GENEL MUHASEBE. Dönen Varlıklar-Hazır Değerler. Yrd. Doç. Dr. Serap DURUKAN KÖSE Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi

Transkript

1 GENEL MUHASEBE Dönen Varlıklar-Hazır Değerler Yrd. Doç. Dr. Serap DURUKAN KÖSE Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi

2 DÖNEN VARLIKLAR Dönen varlıklar; işletmelerin bir yıl veya daha kısa sürede nakde dönüştürmeyi bekledikleri varlıklardan oluşmaktadır. Bilançonun varlık kısmının ilk bölümünü oluştururlar. TMS hesap planı içerisinde 1 ile başlayan bütün hesaplar bu sınıf içinde yer alırlar.

3 DÖNEN VARLIKLARIN İÇERİĞİ Dönen Varlıklar sınıfı aşağıdaki hesap gruplarından oluşmaktadır: 10. Hazır Değerler 11. Menkul Kıymetler 12. Ticari Alacaklar 13. Diğer Alacaklar 15. Stoklar 17. Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri 18. Gelecek Aylara Ait Giderler ve Gelir Tahakkukları 19. Diğer Dönen Varlıklar

4 10. HAZIR DEĞERLER Hesap planındaki hazır değerler grubu; nakit olarak elde veya bankada bulunan varlıklar ile istenildiği zaman değer kaybına uğramadan paraya çevrilme imkânı bulunan varlıkları (menkul kıymetler hariç) kapsamaktadır.

5 10. HAZIR DEĞERLER Hazır değerler belirlenirken, göz önüne alınan temel göstergeler bunların nominal değerleri üzerinden nakde dönüştürülebilir olması ve söz konusu varlıklar üzerindeki riskin minimum olmasıdır.

6 10. HAZIR DEĞERLER Vadeli mevduat istendiği anda vade bozarak nakde çevrilmesinde düşen faiz nedeniyle değer kaybı olmasına rağmen, vadeli mevduat da hazır değer olarak muhasebeleştirilir.

7 10. HAZIR DEĞERLER Türk parası cinsinden nakit mevcutlar, itibari değer üzerinden kayıtlara alınır ve dönem sonunda Türk Lirası ile ilgili olarak bir değerleme işlemi yapılması söz konusu olmaz. Yabancı para cinsinden olan işlemler ve yabancı paralar muhasebe kayıtlarına Türk Lirası olarak geçirilir. Yabancı para mevcutları, dönem sonunda Maliye Bakanlığı'nın (veya Merkez Bankası'nın) ilan ettiği efektif alış kuru ile değerlendirilir ve bilançoda bilanço günündeki piyasa değerleri ile gösterilir.

8 HAZIR DEĞERLER GRUBUNDA YER ALAN HESAPLAR

9 100 KASA HESABI Bu hesap, işletmenin elinde bulunan ulusal ve yabancı paraların TL. karşılığının izlenmesi için kullanılır. İşleyişi : Tahsil olunan para tutarları borç, ödemeler ve bankaya yatırılan para tutarları alacak kaydedilir. Hesap daima borç bakiyesi verir (bu kalan işletmedeki nakit mevcudunu gösterir) veya sıfır olur. Hiçbir şekilde alacak bakiyesi vermez.

10 100 KASA HESABI Türk Lirası Kasası: Dönem başında devreden TL mevcudu açılış kaydı ile bu hesabın borcuna kaydedilir. Her türlü tahsilatlarda hesap borçlandırılarak, her türlü ödemelerde hesap alacaklandırılarak çalışır. a) Borç 1) Kasaya yatırılan tutarlar bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir. 2) Kasa ihtiyacı için bankadan çekilip kasaya konulan tutarlar bu hesaba borç, 108 Diğer Hazır Değerler Hesabına alacak kaydedilir. 3) Kasa sayımı sonucunda fazla çıkan tutarlar bu hesaba borç, 397 Sayım ve Tesellüm Fazlaları Hesabına alacak kaydedilir.

