BÖLGE VE NÜFUSUN GENEL DURUMU. Doç.Dr.Tufan BAL

Transkript

1 BÖLGE VE NÜFUSUN GENEL DURUMU Doç.Dr.Tufan BAL

2 GİRİŞ Türkiye Cumhuriyeti 1923 yılında kurulan, o tarihten bu güne kadar ekonomik ve sosyal yapısını değiştirme anlayışı içinde gelişmesini sürdüren ve gelişmekte olan ülkeler grubuna dahil, km karelik yüzölçümüne sahip, Asya ve Avrupa arasında köprü, İngiltere den üç kat daha büyük, Jeopolitik önemi olan (+,-) bir ülkedir. 2

3 İklim Türkiye nin topoğrafik yapısı ve iklim yapısı bölgeler itibariyle önemli farklılıklar göstermektedir. Ülkede yaşanan 5 farklı iklim bölgeleri ekonomiyi özellikle tarım ve ulaştırma açısından etkilemektedir. Türkiye genelde dağlarla kaplı, denizden yüksekliği fazla olan bir ülkedir. Tarım alanı toplam arazinin %36 sına denk gelmektedir. 3

4 Tarımsal Kaynaklar İnsanın çevresinde buldukları ile yetinen, salt tüketici olmaktan çıkarıp, üretici konumuna getiren, onun doğaya müdahalesi ile başlamıştır. (Geçimlik- Endüstriyel-Ticari Tarım). Tarımın Özellikleri (Doğaya bağımlılığı) Tarımın Türkiye ekonomisine katkıları 4

5 Tarımın Özellikleri 1- İnsanlar hangi cins ve tür tarımsal üretimi nerede, ne zaman, ne miktarda ve nasıl yapacağını belirlerken serbest seçim yapma imkanına sahip değildirler. Bu seçimi yaparken doğal kaynaklar ve iklim şartları yetiştirilen ürün kalitesi üzerinde doğrudan etkili olurlar. 2- Mevsimler bağlı iklim şartlarının etkisi nedeniyle, tarımsal üretimde mevsim değişimlerine göre kesikli bir seyir izler. Ekim, dikim,hasat v.b faaliyetlerdeki iş organizasyonu ve işlerin sıralanması mevsimlere göre düzenlenir. 3- Tarımsal üretimin mevsimsel özellik ve bağlılık arz etmesi, üretimin hacmini ve üretimin sürekliliğini etkilediğinden, ürünlerin piyasaya sürümünü de zaman yönünden etkiler. Bu nedenle sürüm dalgalanmalarını önlemek için ürünlerin stoklanması zorunlu olur. 4- Tarım makinelerinin kullanımı hem üretim mevsimine, hem de arazi şartlarına, işletme büyüklüğüne bağlı olarak değişir. Bu nedenle tarımda yaygın makine kullanımı için elverişli şartlar her zaman mevcut değildir. Sermaye mallarının kış aylarında atıl kalmaları, ciddi bir maliyet sorunudur. 5

6 Tarımın Özellikleri 5- Doğa ve piyasa şartlarına bağlılık nedeni ile tarım işletmeciliğinde genellikle çeşitli ürünlerin bir arada yetiştirilmesi gerekli olur. 6- Tarımsal üretimde azalan verimler kanunu daha çabuk ve daha yaygın bir şekilde işler. 7- Tarımsal üretimde faktörlerin mobilitesi zayıftır. Bu zayıflık hem mekan hem de sektörler itibariyle geçerlidir. 8- Tarımsal üretimde risk ve belirsizlikler, diğer sektörlerin faaliyet risk ve belirsizliklerine oranla daha büyüktür. 9- Tarımsal üretim, konjonktürel kriz dönemlerinde sanayi ve hizmetler sektörleri kadar derinden etkilenmez. 6

7 Tarımın Özellikleri Tarımsal üretimin doğal şartlara bağımlılığını ve bu bağımlılığın da temelde bazı önemli sonuçlar ortaya çıkardığını göstermektedir. - Bu sonuçlardan birincisi tarımda azalan verim kanunun geçerliliğidir. - İkincisi, tarımda üreticinin kontrol edemediği bazı dış faktörlerin üretim fonksiyonunu etkilemesidir. - Üçüncüsü, tarımsal üretimde fiyat ve gelirlerin istikrarsızlığına neden olan örümcek ağı teoreminin geçerli olmasıdır. 7

8 Tarımsal Üretim ve Verimlilik Türkiye, gerek coğrafi ve gerekse iklim şartları yönünden tarım ürünleri üretmeye uygun bir ülke olduğu için, tarımsal üretimde ve özellikle gıda maddeleri üretiminde dünya üzerinde bir çok üründe yeterlilik oranını sağlamış bir ülkedir. Sektördeki üretim artışı, özellikle planlı dönemle birlikte hızlanmıştır. Tarımsal üretimin yaklaşık beşte üçü yada %60 lık bölümü bitkisel üretimden, %30 luk bölümü hayvancılık bölümünden oluşuyor. Orman ürünleri toplam tarımsal üretimin %7-8 dolayında bir bölümünü, geri kalan %1-2 lik kısmı ise su ürünlerinden oluşuyor sonrasında tarım sektörünün yıllık büyüme oranı önceki yıllarla kıyaslanmayacak ölçüde dalgalı bir eğilim göstermiştir; örneğin 1988 de artı %7.8 onu izleyen 1989 da bu kez eksi %7.6 oranında bir büyüme hızı söz konusudur; bunun gibi 1996 da artı %4.4, 1997 de eksi %2.8 büyüme hızı izliyor. 8

