Eşit mol sayıda C atomu içeren CH6 ve CH8 gaz karışımı, moldür. verilenlerden hangileri bilinir? Buna göre karışımın kaç molü CH6 gazına aittir? A) 0, 4. B), D), 8. CH4 ) aşağıdakilerden hangisinde doğru ları oran ( CH4 A) B) D) XO gazının gramı,4 gram X atomu içeriyor. Buna göre bu gazın hacmi kaç litredir? (O:6) (H:,C:) I ve II D) II ve III E), Eşit kütlede alınan CH4 ve CH4 gazlarının mol sayı- olarak verilmiştir? B) I ve III A),4 E) B),,6 D) 4,48 E),4

30 KAVRAMA TESTİ Mol Kavramı 9.. X gazının tane molekülünün kütlesi 7.0 gramdır. 4 tane atom içeren CH4 gazı; I. 4 moldür. Buna göre X gazı aşağıda formülleri verilen gazlar- II. Normal koşullarda 89,6 litre hacim kaplar. dan hangisi olabilir? III. 8 mol karbon atomu içerir. A) CH6 yargılarından hangileri yanlıştır? (NA:6.0, H:, C:, O:6) B) CH4 CH6 D) CO E) CO I ve II D) II ve III. Gerçek kütlesi 80 olan XY bileşiğinin bağıl molena 0. Mol sayıları eşit olan CH 4 ve CH4 gazları ile ilgili kül kütlesi kaçtır? olarak, A) 4 Hacimleri eşittir. B) 4 60 D) 7 E) 80 Kütleleri eşittir. Molekül sayıları eşittir. Atom sayıları eşittir. H atomu sayıları eşittir. yargılarından kaç tanesi doğrudur? A) B) D) 4 E) 4. Bağıl atom kütlesi 4 a.k.b olan X atomunun mol kütlesi kaç gramdır? A) 4 B) 4 60 D) 7 E) 80. Ali laboratuvarda yapmış olduğu deneyde aynı mol sayılı He ve C4H0 gazlarının hacmini ölçtüğünde her iki balonun hacminin aynı olduğunu ancak He dolu balonun açık havada yükseldiğini C4H0 dolu balonun ise açık havada alçaldığını gözlemliyor.. Normal koşullarda 6,7 litre hacim kaplayan NO gazı ile ilgili olarak; Buna göre; I. 0, mol molekül içerir. I. Mol sayısı eşit olan gazların hacimleri de eşit olur. II. 6 gram O atomu içerir. II. Mol sayısı eşit olan gazların kütlesi de eşit olur. III.,4 gramdır. III. Mol kütlesi büyük olan gaz daha ağır gelir. (C:4, O:6) sonuçlarından hangileri çıkarılabilir? D) I ve III I ve II D) II ve III 4

31 Mol Kavramı 6 KAVRAMA TESTİ. 4. Mol kavramı ile ilgili olarak; I. Avogadro sayısı kadar tanecik içeren madde moldür. Avogadro sayısı kadar X atomu içeren XY4 8 gramdır. Buna göre; I. Toplam atom sayısı,8 moldür. II. Mol kütlesi kadar kütleye sahip olan madde moldür. II. Y nin atom kütlesi 0 gramdır. III. 0, mol molekül içerir. III. Normal koşullarda,4 litre hacim kaplayan katı, sıvı ve gazlar mol dür. (X:) yargılarından hagileri doğrudur? I ve II I ve II D) II ve III D) II ve III. 8 gram SO gazı ile ilgili olarak I. 0, mol molekül içerir. II. 4 gram oksijen içerir.. III. Normal koşullarda,8 litre hacim kaplar. gram olan H4XO I. Mol kütlesi 60 gramdır. yargılarından hagileri doğrudur? tane molekülünün kütlesi 0 bileşiği ile ilgili olarak; II. tane molekülü 60 a.k.b. dir. I ve II III. X in gerçek atom kütlesi gramdır. D) II ve III (NA:6.0, H:, O:6). x B) I ve II D) II ve III y 6. Yukarıda verilen grafikle ilgili olarak; I. Normal koşullarda,4 litre hacim kaplayan alkol sıvısı I. x kütle y mol sayısı olabilir. II. Avogadro sayısı kadar atom içeren demir parçası II. x hacim y mol sayısı olabilir. III. Gerçek kütlesinin avogadro saysı ile çarpılması sonucu elde edilen kütle kadar kütleye sahip olan bileşik III. x mol kütlesi y mol sayısı olabilir. yargılarından hangileri doğru olabilir? Yukarıda verilen maddelerden hangileri moldür? I ve II D) II ve III B) I ve II D) II ve III

32 KAVRAMA TESTİ 6 Mol Kavramı tane atomunun kütlesi gram karbon atomu içeren C4H0 gazı ile ilgili olarak aşağıda verilen yargılardan hangisi yanlıştır? (H:, C:) gram olan X atomu ile tane atomumunun kütlesi.0 gram olan Y ele- mentinin oluşturduğu XY bileşiğinin mol kütlesi kaç A) 0, tane molekül içerir. gramdır? (NA: 6.0) B) gram H içerir. A) 4 7 mol atom içerir. B) D) 7 E) 80 D) Normal koşullarda, litre hacim kaplar. E) 0, molekül gramdır.. XO gazının 80 gramı normal koşullarda 7,9 litre hacim kaplamaktadır. 8. Buna göre X in atom kütlesi aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verimiştir? (O:6) 0 gramı içerisinde 9, gram S içeren XS katısı ile ilgili olarak; A) 4 B) 48 D) 7 E) 80 I. 0, mol molekül içerir. II. Normal koşullarda 4,48 litre hacim kaplar. III. X in atom kütlesi 7 gramdır. (S:) A) I ve III B) I ve II Yalnız III D) II ve III. CnHn+ genel formülüne sahip bir bileşiğin 8,8 gramı normal koşullarda 4,48 litre hacim kaplamaktadır. Buna göre bileşiğin formülünde yer alan n sayısı aşağıdakilerden hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir? (H:, C:) 9. A) B) D) E) 4 I. tane NO molekülü II. molekül gram H molekülü III. Normal koşullarda litre CH4 gazı Yukarıda verilen maddelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) I. de yer alan maddenin kütlesi 08 gramdır.. X ve Y nin mol kütleleri sırası ile 8 ve 0 gramdır. B) II. de yer alan madde moldür. III. de yer alan maddenin mol sayısı I. de yer alan maddenin mol sayısından daha büyüktür. Buna göre aşağıdaki seçeneklerden hangisinde verilen bileşik kütlece en fazla X içerir? D) I. de yer alan maddenin kütlesi 08 a.k.b.dir. A) XY E) II. nin mol sayısı diğerlerinden daha büyüktür. B) XY D) XY E) XY 6 XY

33 Mol Kavramı UYGULAMA TESTİ. 4. Normal koşullarda 8,96 litre hacim kaplayan XY gazı X gramdır. mol gaz normal koşullarda,4 litre hacim kaplar. Yalnız yukarıda verilen bilgileri kullanarak I. XY gazının mol sayısı II. XY gazının mol kütlesi III. XY gazının tanecik sayısı Y verilenlerden hangileri hesaplanabilir? Yularıda verilen grafikteki X ve Y değerleri ile ilgili olarak aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır? I ve II D) II ve III. X Y A) Mol kütlesi Mol sayısı B) Mol hacmi Mol sayısı Avogadro sayısı Mol sayısı D) Molekül sayısı Mol sayısı E) Tanecik kütlesi Mol saysı gramı 0, mol olan XY bileşiğindeki Y nin kütlesi, gramdır. Buna göre aşağıda verilen yargılardan hangisi yanlıştır? (NA:6.0) A) Mol kütlesi 84 gramdır. B) Gerçek molekül kütlesi 4.0 gramdır. mol atom içerir. D) Y nin atom kütlesi gramdır. E) 0,7 tane Y atomu içerir.. İçerdiği atom sayısı eşit olan CH4 ve C4H8 gazları ile ilgili olarak; I. Kütleleri eşittir. II. Mol sayıları eşittir. III. Normal koşullardaki hacimleri eşittir.. Bağıl atom kütlesi 6 a.k.b. olan O atomunun gerçek atom kütlesi kaç gramdır? A) 6 NA B) 6 D) NA I ve II D) II ve III E) NA 7