11 100 KASA HESABI Türk Lirası Kasası: b) Alacak 1) Kasadan yapılan ödemeler bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir. 2) Kasa varlığından bankaya yatırılmak üzere gönderilen tutarlar bu hesaba alacak, 108 Diğer Hazır Değerler Hesabına borç kaydedilir. 3) Kasa sayımı sonucunda noksan çıkan tutarlar bu hesaba alacak, 197 Sayım ve Tesellüm Noksanları Hesabına borç kaydedilir.

12 100 KASA HESABI Yabancı Para Kasası: 105 DÖVİZ HESABI Dönem başında devreden yabancı para, bir önceki dönem sonu itibariyle değerlenmiş değeri ile hesabın borcuna kaydedilir. Dönem içindeki her türlü yabancı para girişleri, işlem tarihindeki alış kuru ile hesabın borcuna, her türlü yabancı para çıkışları yine alış kuru ile yabancı para hesabının alacağına kaydedilir.

13 100 KASA HESABI Yabancı Para Kasası: 105 DÖVİZ HESABI Yabancı para çıkışındaki işlem günü cari kur ile alış kuru karşılaştırılır. İşlem günündeki kur, alış kurundan daha düşük ise, aradaki fark 656 Kambiyo Zararları hesabının borcuna kaydedilir. İşlem günündeki kur, alış kurundan daha yüksek ise, aradaki fark 646 Kambiyo Kârları hesabının alacağına kaydedilir.

14 100 KASA HESABI Yabancı Para Kasası: 105 DÖVİZ HESABI Dönem sonunda; kasadaki yabancı para mevcudu (cins ve miktar) envanteri yapılır. Yabancı paralar mevcudunun Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuru üzerinden değerlemesi yapılır. Sonuçta oluşan kur artışı bu hesaba borç, 646 Kambiyo Kârları Hesabına alacak kaydedilir. Kur azalışı bu hesaba alacak, 656 Kambiyo Zararları Hesabına borç kaydedilir.

15 100 KASA HESABI Yabancı Para Kasası: Dönem sonunda değerlenmiş yabancı paranın izleyen dönemde elden çıkarılması durumunda, elden çıkarıldığındaki alış kuru yerine, 31 Aralık itibariyle değerlenmiş kuru dikkate alınarak kayıtlara geçirilir. İşlem günü yabancı para kuru, 31 Aralık itibariyle değerlenmiş kurdan daha yüksek ise aradaki fark 646 Kambiyo Kârları Hesabının alacağına, düşük ise aradaki fark 656 Kambiyo Zararları Hesabının borç kaydedilir.

16 ÖRNEK:100 KASA HESABI tarihinde kasamızda biriken TL yatırılmak üzere bankaya gönderilmiştir. x B A DİĞER HAZIR DEĞERLER/kasa Faz. Tes. Müz (KASA FAZLASI NAKDİN TESLİMAT MÜZEKKERESİ İLE BANKAYA GÖNDERİLMESİ) KASA HESABI/TL Kasası

17 ÖRNEK: 100/105 KASA HESABI Yabancı Para Kasası Hastanede yabancı para kasası ile ilgili gerçekleşen işlemler aşağıdadır: tarihinde $ alınmıştır. İşlem günü 1 USA=1.80 TL dir tarihinde satıcıya olan borcumuza mahsuben $ verilmiştir. İşlem günü 1 USD=1.83 TL dir tarihinde yabancı hastaya (turistin sağlığı kapsamında) verilen hizmet karşılığında EURO alınmıştır. İşlem günü 1 EURO= 2.60 TL dir tarihinde yapılan dönem sonu envanter çalışmasında, kasada $ ve EURO tespit edilmiştir. İlan edilen Merkez Bankası Kurlarında 1 USD= 1.75 TL, 1 EURO =2.73 TL dir. Yukarıdaki işlemlerin dönem içi ve dönem sonu yevmiye ve defter-i kebir kayıtlarını yapınız?