9 Tarımın Türkiye Ekonomisine Katkısı Yıllar Genel Nüfus (Milyon Kişi) Tarım Nüfusunun Oranı (%) , , , , , , ,7 9

10 Tarımın Türkiye Ekonomisine Katkısı Aktif Nüfusun Sektörlere Dağılımı (%) Tarım 67, ,7 Sanayi 12, ,5 Hizmet 20, ,8 10

11 Aktif Nüfusun Sektörler Dağılımı 11

12 Enflasyondaki Gelişmeler 12

13 GSYİH Yıllık Büyümesi 13

14 Tarımın Türkiye Ekonomisine Katkısı Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (2013) (Cari fiyatlarla) 1 trilyon 561 milyar 510 milyon TL 820 milyar 012 milyon $ Kişi başına milli gelir yaklaşık 10 bin $ Tarımın gayri safi yurtiçi hasıladaki payı % 8.2 (Yaklaşık 70 milyar $) 14

15 Tarımın Türkiye Ekonomisine Katkısı Dış Ticaret Toplam (Milyar $) İhracat Tarım (Milyar $) Tarımın Payı (%) ,7 Toplam (Milyar $) İthalat Tarım (Milyar $) Tarımın Payı (%)

16 Tarımın Türkiye Ekonomisine Katkısı Türkiye de tarım sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin büyük bölümü küçük ve orta büyüklükteki işletmelerden oluşmaktadır. Tarımsal üretim dağınık, yaygın ve çoğunlukla küçük işletmeler tarafından üretilmekte, bu ürünlerin tüketimi şehirlerde ve daha ziyade toplu halde cereyan etmektedir. Tarım işletmelerinin kullandıkları toprağın göreli büyüklüğü, toprağın kendi nitelikleri, doğal yapısı ve iklim koşulları veri alınırsa, ekonomik olarak önemli bir üretim ve gelir göstergesidir. Tarım işletmelerinin sınırlandırılmasında esas itibariyle tarım işletmelerinin hasılatları, tarım işletmelerinin arazi genişliği, tarım işletmelerinde çalışan işçi sayısı ve tarım işletmelerinin sahip olduğu hayvan adedi göz önünde bulundurulmaktadır. Bunlardan en yaygın olarak kullanılan ise arazi genişliğidir. 16

17 Enerji ve Maden Kaynakları Kişi başına enerji tüketimi ile kişi başına gelir arasında çok yakın bir ilişki vardır. Hedefinde sanayileşme ile kalkınma olan Türkiye nin enerji ihtiyacını ithalatla karşılaması önemli bir sorundur. Krom ve bor dışında maden ihracatımız yok. Türkiye nin enerji üretimi, tüketimi karşılamaya yeterli gelmemektedir.(-64) 17

18 Kişi Başı Elektrik Tüketimi, kwh/kişi (2009) 18

19 Taşımacılık ve Ticaret Türkiye kendisini Ortadoğu nun olduğu kadar Avrupa nın da bir parçası olarak görmektedir. 16 yy.da Hindistan a deniz yolunun açılması ve 19 yy.da Süveyş kanalının açılması ile Anadolu eski önemini yitirmiş olsa da enerji kaynaklarına yakınlığı nedeniyle tekrar önemli bir bölge haline gelmiştir. Arazinin engebeli ve dağlık olması nedeniyle ticaret ülkemizde çeşitli handikaplarla karşı karşıyadır. Toplam yatırımlar içerisinde ulaştırma sektörüne yapılan yatırımların payı planlı dönemin başında %15 iken bu pay günümüzde %20 lere ulaşmıştır. Planlı dönem öncesinde %50 lerin üzerinde olan demiryolu taşımacılığının payı maalesef giderek azalmıştır. 19

20 Sağlık Cumhuriyetin kuruluş yıllarında sağlık şartları oldukça kötüdür, I.Dünya savaşı sırasında sadece orduda 400 bin civarında sıtma vakası görülmüştür. Planlı dönemde yapılan yatırımlar ve sağlık personeli yetiştirilmesine verilen önem sayesinde Türkiye de sağlık şartlarında büyük başarılar sağlanmıştır. 20

21 Sağlık (Bebek Ölüm Oranları (2011) 21

22 İller İtibariyle Bebek Ölüm Oranları 22

23 Eğitim Emeğin verimliliğini etkileyen faktörlerin başında eğitim konuları gelmektedir. Ülkenin sosyal ve ekonomik güçleri ile eğitim ve kültür seviyeleri arasında çok yakın bir ilişki vardır yılında okuma yazma bilenlerin sayısı sadece 1.1 milyon kişi (nüfusun %8.6) 23

24 Eğitim Okuryazarlık oranı Malezya 88,75 Brezilya 88,45 Türkiye 96,13 Granada Adaları 88,15 Dominik 88,00 24

25 PISA Sonuçları Birleşmiş Milletler e bağlı Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü nün (OECD) gerçekleştirdiği Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı (PISA) eğitim araştırmasına göre ; 25

26 Sosyal Yapı Kentleşme ve çevre ile ekonomik gelişme arasındaki ilişkiler bütün toplumlarda giderek önem kazanmaktadır yılında kentlerde yaşayan nüfus oranı %16 civarındaydı. Tarımda makineleşmeyle birlikte ortaya çıkan işgücü fazlası köylerdeki işsizliği arttırarak köyden şehre göçü hızlandırmıştır. Nüfusumuzun ¼ ü beş büyük kentimizde yaşamaktadır. 26

27 Kalkınma Kriterleri-Türkiye 27

28 Kalkınma Kriterleri-Türkiye 28

29 İletişim Bilgilerim: Doç.Dr.Tufan BAL Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü ISPARTA Web adresi: 29