34 UYGULAMA TESTİ Mol Kavramı Mol kavramı ile ilgili düşüncelerini belirten öğrencilerden hangisinin kullandığı ifade yanlıştır? 0,8 mol atom içeren X maddesinin hacmi normal kolşulllarda 4,48 litredir. Buna göre; Avogadro sayısı kadar tanecik moldür. A) I. X maddesi 4 atomludur. II. X maddesi gaz haldedir. Cemal III.,04.0 tane molekül içerir. Bağıl atom kütlesi ve mol kütlesi aynı sayı ile ifade edilir. B) Alp mol gaz N.K. da,4 L. hacim kaplar. Emre D) D) II ve III Yalnız III Mol yığın anlamına gelen bir kelimedir. Erdem E). Hacimleri eşit olan bütün maddelerin mol sayısı eşittir. Elif 0. Normal koşullarda,6 litre hacim kaplayan XO gazı 0 gramdır. Buna göre XO gazı ile ilgili olarak ; I. X in atom kütlesi gram/mol dür. II. gram oksijen vardır. 7. III. 6,0 0 tane atom içerir I. düzine kalem (O:6) II. Deste kağıt III. Bir yudum su D) II ve III Yukarıda verilenler mol kavramına benzetildiğinde Yalnız III hangileri dışarıda kalır? D) II ve III Yalnız III. Genel formülü CnHn+ olan bir bileşiğin mol kütlesi 8 8. gramdır. Mol sayısı eşit olan X ve Y maddeleri ile ilgili olarak; Buna göre; I. Hacimleri I. n = 4 tür. II. Tanecik sayıları II.,6 gramı normal koşullarda 4,48 litredir. III. İçerdikleri atom sayıları III. molünde 0 tane H atomu vardır. verilenlerden hangileri kesinlikle her iki madde için aynıdır? yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? Yalnız I D) II ve III Yalnız III B) I ve II Yalnız III D) II ve III 8

35 Mol Kavramı 4 UYGULAMA TESTİ. 4. tane molekülün kütlesi 48 a.k.b. olan XOH bileşiği ile ilgili olarak; I. Mol kütlesi 48 a.k.b.dir. SO gazı ile ilgili olarak verilen mol e karşılık gelen bazı değerler verilmiştir. Buna göre; II. molekülünün gerçek kütlesi 8.0 gramdır. I. Normal koşullarda,4 litre hacim kaplar. III. 6 gramındaki molekül sayısı 0 tanedir. II. 4 tane atom içerir. (H:, O:6, NA:6.0) III. mol O atomu içerir IV. Mol kütlesi 80 gramdır. D) II ve III I ve II V. tane molekülü 80 a.k.b. dir. E) I, II, III verilen değerlerden hangisi yanlıştır? (O:6, S:) A) I. B) II III D) IV E) V NO gazı ile ilgili olarak aşağıda verilen yargılardan hangisi yanlıştır? (N:4 O: 6 Avogadro sayısı: 6.0) A) tane NO molekülü.0 gramdır.. B) litre NO gazı moldür.,4 HNO sıvısı için I. Normal koşullarda,4 litre HNO II. 6 gram HNO 7 gram azot içeren NO gazı 0, moldür. III. tane atom içeren HNO D) molekül gram NO 0 gramdır. verilenlerden hangileri mol HNO e karşılık gelen değerdir? (H:, N:4, O:6) E) 6 atom gram O içeren NO gazı,4 litredir. D) II ve III. I ve II E) I, II, III X(PO4) katısının mol kütlesi 0 gramdır. Buna göre; I. X in atom kütlesi 40 gr/moldür. 6. II. gramının N.K. hacmi,4 litredir. III. molünde tane atom vardır. Buna göre XO bileşiğinin molekülünün kütlesi kaç gramdır? (NA:6.0, O:6) (O.6, P:) D) II ve III tane atomunun kütlesi 4.0 gram olan X atomunun O atomu ile yapmış olduğu bileşiğin formülü XO dur. I ve II A) 40 E) I, II, III 9 B) 40 NA 4 D) 4 NA E) 4

36 UYGULAMA TESTİ 4 Mol Kavramı Cu elementi tabiatta 6Cu ve 6Cu izotopları halinde bu- Bağıl atom kütlesi 7 olan bir atomla ilgili olarak; I. tane atomunun gerçek kütlesi.0 lunur. gramdır. II. Bağıl atom kütlesi 7 a.k.b.dir. Cu nun ortalama atom kütlesi 6,4 gram olduğuna göre 6Cu izotopu tabiatta % kaç oranında bulunur? III. molünün kütlesi 7 gramdır. (NA:6.0) D) II ve III A) 0 B) 6 4 D) E) 0 I ve II E) I, II, III. Cl elementinin proton sayısı 7 ve atom ağırlığı, tir. 8. X4 molekülünün gerçek molekül kütlesi 0.0 gram olduğuna göre; I. tane X atomunun gerçek kütlesi.0 Buna göre; I. Cl tabiatta izotoplar halinde bulunur. gramdır. II. Cl nin nötron sayısı 8, tir. II. X in bağıl atom kütlesi 0 gramdır. III. Cl nin kütle numarası proton sayısının iki katından daha büyüktür. III. molekül gram X4 0 gramdır. (NA:6.0) D) II ve III 9. yargılarından hangileri doğru olabilir? I ve II E) I, II, III D) I ve III Avogadro sayısı kadar atom içeren X4Y6 bileşiğinin kütlesi,4 gramdır. A) 0 6 B) D) E) 6 E) I, II, III den daha büyüktür. Buna göre I. X in atom kütlesi Y nin atom kütlesinden daha büyüktür. Buna göre X ve Y nin atom kütlesi aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? Y I ve II. Atom sayıları eşit olan XY nin kütlesi XY nin kütlesin- Avagadro sayısı kadar X atomu içeren XY0 bileşiğinin kütlesi ise 4 gramdır. X II. Atom sayıları eşit alındığında mol sayıları da eşit olur. III. Eşit hacimlerinin kütleleri de eşittir. yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? D) II ve III E) I, II, III 40 I ve II