18 x B A KASA HESABI / USD Kasası KASA HESABI/ TL Kasası (USD ALIMI 2000 $ X 1,8 = TL) x SATICILAR HESABI (SATICIYA OLAN BORCUN KAYDI) x KASA HESABI/USD Kasası KAMBİYO KARLARI HESABI KASA HESABI/EURO Kasası YURTDIŞI SATIŞLAR HESABI (HİZMET SUNUM BEDELİNİN KAYDI EUROX2,60 = TL ) x KAMBİYO ZARARLARI HESABI KASA HESABI/USD Kasası 50 (USD KASASININ DÖNEM SONU DEĞERLEME KAYDI) x KASA HESABI/ EURO Kasası KAMBİYO KÂRLARI HESABI 325 (EURO KASASININ DÖNEM SONU DEĞERLEME KAYDI)

19 101 ALINAN ÇEKLER HESABI Bu hesap, gerçek ve tüzel kişiler tarafından işletmeye verilmiş olup, henüz tahsil için bankaya verilmemiş veya ciro edilmemiş olan çeklerin izlenmesini sağlar. İşleyişi : Alınan çeklerin yazılı değerleri ile borç, bankadan tahsil veya ciro edildiğinde alacak kaydedilir.

20 102 BANKALAR HESABI Bu hesap, işletmece yurt içi ve yurt dışı banka ve benzeri finans kurumlarına yatırılan ve çekilen paraların izlenmesini kapsar. İşleyişi : Bankalara para olarak veya hesaben yatırılan değerler borç, çekilen tutarlar ile üçüncü kişilerce tahsil edildiği anlaşılan çek ve ödeme emirleri alacak kaydedilir.

21 102 BANKALAR HESABI a) Borç 1) Muhasebe birimlerinin banka hesabına yatırılan veya gelen paralar bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir. 2) Kasa mevcudundan bankaya yatırıldığı anlaşılan paralar bu hesaba borç, 108 Diğer Hazır Değerler Hesabına alacak kaydedilir. 3) Muhasebe birimlerince çekle tahsil edilen tutarlardan bankaca takas işleminin gerçekleştirildiği bildirilenler bu hesaba borç, 101 Alınan Çekler Hesabına alacak kaydedilir. 4) Banka tarafından hesaplanıp muhasebe biriminin hesabına kaydedildiği bildirilen faiz gelirlerinden tevkifat tutarları düşüldükten sonra kalan kısım bu hesaba, faiz gelirlerinden yapılan tevkifatlar vergi mükellefi olan işletmelerde 193 Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar Hesabına, diğer işletmelerde 610 Satıştan İadeler Hesabına borç, brüt tutar 642 Faiz Gelirleri Hesabına alacak kaydedilir.

22 102 BANKALAR HESABI b) Alacak 1) Günlük ihtiyaçlar doğrultusunda bankalar hesabından kasa emrine para çekilmesi veya bir başka hesaba virman emri verilmesi, 2)Bankaca muhasebe birimine gönderilen hesap ekstreleri ile ödendiği veya ilgili yerlere gönderildiği bildirilen çek ve gönderme emri tutarları bu hesaba alacak, 103 Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabına borç kaydedilir.

23 102 BANKALAR HESABI tarihinde X Bankasına gönderilen TL banka hesaplarımıza intikal ettiği aynı gün akşam alınan ekstre üzerinde görülmüştür. x B A 102 BANKALAR/X Bankası DİĞER HAZIR DEĞERLER/kasa Faz. Tes. Müz (KASA FAZLASI NAKDİN X BANKASI TARAFINDAN HESAPLARIMIZ ARASINA ALINMASI)

24 103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME (GÖNDERME) EMİRLERİ HESABI (-) İşletmenin üçüncü kişilere bankalardan çekle veya ödeme emri ile yapacağı ödemeler bu hesapta izlenir. İşleyişi : Kişilere çek ve ödeme emri verildiğinde hesaba alacak; çek ve ödeme emirlerinin bankadan tahsil edildiği anlaşıldığında bu hesaba borç, bankalar hesabına alacak kaydedilir.

25 103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME (GÖNDERME) EMİRLERİ HESABI (-) Hastaneye tarihinde TL Başkent Elektrik AŞ. adına Elektrik faturası gelmiştir

26 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER Nitelikleri itibarıyla hazır değer sayılan pullar, vadesi gelmiş kuponlar, tahsil edilecek banka ve posta havaleleri (yoldaki paralar gibi) değerleri kapsar. İşleyişi : Bu değerler elde edildiğinde hesabın borcuna, elden çıkarıldığında da hesabın alacağına kaydedilir.