37 Mol Kavramı MODEL TEST. 4. Normal koşullarda hacmi eşit olan XO ve XO gazları sırası ile,6 gram ve,4 gram gelmektedir. Buna göre X atomunun gerçek kütlesi kaç gramdır? Buna göre Y ve X in atom kütlesi aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? (N:6.0, O:6) A) 0. B).0 0 D) 6.0 E) 60 tane atomunun kütlesi 4.0 gram olan X elementinin Y elementi ile yaptığı XY bileşiğinin mol kütlesi gramdır.. Buna göre Y elementinin O elementi ile yaptığı YO bileşiğinin tane molekülünün kütlesi kaç gramdır? (NA: 6.0, O:6) A) 7.0 B) ,0. 0 tane X atomu içeren XY bileşiğinin kütlesi, gramdır. Avogadro sayısı kadar Y atomu içeren XY bileşiğinin kütlesi ise 8,4 gramdır. Y A) 4 6 B) D) 4 E) Bağıl atom kütlesi 90 g/mol olan X atomu ile ilgili olarak; Buna göre; I. tane X atomunun gerçek kütlesi.0 gramdır. II. tane X4 molekülünün kütlesi 6.0 gramdır. E) 80 D) 6.0 X III. molekül X4 60 gramdır. NA (NA: 6.0) I ve II D) II ve III E) I, II, III. CH4, CH4, CH4 gazlarının normal koşullardaki hacmi 44,8 litredir. 6. Avogadro sayısı kadar tanecik içeren madde moldür. I. C yüzdesi % 80 dir. Avogadro sayısı 6,0.0 yerine 6,0.04 alınırsa, aşağıda verilen yargılardan hangisi yanlış olur? II. 8 gram H elementi vardır. A) mol bileşiğin kütlesi 0 katına çıkardı. III. Molce yüzde bileşimi en fazla olan CH4 tür. B) Normal koşullarda mol gazın hacmi 4 litre olurdu. Gaz karışımının toplam kütlesi 40 gram olduğuna göre (H:, C:) D) II ve III 6,0.0 tane tanecik 0, mol olurdu. I ve II D) tane taneciğin gerçek kütlesi 0 katına çıkardı. E) gram H gazının içerdiği atom sayısı değişmezdi. E) I, II, III 4

38 MODEL TEST Mol Kavramı Eşit mol sayıda hidrojen atomu içeren CH4 ve C4H6 gaz karışımının kütlesi,4 gramdır. Buna göre; III. atom gram He I. Karışımın normal koşullarda hacmi Yukarıda verilen maddeler kütlelerine göre kıyaslandığında aşağıda verilenlerden hangisi doğru olur? II. Karışımın içerdiği toplam atom sayısı III. Karışımın molce % bileşimi (H:, He:4, N:4, O:6) verilenlerden hangileri hesaplanabilir? I. Avogadro sayısı kadar atom içeren NO gazı II. Normal koşullarda 4,48 litre hacim kaplayan CH4 gazı A) I > II > III I ve II B) II > I > III D) III > I > II D) II ve III E) I, II, III I > III > II E) III > II > I. XY bileşiğinin mol kütlesi ile XY bileşiğinin mol kütlesi birbirine eşittir. Buna göre; I. X in atom kütlesi Y nin atom kütlesinin iki katıdır. 8. Eşit kütlede X atomu içeren XO ve XO kütlesi sırası ile gram ve gramdır. II. Eşit kütlede alınan bileşiklerin içerdikleri atom sayıları eşittir. Buna göre X in atom kütlesini hesaplamak için aşağıda verilen bağıntılardan hangisi kullanılmalıdır? III. Eşit sayıda X içeren bileşiklerin kütleleri oranı XY = dir. XY (O:6) A) = X+6 X+ X+8 = B) = X+6 X+ X+ E) 6 D) X+6 = X+ = D) II ve III E) I, II, III X+. I. iyon gram NO iyonu II. tane SO molekülü III. Normal koşullarda 7,9 litre hacim kaplayan CH4 gazı 9. Yukarıda verilen maddeleri kütlelerine ve içerdikleri atom sayılarına göre kıyasladığımızda aşağıda verilenlerden hangisi doğru olur? ( H:, C:,N:4, O:6, S:) gramı içerisinde.0 tane tanecik bulunduran XS bileşiği ile ilgili olarak; I. X in atom kütlesi gramdır. II. XS bileşiğinin mol kütlesi 0 g/mol dür. III. XS molekülünün gerçek kütlesi.0 dir. yargılarından hangileri doğudur? (N:6.0 S:) I ve II D) II ve III E) I, II, III 4 Kütleleri Atom sayısı A) I > II > III II > I = III B) II > I > III I > III > II II > III > I II > III > I D) I > III > II I = III > II E) I > III > II I = III = II

39 KİMYANIN TEMEL KANUNLARI ve KİMYASAL HESAPLAMALAR. ÜNİTE KONUNUN ÖZÜ KİMYASAL TEPKİMELER II. TEPKİME TÜRLERİ Bir kimyasal tepkimede; Reaktifler (tepkenler) ok işaretinin ( ) soluna ürünler ise sağına yazılır. A. Ekzotermik ve endotermik tepkimeler ax by " T + cz Reaktif Ürün Kimyasal tepkimeler ısı alış verişi ile gerçekleşen tepkimelerdir. Isı alan tepkimelere endotermik tepkime ısı veren tepkimelere ise ekzotermik tepkime denir. Tepkimede maddeler gaz halde ise sağ alt köşeye (g) katı ise (k) sıvı ise (s) suda çözünmüş ise (suda) veya (aq) yazılır. + B. yanma tepkimeleri NH(g) + HO(s) NH 4(suda) + OH(suda). Bir maddenin O (oksijen gazı) ile tepkimesine denir. Tepkime sonunda genellikle ısı açığa çıkar. Denklemdeki maddelerin başında bulunan katsayılar mol olarak yorumlanır. Bir kaç yanma tepkimesi hariç diğerleri ekzotermiktir. CH4 + O CO + HO + ısı N (g) + H (g) " NH (g) mol mol mol ısı + N + O NO Azotun yanması endotermik organik bileşiklerin yanması ise Maddeler gaz halde ise hacim veya litre olarak ta yorum yapılabilir. N (g) + hacim H (g) " hacim NH ekzotermiktir. Yanan madde içerisindeki elementler genellikle O ile ayrı (g) ayrı bileşik yaparlar. hacim Bu katsayılar tepkimeye giren maddelerin ve oluşan ürünlerin oranını gösterir. CH4 + O CO + HO CS + O CO + SO Bir kimyasal tepkimede; MgS + O MgO + SO Atom cins ve sayısı korunur. Maksimum yükseltgenme basamağına sahip olan bir elementin oluşturduğu bileşik yanmaz. Atomun çekirdek yapısı korunur. Toplam kütle korunur. Toplam elektron sayısı korunur. CO + O Tepkime yok SO + O SO Bir kimyasal tepkimede; Mol sayısı, molekül sayısı, hacim, basınç, madde sayısı genellikle değişir. SO + O Tepkime yok Madde cinsi kesinlikle değişir. C. asit baz TEPKİMELERİ I. BASİT DENKLEM DENKLEŞTİRME Asit baz tepkimeri sonucunda tuz ve su oluşur. En kalabalık atom grubu içeren bileşiğin katsayısı alınır. Asit + Baz Tuz + Su Az rastlanan elementlerin denkleştirilmesi önce yapılır. Asitin anyonu ile bazın katyonu birleşerek tuz oluşturur. H ve O elementleri en sona bırakılır. En son O elementi ile tepkimenin denk olup olmadığı kontrol edilir. HSO4 + NaOH NaSO4 + HO Asit ve bazların sulu çözeltilerinin tepkimelerine nötrleşme Uygulama: tepkimesi denir. CaCO + HPO4 CaPO4 + CO + HO HCl(suda) + NaOH(suda) NaCl(suda) + HO(s) Tepkimesini en küçük tamsayılarla denkleştirelim. Nötrleşme tepkimesidir. CaPO4 ün katsayısı alınır. Bu durumda CaCO ün katsayısı olur. HPO4 ün katsayısı ise olur. CO nin katsayısı olur. HO nun katsayısı olur. HCl(g) + NaOH(k) NaCl(k) + HO(s) Nötrleşme tepkimesi değildir. 4

40 KONUNUN ÖZÜ. ÜNİTE Kimyasal Tepkimeler NH ün asitlerle tepkimesinden su oluşmaz. Tuz, asitin merkez atomu ile ilgili bir gaz ve su oluştururlar. Cu, Hg ve Ag yarı soy metaldir. NH + HCl NH4Cl Cu + HNO Cu(NO) + NO + HO NH + HSO4 (NH4)SO4 Au ve Pt ise tam soy metaldir. Karbonatlar tuz oldukları halde baz gibi davranarak asitlerle tepkimeye girer tuz, su ve karbondioksit oluştururlar. Au + HNO tepkime yok Au ve Pt ye hiçbir asit tek başına etki etmez. Ancak kral suyu bu metallerle tepkime verir. CaCO + HPO4 Ca(PO4) + CO + HO D. Au + HNO tepkime yok Çözünme ve çökeleme tepkimeleri Kral suyu: HNO ve HCl karışımıdır. Katı sıvı yada gazlar suya ilave edildiklerinde bazıları iyonlaşarak bazılarıda molekül halinde çözünür. Bu olaya çözünme denir. + F. Amfoter metallerin kuvvetli konsantre bazlarla tepkimesinden tuz ve H gazı açığa çıkar. Zayıf bazlar etki etmezler. NaCl(k) + HO Na (suda) + Cl(suda) tepkimesi çözünme tepkimesidir. Al, Zn, Pb, Sn ve Cr amfoter metallerdir. Suda iyi çözünen iki maddenin çözeltisi karıştıldığında bu çözeltilerden gelen iyonlardan bir kısmı çökelir. Zn(k) + NaOH(suda) NaZnO(suda) + H(g) NaCl(suda) + AgNO(suda) AgCl(k) +NaNO(suda) G. AKTİF metal su tepkimeleri tepkimesi çözünme ve çökelme tepkimesidir. A grubu metallerinin su ile tepkimesinden baz ve H gazı oluşur. İyon denklemi: Na(k) + HO(s) NaOH(suda) + H(g) Bütün iyonların gösterildiği denkleme denir. + Na (suda) + + Cl (suda) + Ag (suda) + + NO (suda) AgCl(k) + Na (suda) H. yer DEĞİŞTİRME TEPKİMEleri +NO (suda) Aktif olan element serbest halde, pasif olan element bileşik içerisinde ise aktif olan element pasif olan elementin yerine geçer. Pasif olan element açığa çıkar. Net iyon denklemi: Çökelen iyonların denklemine net iyon denklemi denir. + Ag (suda) + Cl(suda) AgCl(k) Zn(k) + CuSO4(suda) ZnSO4(suda) + Cu(k) Zn metali Cu metalinden daha aktif olduğundan Cu metalinin yerine geçti. Cu metali açığa çıktı. Seyirci iyonlar: Bir tepkimede çökmeyen iyonlara çözeltide kalan iyonlara + denir. NO ve Na iyonları seyirci iyonlardır. + Zn(k) + NaSO4(suda) tepkime yok. Çünkü Na Zn den daha aktiftir. Pasif olan metal aktif olanın yerine geçemez. Asit baz tepkimelerinde H ve OH nin birleşerek su oluşturma tepkimelerine net iyon denklemi denir. + Çözünme ve çökelme tepkimeleri çift yönlü yer değiştirme tepkimesidir. H (suda) + OH(suda) HO(s) E. Metal asit tepkimeleri Pb(NO)(suda) + NaS(suda) PbS(k) + NaNO(suda) Metallerin asitlerle tepkimesinden tuz ve hidrojen gazı oluşur. Metal ile hidrojen yer değiştirir. I. Analiz ve sentez tepkimeleri Analiz ayrıştırma sentez ise birleştirme demektir. Oluşan tuzun formülü yazılırken metalin alabilecek olduğu değerlik ile asidin anyonunun değerliği çaprazlanır. CaCO(k) CaO(k) + CO(g) Al(k) + HSO4(suda) Al(SO4)(suda) + H(g) KClO(k) KCl(k) + O(g) Açığa çıkan H gazının mol sayısı metalin toplam değerliğinin yarısına eşittir. Tepkimeleri analiz tepkimesidir. N(g) + H(g) NH(g) Soy metaller her asitle tepkime vermezler. CaO(k) + HO Ca(OH) Soy metallerden yarı soy olanlar HNO ve HSO4 ile tepkimeye girer ancak H gazı oluşturmazlar. Amfoter metal baz tepkimeleri Tepkimeleri sentez tepkimesidir. 44

41 Kimyasal Tepkimeler 7 KAVRAMA TESTİ. 4. Bir kimyasal tepkime ile ilgili olarak aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır? KClO + ısı KCl + O tepkimesi ile ilgili olarak; A) Denklem katsayıları mol olarak yorumlanır. I. Analiz tepkimesidir. B) Reaktifler denklemin soluna yazılır. II. Endotermik tepkimedir. Zamanla reaktif ve ürün miktarı artar. III. En küçük tam sayılarla denkleştirildiğinde KCl nin katsayısı olur. D) Atom cins ve sayısı her zaman korunur. E) Madde cinsi değişir. A) I ve II D) I, II ve III E) Yalnız III. CH8O + O CO + HO Tepkimesi en küçük tamsayılarla denkleştiriliyor.. Buna göre HO nun katsayısı aşağıda verilen seçeneklerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) B) 4 D) 6 Mg(k) + HCl(g) MgCl(k) + H(k) Tepkimesi veriliyor. Buna göre aşağıda verilen yargılardan hangisi yanlıştır? E) 8 A) Metal asit tepkimesidir. B) Yer değiştirme tepkimesidir. Normal koşullarda 0 litre HCl harcanırsa 0 litre H gazı olurşur.. D) Normal koşullarda 4,48 litre Mg harcanırsa 4,48 litre H gazı oluşur. Gaz fazında gerçekleşen bir tepkimede 4 hacim X gazı ile 9 hacim Y gazı tepkimeye girdiğinde hacim Z gazı ile hacim T gazı oluşuyor. E) mol reaktif harcanırsa mol ürün oluşur. Buna göre X ve Y gazlarının formülü aşağıdakilerden hangisi olabilir? Z gazı T gazı A) XY XY B) XY XY 6. XY XY D) XY CaCO + HPO4 Ca(PO4) + CO + HO Tepkimesi en küçük tam sayılarla denkleştirildiğinde suyun katsayısı kaç olur? XY A) E) XY XY 4 B) D) 4 E) 6

42 KAVRAMA TESTİ 7 Kimyasal Tepkimeler I. C4H8 gazı II. CH4 gazı C(k) + 4HNO(s) CO(g) + 4NO(g) + HO(s) Tepkimesi ile ilgili olarak aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır? III. C6H4 gazı Yukarıda verilen maddelerin birer mollerini yakmak için harcanan O gazının mol sayıları aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? C4H8 CH4 C6H4 A) B) D) 4 6 E) 6 7 A) mol karbon kullanıldığında mol gaz oluşur. B) Tepkime denktir. Ürünlerin mol sayısı reaktiflerin mol sayısından daha fazladır. D) Zamanla gaz hacimi artar. E) Analiz tepkimesidir. 0. NH ün elementlerinden eldesi ile ilgili olarak; I. Sentez tepkimesidir. II. mol NH elde etmek için mol N kullanılmalıdır. III. Tepkime denklemi en küçük tam sayılarla denkleştirilirse katsayılar toplamı 4 olur. A) I ve III D) Yalnız III 8.. mol sayısı b a I ve II + NaCl(k) + HO(s) Na (suda) + Cl(suda) Tepkimesi ile ilgili olarak X Y I. Çözünme tepkimesidir. II. Fiziksel bir olaydır. CHOH III. NaCl su ile tepkimeye girmiştir. Zaman Yukarıda CHOH bileşiğinin molünün O ile yakılmasına ilişkin grafik görülmektedir. A) I ve III D) Yalnız III Buna göre X ve Y maddesi ve a ve b sayısı aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? X Y a b A) CO HO 4 B) HO CO 4 HO CO 4 D) CO O E) HO CO. I ve II NH + O N + HO tepkimesi en küçük tamsayılarla denkleştirildiğinde HO nun katsayısı kaç olur? A) 46 B) D) 6 E) 7

43 Kimyasal Tepkimeler 8 KAVRAMA TESTİ. 4. Pb(NO)(suda) + NaI(suda) PbI(k) + NaNO(suda) I. Kimyasal bir olaydır. Tepkimesi ile ilgili olarak aşağıda verilen yargılardan hangisi yanlıştır? II. Mayalı hamur ve mayasız hamur farklıdır. III. Fiziksel bir olaydır. A) Çözünme çökelme tepkimesidir. B) Net iyon denklemi, + Hamurun mayalanması ile ilgili olarak; A) I ve III Pb (suda) + I(suda) PbI(k) şeklindedir. + D) Yalnız III Seyirci iyonlar NO ve Na iyonlarıdır. D) Pb + I ve II iyon sayısı zamanla artar. E) Yer değiştirme tepkimesidir.. X + O CO + 4HO. tepkimesi veriliyor. A) HSO4 + Cu CuSO4 + SO + HO Buna göre; organik X bileşiğinin formülü aşağıdakilerden hangisi olabilir? A) CH4O B) CH6 Aşağıda verilen tepkimelerden hangisi analiz tepkimesidir? B) CuO + HCl CuCl + HO CH4 HO + CaO Ca(OH) D) HO H + O D) C4H0 E) CH7OH E) HSO4 + Zn ZnSO4 + H. Mg metali HSO4 çözeltisine atılıyor. Buna göre; I. Tepkime denklemi, HSO4 + Mg MgSO4 + H şeklindedir. II. Yer değiştirme tepkimesi gerçekleşir. III. mol Mg kullanıldığında normal koşullarda,4 litre H gazı oluşur. 6. A) I ve III HSO4 + Cu CuSO4 + SO + HO tepkimesi en küçük tamsayılarla denkleştirildiğinde ürünlerin katsayıları toplamı kaç olur? I ve II A) D) I, II ve III E) Yalnız III 47 B) D) 4 E)

44 KAVRAMA TESTİ 8 Kimyasal Tepkimeler Yanma tepkimeleri ile ilgili olarak; I. Ekzotermiktir. NH + HS (NH4)S tepkimesi ile ilgili olarak; II. Oksijenle gerçekleşir. I. Sentez tepkimesidir. III. Reaktifler oksijenle bileşik oluşturur. II. Asit baz tepkimesidir. yargılarından hangilerinin doğruluğu kesin değildir? III. Nötrleşme tepkimesidir. yargılarından hagileri yanlıştır? I ve II II D) I ve III I ve II D) I ve III 8.. I. Gümüşün havada kararması II. Demirin paslanması Tepkimesi ile ilgili olarak; III. Sütün ekşimesi I. En küçük tamsayılarla denkleştirilirse HO nun katsaysı olur. Yukarıda verilen olaylardan hangileri fiziksel değişme değildir? A) I ve III CaCO + HSO4 CaSO4 + CO + HO II. Yer değiştirme tepkimesidir. III. Asit baz tepkimesidir. I ve II D) I, II ve III E) Yalnız III II I ve II D) I ve III 9. I. NH + HCl. Cu metali ile ilgili olarak; II. HSO4 + NH I. Yarı soy metaldir. II. CHCOOH + NH II. Asitlerle tepkimesinden H gazı açığa çıkar. III. HNO ile tepkimesinden su açığa çıkar. Yukarıda verilen tepkimelerden hangisi sonucunda sadece tuz oluşur? II II I ve II D) I ve III D) I ve III 48 I ve II

45 Kimyasal Tepkimeler 9 KAVRAMA TESTİ. 4. Bir kimyasal tepkime ile ilgili olarak; I. Madde cinsi korunur. Aşağıda gerçekleşen tepkimelerden hangisinin türü karşısına yanlış yazılmıştır? II. Toplam tanecik sayısı korunur. A) Al + O AlO +ısı Yanma B) NH + HCl NH4Cl Sentez AgNO + HCl AgCl + HNO Asit Baz D) CaCO CaO + CO Analiz III. Atomun çekirdek yapısı korunur. II B) I ve II D) II ve III. E) BaCI + NaSO4 BaSO4 + NaCI Yer değiştirme. I. Şekerli su + II. NaCl(suda) Na (suda) + Cl(suda) III. Sönmemiş kirecin su ile söndürülmesi III. HS(suda) + Ba(OH)(suda) BaS(k) + HO(s) Yukarıda verilen olaylardan hangileri kimyasal tepkime ile ifade edilir? Yukarıdaki tepkimelerden hangileri çözünme ve çökelme tepkimesine örnek olarak verilebilir? A) I ve III B) I ve II Yalnız III D) II ve III. I. NaS(suda) + Cu(NO)(suda) CuS(k) + NaNO(suda) II. Tuzlu su B) I ve II D) II ve III Aşağıda verilen tepkimelerden hangisi asit baz tepkimesi değildir? 6. I. LiOH(suda) + HNO(suda) HO(s) + LiNO(suda) II. Mg(OH)(suda) + HPO4(suda) Mg(PO4) + HO A) HS + NaOH NaS + HO III. CH(OH)(s) + O(g) CO(g) + HO(s) B) CaO + HSO4 CaSO4 + HO NH + HNO NH4NO Yukarıdaki tepkimelerden hangileri sonucunda ısı açığa çıkar? D) Pb(NO) + HS PbS + HNO E) CHCOOH + NH CHCOONH4 B) I ve II D) II ve III 49

46 KAVRAMA TESTİ 9 Kimyasal Tepkimeler mol X ile mol Y tepkimeye gidiğinde mol Z bileşiği oluşuyor. I. C4H8(g) +6O(g) 4CO(g) + 4HO(s) II. CO(g) + Cl(g) COCl(g) III. N(g) + H(g) NH(g) Buna göre Z bileşiğinin oluşum tepkimesinin denkleştirilmiş hali aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? Yukarıdaki tepkimeler sabit sıcaklık ve basınçta artansız olarak gerçekleşiyor A) X +Y XY Buna göre verilen bu tepkimelerden hangilerinde toplam gaz hacmi yarıya inmez? B) X +Y XY X +Y 6XY D) I, II ve III D) X +4Y 4XY E) I ve III A) X +Y XY6 8. Bir kimyasal tepkimede; I. Reaktif ve ürünlerin katsayıları toplamı değişmez.. II. Katsayılar mol olarak alınır. Yukarıdaki tepkime saf X maddesinin denkleştirilmiş tepkimesidir. III. Atomların çekirdek yapısı değişir. IV. Bir atomun elektron sayısı değişmez. Buna göre X maddesinin formülü aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? verilen yargılardan hangileri doğrudur? I B) II, III ve IV D) II ve III 9. I ve II A) CH6 E) I ve IV + + X + 0I + 6H Mn B) CH4O D) CH4O CH4O E) CH8O + I + 8HO. tepkimesi veriliyor. Buna göre; I. X + 6O 6 CO + 4HO NH + O N + HO tepkimesi ile ilgili olarak; I. En küçük tam sayılarla denkleştirildiğinde HO nun katsayısı olur. X in yapısında tane Mn ve 4 tane O atomu vardır. II. X in iyon yükü dir. II. NH ve O reaktiftir. III. Denklemde mol sayısı korunmuştur. III. N ve HO üründür. I B) Yalnız I D) I, II ve III I II ve III D) I, II ve III E) I ve II B) Yalnız I 0 II ve III E) I ve II

47 Kimyasal Tepkimeler UYGULAMA TESTİ. 4. CaCO(k) + ısı CaO(k) + CO(g). Tepkimesi ile ilgili olarak aşağıda verilen yargılardan hangisi yanlıştır? X maddesi ayrıştırıldığında N ve H gazına dönüşüyor. Buna göre; I. Tepkime denklemi, A) Tepkime denktir. NH(g) N + H şeklindedir. B) tane bileşikten iki tane bileşik oluşmuştur. II. Analiz tepkimesi gerçekleşmiştir. Analiz tepkimesidir. III. Mol sayısı korunmuştur. D) Endotermik tepkimedir. E) Homojen tepkimedir. II D) I ve III. I ve II O O Yukarıda O nin O e dönüşümü ile ilgili tepkime verilmiştir. Buna göre I. Tepkime denkleştirildiğinde ürünlerin katsayısının. girenlerin katsayısına oranı olur. HS + LiOH LiS + HO tepkimesi en küçük tam sayılarla denkleştirildiğinde katsaylar toplamı kaç olur? II. Kimyasal olay olmuştur. III. Madde cinsi değişmemiştir. A) 4 B) 6 D) 7 E) 8 II I ve II D) I ve III 6. AgNO(suda) + KS(suda) AgS(k) + KNO(suda) tepkimesi ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?. BiS(k) + HNO(s) HBiO4(k) +HSO4(s) + NO(g) + HO(s) A) Çözünme ve çökelme tepkimesidir. Tepkimesi ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? B) AgNO çözünmüştür. A) 4 çeşit ürün oluşur. B) BiS reaktiftir. HNO reaktiftir. D) Heterojen tepkimedir. AgS çökelmiştir. D) Ag + + ile K yer değiştirmiştir. E) AgS suda iyi çözünür. E) Asit baz tepkimesidir.

48 UYGULAMA TESTİ Kimyasal Tepkimeler Mol sayısı 4 I. Mağaralarda sarkıt ve dikitlerin oluşması II. Pamukkale travartenlerinin oluşması X III. Su arıtma işlemi sırasında suya kaogülant eklenmesi Y Yukarıda verilenlenlerden hangileri çökelme tepkimesine örnek olarak verilebilir? Z Zaman A) I ve II Yukarıda X maddesinden Y ve Z elementleri oluşması- D) I, II ve III E) Yalnız III na ait Mol sayısı zaman grafiği verilmiştir. Buna göre; I. Y ve Z 4 er atomlu moleküllerden oluşur. II. Mol sayısı korunmuştur. III. Analiz tepkimesidir. IV. X in formülü YZ dir. yargılarından hangileri doğru olabilir? A) I ve II B) II, III ve IV 0. D) I, II ve III E) I, II, III ve IV I. SO + HO HSO4 II. CO + CaO CaCO III. CaCO + HCl CaCl + CO + HO Yukarıda verilen tepkime örneklerinden hangileri sentez tepkimesidir? A) I ve II D) I, II ve III E) Yalnız III 8. a mol tuzun sudan çözünmesi ile suya verdiği iyon sayısı aşağıda görülen grafikte verilmiştir. Mol sayısı a X+n a YO m 4 Zaman Buna göre ;. Yer değiştirme tepkimeleri ile ilgili olarak; I. Tuzun formülü X(YO4) dir. I. Asit baz tepkimeleri II. Tuzun çözünme denklemi. II. Metal asit tepkimeleri + X(YO4) X + YO4 şeklindedir. III. Yanma tepkimeleri III. n = ve m = tür. IV. Çökelme tepkimeleri yargılarındann hangieleri doğrudur? tepkime türlerinden hangileri örnek olarak verilebilir? A) I ve II A) I ve II D) I, II ve III E) Yalnız III B) I ve IV D) I, II ve III E) I, II, ve IV

49 Kimyasal Tepkimeler 6 UYGULAMA TESTİ. 4. I. CH4 + O CO + HO II. C4H6 + O CO + HO tepkimesi ile ilgili olarak III. C4H8O4 + O CO + HO I. Heterojen tepkimedir. IV. C4H6O + O CO + HO II. Sentez tepkimesidir. Yukarıda verilen tepkimeler en küçük tam sayılarla denkleştirildiğinde hangi tepkimelerdeki O nin katsayısı aynı olur? A) I ve II B) I ve IV III. Yer değiştirme tepkimesidir.. FeO(k) + CO(g) Fe(k) + CO(k) X maddesi yakıldığında CO ve HO oluşuyor. Buna göre; tepkimesi denkleştirildiğinde; I. Gazların hacmi değişmez. I. X bileşiktir. II. Katı kütlesi azalır. II. X in yapısında C ve H vardır. III. Ürünlerin ve girenlerin katsayıları toplamı 9 olur. III. X karışımdır. yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? 6. C(k) + 4HNO(suda) CO(g) + 4X(g) + HO(s) Cu(NO)(suda) + NaS(suda) CuS(k) + NaNO(suda) Tepkimesi ile ilgili olarak aşağıda verilenlerden han- tepkimesi ile ilgili olarak; I. Metal asit tepkimesidir. gisi yanlıştır? II. X in formülü NO dir. A) Yer değiştirme tepkimesidir. III. Heterojen tepkimedir. + I B) Seyirci iyonlar Na ve NO iyonlarıdır. D) Yalnız III D) I, II ve III E) Yalnız III. D) Yalnız III D) I, III ve IV E) I, II, III ve IV. NH(g) + CO(g) CO(NH)(k) + HO(s) + Çökelen iyonlar Cu ve S iyonlarıdır. D) Zamanla iyon sayısı artar. E) Zamanla katı kütlesi artar. D) I, II ve III E) II ve III

50 UYGULAMA TESTİ 6 Kimyasal Tepkimeler Aşağıda verilen tepkimelerden hangisi elementlerden I. CS + 7O 4SO + CO + ısı II. SO + HO HSO4 +ısı meydana gelen bir sentez tepkimesidir? Tepkimeleri ile ilgili olarak aşağıda verilen yargılardan hangisi doğrudur? A) KCl + O KClO A) İki tepkimede ekzotermiktir. B) CaO + CO CaCO B) II. tepkime analiz tepkimesidir. N + H NH I. tepkime analiz tepkimesidir. D) CaO + HO Ca(OH) D) O yanıcıdır. + E) CS yakıcıdır. 8. E) HSO4 H + SO4 CHOH(s) + O(g) CO(g) + HO(s) + ısı Tepkimesi ile ilgili olarak aşağıda verilen yargılardan hangisi yanlıştır?. Aşağıda verilen tepkime türlerinden hagisi kesinlikle yer değiştirme tepkimesidir? A) Tepkimede bulunan katsayılar hacim olarak yorumlanır. B) Tepkimede bulunan katsayılar mol olarak yorumlanır. A) Yanma tepkimesi B) Analiz tepkimesi Sentez tepkimesi D) Çözünme tepkimesi E) Çözünme çökelme tepkimesi Eşit hacimde reaktif alındığında artan madde CHOH olur. D) Tepkime ekzotermiktir. E) Zamanla gaz hacmi azalır.. + I. CuSO4(k) + HO(s) Cu (suda) + SO4 (suda) + II. Hg (suda) + S(suda) CuS(k) 9. CH4, CH4 ve CH4 gazlarının er molleri yakıldığında I. Harcanan O nin mol sayısı Tepkimeleri ile ilgili olarak aşağıda verilen yargılardan hangisi yanlıştır? II. Oluşan CO nin mol sayısı A) I. tepkime çözünme tepkimesidir. III. Oluşan HO nun mol sayısı B) II. tepkime çökelme tepkimesidir. verilenlerden hangileri eşittir? I I. tepkimede kimyasal değişme olmuştur. D) Tepkimeler sulu ortamda gerçekleşmiştir. E) II. tepkimede kimyasal değişme olmuştur. D) I ve II 4

51 Kimyasal Tepkimeler MODEL TEST. 4. Yanma tepkimeleri ile ilgili olarak; + I. Bileşiğin yapısındaki elementler oksijen ile ayrı ayrı bileşik yapar. II. Bir asidin sulu çözeltisi ile bir bazın sulu çözeltisinin tepkimesidir. III. Ekzotermik tepkimelerdir. III. Gaz haldeki asit ve katı haldeki baz arasında gerçekleşen tepkimedir. yargılarından hangileri doğru olabilir? D) I, II ve III I. H (suda) + OH(suda) HO(s) tepkimesidir. II. Sentez tepkimeleridir. Nötralleşme tepkimeleri ile ilgili olarak; E) Yalnız III D) I, II ve III.. FeO(k) +CO(g) + ) Fe + CO(g) Yukarıdaki tepkimeler en küçük tamsayılarla denkleştirildiğinde C(k), CO(g) ve FO ün katsayısı aşağıda verilenlerden hangisindeki gibi olur? Buna göre, I. Isı açığa çıkmıştır. II. Oluşan ürünler bileşiktir. III. Bileşiğin yapısında sadece C ve H elementi vardır. D) I ve II C(k) CO FeO(k) A) B) D) E) 6.. E) I ve III C(k) + O(g) CO(g) Bir bileşik O ile yakıldığında sadece CO ve HO açığa çıkıyor. I ve II Cl + HO HCl + HClO4 Tepkimesi ile ilgli olarak; Bir tepkimede ürünler ve girenlerin katsayıları toplamı eşit ise; I. Yer değiştirme tepkimesidir. I. Tepkimede mol sayısı korunmuştur. II. Denklem denkleştirildiğinde suyun katsayısı 4 olur. II. Tepkimede aynı şartlarda hacim korunmuştur. III. Denklem denkleştirildiğinde suyun katsayısı ile Cl nin katsayısı eşit olur. III. Giren madde sayısı ile oluşan ürün sayısı eşittir. IV. Girenler ve ürünlerin katsayıları toplamı eşittir. yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? I V. Oluşan çözelti asidiktir. verilen yargılardan hangisi yanlıştır? D) II ve III A) I B) II III D) IV E) V

52 MODEL TEST Kimyasal Tepkimeler 7. Genel formülü CnHn+Om olan bir madde ile ilgili olarak 0. mol sayısı mol sayısı molünün yakılması ile 4 mol CO oluşuyor. X+a A m molünü yakmak için mol O gerekiyor. Y-b B Buna göre bu bileşiğin formülü aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) CH4O B) CH6O Zaman +n Zaman Yukarııda iki farklı tuzun çözünmesine ait grafikler verilmiştir. CH4O D) CH4O E) C4H4O Buna göre ; I. Çözeltiler karıştırıldığında XA tuzu çökelir. II. a =, b = tür. III. n = a dır. verilenlerden hangileri doğrudur? 8. (Not: XA tuzu suda çözünmez.) Ağzı açık bir kaba bir miktar KXO4 bileşiği konularak I. KXO KX + O tepkimesine göre ısıtılıyor. I D) I, ve II Oluşan KX, II. KX + F KF + X tepkimesine göre flor elementi ile tepkimeye giriyor. Buna göre aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?. CaCO(k) + HNO(suda) CO(g) + Ca(NO)(suda) + HO(s) A) I. tepkime analiz tepkimesidir. Tepkimesi ile ilgili olarak; B) II tepkime yer değiştirme tepkimesidir. I. Analiz tepkimesidir. II. tepkimede mol sayısı korunmuştur. II. CaCO baz gibi davranmıştır. III. NO iyonları çökelmiştir. D) Her iki tepkimede denktir. E) Her iki tepkimede ekzotermik tepkimedir. I I D) I ve II 9. Kimyasal tepkimelerle ilgili olarak, I. Bütün asit baz tepkimeleri aynı zamanda nötrleşme tepkimesidir.. ahno + bal + cho dal(oh) + enh II. Karbonatların asitlerle tepkimesi asit baz tepkimesidir. Yukarıda denkleşmiş olarak verilen tepkime ile ilgili olarak aşağıda verilen yargılardan hangisi yanlıştır? III. Asit baz tepkimeleri ekzotermiktir. A) a = e dir. IV. Yanma tepkimelerinde, O bileşikteki elementlerle ayrı ayrı yeniden bileşik oluşturur. B) HNO asit olarak davranmıştır. V. Metal asit tepkimeleri yer değiştirme tepkimesidir. b = d dir. verilen yargılardan hangisi yanlıştır? A) I B) II III D) IV D) 8a = d dir. E) V E) c = a dır. 6

53 KİMYANIN TEMEL KANUNLARI ve KİMYASAL HESAPLAMALAR. ÜNİTE KONUNUN ÖZÜ KİMYASAL HESAPLAMALAR A. DENKLEMLİ MİKTAR GEÇİŞLERİ Uygulama: Denklemli miktar problemleri çözülürken Normal koşullarda,6 litre hacim kaplayan XO bileşiği, gramdır. Denklem yazılır ve denkleştirilir. Buna göre X in atom kütlesi kaç gramdır? (O:6 ) Soruda verilen değerler ve istenen değerler denklemdeki ilgili maddenin altına yazılır. Önce XO gazının mol sayısı bulunur. Mol sayısı bulunamıyorsa soruda verilene göre denklem miktarları denklemin üstüne yazılır.,6,4 m n= Ma n= Verilen değerlerin mol sayısına çevrilmesi mümkünse, maddelerin mol sayısı bulunur. Daha sonra orantı kurulur. Uygulama: Ma=,6 gram Al metali 0,=, Ma Ma=76 x = x = 4 tepkimesine göre yeterli miktarda HCl ile tepkimeye giriyor. Uygulama: Buna göre oluşan hidrojen gazı normal koşullada kaç litre hacim kaplar? XO + O XO tepkimesine göre,6 gram XO dan 8,8 gram XO elde ediliyor. Tepkime denkleştirilir. Buna göre X in atom kütlesi kaç gramdır? ( O:6 ) 4Al+6HSO4 Al(SO4) + H Denklem denkleştirilir. Kütlenin korunumundan yararlanarak O nin kütlesi bulunur. Soruda gram verilip litre istendiğinden Al metalinin gram cinsinden miktarı H gazının litre cinsinden değeri yazılr. (X+6)g g,6 g., g XO + Denklemdeki Al miktarı 4 mol ve gram cinsinden karşılığı 08 gramdır. (X + ) O XO 8,8 g,.. (X + ) =. 8,8 Denklemdeki H miktarı mol ve litre cinsinden karşılığı 67, litredir.. (X + ) =0. 8,8 Soruda verilen Al metali,6 gram 08 g. 67, L 4Al+6HSO4 Al(SO4) + H,6g. x L. X + =44 X = C. molekül formülü bulma problemleri Görüldüğü gibi verilen Al miktarı denklemdeki miktarın katının onda biridir. a. 08.x =,6.67,,6.67, 08 n=0, mol x +.6 = 76 Al+HSO4 Al(SO4) + H x=, 0, n=0, mol Kaba formül: Bir bileşiğin içerdiği elementlerin, cinsini birleşme oranını ve % bileşimini veren formüle denir. x=,44 L CH4, CH6, C4H8.. bileşiklerinin hepsinin de kaba formülü CH dir. B. ATOM AĞIRLIĞI BULMA PROBLEMLERİ Kaba formülden bir bileşiğin mol kütlesi ve kimyasal özellikleri anlaşılmaz. Atom ağırlığı problemleri çözülürken, Genellikle mol bileşik ya da molekülün kütlesi bulunur. Kaba formül bulunurken genellikle elementlerin mol sayıları bulunur ve bir katsayı ile çarpılarak en küçük tam sayılara dönüştürülür. Daha sonra atom ağırlığı verilen element yardımı ile atom ağırlığı istenen elementin atom ağırlığı bulunur. 7

54 KONUNUN ÖZÜ. ÜNİTE Kimyasal Hesaplamalar Uygulama: Problem O ye göre çözülmeli. Bir organik bileşiğin gramında 4,8 g. C, 0,8 g H ve geriye kalan kısım ise oksijendir. 4 g Buna göre bu bileşiğin kaba formülü nedir? 96. x = 4,8. 4 4,8 nc= nc=0,4 0,8 nh= nh=0,8 6,4 6 no=0,4 C0,4H0,8O0,4 no= en küçük tamsayılara dönüştürmek için x g. x= 4,8 g 4, x=,, = 0,8 0,8 g Fe artar E. Karışım problemleri Karışımı oluşturan maddelerin tepkimeleri ayrı ayrı yazılır ve denkleştirilir. ile çarpılır. Kaba formül CHO olur. b. 96 g 4Fe + O FeO Uygulama: Normal koşullarda 6,7 L hacim kaplayan CH4 ve CH4 karışımı yakıldığında normal koşullarda 8,96 L CO gazı oluşuyor. Molekül formülü: Bir bileşiğin bir molekülündeki atom sayısını ve bileşiğin mol kütlesini verebilen formüle denir. Buna göre karışımın kütlesi kaç gramdır? Kaba formülden molekül formülüne geçmek için bileşiğin mol kütlesi veya bir moleküldeki atom sayısı bilinmelidir. Karışımın mol sayısı 0, ve CO nin mol sayısı ise 0,4 tür Karışımı oluşturan gazların mol sayılarını bilmediğimiz- Uygulama: den birine x mol diğerine y mol deriz. Kaba formülü CHO olan bileşiğin mol kütlesi 80 g olduğuna göre bileşiğin molekül formülü nedir? CH4 + O CO + HO n sayısı ile genişletirsek CH4 + O CO + HO x mol. x mol y mol. y mol CnHnOn = 80 n + n + 6n = 80 0n = 80 x + y = 0, n=6 x + y = 0,4 C6HO6 denklem çözülürse D. artan MADDE PROBLEMLERİ x = 0, ve y = 0, mol olur. Artan maddesi olan problemler çözülürken, 0,.6 + 0,. 8 = 6 Denklem yazılır ve denkleştirilir. mkarışım = 6 gram Artan madde tespit edilir. Problem sınırlayıcı bileşene göre çözülür. F. Artan madde tesbit edilememiş ise tespit etmek için, maddelerin mol sayıları denklemdeki katsayısına bölünür. Büyük çıkan sayı artan maddeyi gösterir. Safsızlık içeren maddeler tepkimeye girdiklerinde maddenin tamamı harcanmaz. Sadece maddenin içindeki ilgili madde tepkimeye girer. %80 saflıktaki 00 gram CaCO katısı HCl çözeltisi ile tepkimeye girsin. Uygulama: Bu durumda 80 gram CaCO harcanmış olur. Hesaplamalar 80 gram CaCO katısına göre yapılır. gram Fe ile 4,8 gram O tepkimeye girdiğinde FeO oluşuyor. G. % verim problemleri: Buna göre hangi maddeden kaç gram artar hesaplayalım? Reaktiflerin hepsinden az ya da çok artma varsa tepkime %00 verimle gerçekleşmez. Fe nin mol sayısı bulunup 4 e bölündüğünde O nin mol sayısının e bölümüne göre daha büyük olduğundan Fe elementi artar. Sınırlayıcı bileşin O dir. safsızlık problemleri: Birden fazla reaktif varsa tepkime verimi sınırlayıcı bileşene göre hesaplanır. 8

55 KİMYANIN TEMEL KANUNLARI ve KİMYASAL HESAPLAMALAR ETKİNLİK- ETKİNLİK A. Aşağıda verilen yargılarda boş bırakılan yerlere uygun kelimeleri yazınız.. Kimyasal tepkimelerde... korunur.. Bir tepkimede yer alan katsayılar... olarak yorumlanır.. Bir bileşiğin elementlerine ayrılmasına tepkimeleri denir. 4. Asit Baz tepkimeleri sonucunda... ve oluşur.. Maddelerin oksijen gazı ile tepkimesine......tepkimesi denir. 6. Metallerin asitlerle tepkimesi sonucu tuz ve açığa çıkar. 7. İki maddenin bir madde oluşturduğu tepkimelere tepkimesi denir. 8. Mağaralarda sarkıt ve dikitlerin oluşması tepkimesine örnektir. 9. Bir tepkimede reaktiflerden en az bir tanesi bitiyorsa tepkime verimi... dür. 0. Tepkime sonunda enerji açığa çıkan tepkimelere tepkime denir.. Artan madde problemleri... bileşene göre çözülür.. Bir tepkime tam verimle gerçekleişmiyorsa rakatilerin hepsinden... artmıştır.. Sınırlayıcı bileşeni olan problemlerde maddelerden artar. 4. Elemetnlerin cinsini ve oranını veren formüle denir.. Elementlerin kütlece % bileşimi aynı olan bileşiklerin formülleri aynıdır. 6. Basit formülden bir bileşiğin... özelliği anlaşılamaz formülden bileşiğin mol kütlesi hesaplanamaz. 8. Safsızlık içeren maddelerin tepkimelerinde tepkimeye girmez. 9. Artansız gerçekleşen tepkimelerde tepkime verimi dür. 9

56 ETKİNLİK ETKİNLİK- Kimyasal Tepkimeler ve Hesaplamalar B. Aşağıda verilen ifadeleri doğru ( ) yada yanlış ( ) olarak işaretleyiniz.. Bir tepkimede elektron sayısı korunur.. Katı, sıvı, gaz birlikte bulunan tepkimelere heterojen tepkime denir.. Gaz fazında gerçekleşen tepkimelerde hacim korunur. 4. Mol sayısı korunan bütün tepkimelerde hacim de korunur.. Bütün yanma tepkimeleri ekzotermiktir. 6. Çökelme tepkimeleri fiziksel olaydır. 7. Tuzların suda iyonlarına ayrışması çözünme tepkimesidir. 8. Karbonatların asitlerle tepkimeye girmesi sonucu karbondioksit gazı açığa çıkar. 9. NH ün asitlerle tepkimesi sonucu tuz ve su oluşur. 0. Soy metaller HCl ile tepkimeye girer ve H gazı açığa çıkarır.. Na su ile tepkimeye girer; baz ve H gazı oluşturur.. Kimyasal tepkime sonucunda atom cinsi değişir.. Kimyasal tepkime sonucunda madde cinsi değişir. 4. Hacim korunan bütün tepkimelerde mol sayısı da korunur.. Basit formülü aynı olan organik bileşiklerin eşit kütlelerini yakmak için eşit mol sayıda O gerekir. 6. molekülünde eşit sayıda H atomu bulunduran hidrokarbonların er molleri yakıldığında eşit mol sayıda ürün oluşur. 7. mol Al-Zn karışımı NaOH çözeltisi ile karıştırıldığında açığa çıkan H gazı molden fazla olur. 8. mol Mg metali yeterli HCl ile tepkimeye girdiğinde N.K.,4 litre H gazı oluşur. 9. HSO4 bileşiğinin molü yeterli Al metali ile tepkimeye girdiğinde mol H gazı oluşur. 0. 0, mol hidrokarbon yandığında mol CO oluşuyorsa bu hidrokarbonun molekülünde tane C vardır.. Tepkimeli problemlerde her şeyden önce tepkime denklemi denkleştirilir.. Tepkimede maddelerin önünde bulunan sayılar mol, hacim, ya da litre olarak yorumlanır.. Bir hidrokarbonun 0 gramı yakıldığında mol su oluşuyorsa organik bileşikte 8 gram karbon vardır. 4. Karışım problemlerinde tepkimeler birlikte yazılır. 60