Ülkemizde özel durum çalışması, örnek olay çalışması, vaka çalışması, olay inceleme, örnek olay incelemesi ve durum çalışması gibi farklı isimlerle

Transkript

1

2 Ülkemizde özel durum çalışması, örnek olay çalışması, vaka çalışması, olay inceleme, örnek olay incelemesi ve durum çalışması gibi farklı isimlerle adlandırılmaktadır. -Bir bağlam içerisinde tanımlanmalı, üzerinde çalışılabilmeli, ve anlaşılabilmeli, -İçinde bulunduğumuz zaman diliminde var olmalı, -Kendi bağlamıyla bir bütün halinde olduğu kesin sınırlarının çizilmesi zor olmalı -Gerçek dünyaya iliştirilmiş beşeri bir faaliyet olmalıdır. Ağırlıklı olarak nitel araştırma yöntemlerinin sahip olduğu özellikleri taşıyan bir yöntemdir. Genel olarak çalışmanın ne, nasıl ve niçin sorularını cevaplamak olduğunda, çalışmaya katılanların davranışları kontrol edilmediğinde, içeriksel koşullar değiştirilmek istendiğinde ya da olay ve içerik arasındaki sınırlar açık olmadığında durum çalışmaları kullanılabilir.

3 Durum çalışmasının pek çok araştırma yönteminden ayırıcı özelliği eğitimin çeşitli konularını anlamada özellikle ne, nasıl ve niçin soruları yöneltildiğinde tercih edilen bir yöntem olmasıdır. Durum çalışması doğası gereği hem nitel hem de nicel veriler bir arada kullanılabilir. Bu nedenle hem nicel hem de nitel araştırma yöntemleri içerisinde yer alabilir. Durum çalışması oldukça kapsamlıdır ve konuları çok değişkenlik gösterir. Durum çalışmalarında araştırılan olay ve durum, kendi doğal kapsamında, yer ve zamanla sınırlı olarak araştırılmaktadır. Durum çalışması araştırılan durum hakkında zengin bir şekilde açıklayıcı bilgiler sunar. Çünkü derin ve çeşitli bilgi kaynaklarından beslenir.

4 Durum çalışması yöntemi pahalı, karışık ve zaman alıcı olabilir. Çünkü geniş zaman sürecinde, farklı yollarla yoğun bilgi toplamayı gerektirir. Durum çalışması yapılacağı zaman durumların kritik incelemesi yapılmalıdır ve bazı sınırlılıklar uygun bir çerçeve içerisinde verilmelidir. Araştırma soruna dayalı ya da yönteme dayalı olabilir ve çalışma değerlendirme sorularına uygun cevaplar vermeyebilir. Ne tarz değerlendirme sorularının sorulduğunu hesaba katmak ve durum çalışması türlerinin güçlü yanlarının ve sınırlılıklarının incelenmesi gereklidir.

5 Flyvbjerg beş başlık altında toplamış ve bunları aşağıdaki şekilde ifade etmiştir. -Yanlış anlaşılma-1: Genel ve teorik bilgi, somut ve pratik (içerik-bağımlı) bilgiden daha değerlidir. -Yanlış anlaşılma-2: Tek bir durum üzerinde genelleme yapılmaz, bu nedenle, durum çalışması bilimsel gelişmeye katkıda bulunmaz. - Yanlış anlaşılma-3: Durum çalışması araştırma sürecinin ilk safhasında hipotez geliştirmek için çok faydalıdır. Oysa diğer yöntemler hipotezi test etme ve teori geliştirmede daha uygundur. - Yanlış anlaşılma-4: Araştırmacının önceden var olan inançlarının durum çalışmasının doğruluğunu etkileyebileceği yönünde bir ön yargı vardır. - Yanlış anlaşılma-5: Durum çalışmalarının temelinde genel önerme ve teoriler geliştirmek ve özetlemek genellikle zordur. Flyvbjerg in de belirttiği gibi bunlar tamamen yanlış anlamadır. Durum çalışması birçok veri toplama aracı kullanılarak çalışmanın detaylı bir şekilde yürütülmesine, araştırılan durumun derinlemesine incelenmesine ve elde edilen veriler hakkında bilimsel sonuçlar çıkarılmasına imkan veren faydalı bir yöntemdir.

6 Nitel Çalışmalar Nicel Çalışmalar Durum Çalışması Araştırmacı ilgili konu veya soru- Araştırmacı ilgili konu Araştırmacı ilgili konu veya ları tanımlar, katılımcıları seçer veya soruları tanımlar; sık soruları tanımlar, konu ve önceden belirlenmiş güven de- sık katılımcı gözlemci ola- veya soruları temsil ederecesi ile kabul edilmiş cevaplar rak çeşitli kaynaklardan cek uygun birimi belirler. sağlamak için işlemleri düzenler. bilgi toplar. Araştırma süreci araştırılan ko- Araştırma süreci mümkün Araştırma süreci durumun nuya göre çeşitlilik gösterebilir. olduğunca doğal ve ince- dikkatli bir şekilde analiz lenen bağlamın bir yansı- edilmesini sağlamak için ması olarak tasarlanmıştır. tasarlanmaş sistematik adımlar serisinden oluşur. Veri toplama bir kaç saat veya Veri toplama birkaç ay Veri toplama durumu yetebir kaç gün sürebilir. Fakat ge- ya da daha uzun sürebilir. rince tanıyabilmek için birnellikle kısa dönemli çalışma- kaç saat, birkaç gün, birkaç larda geçerli ve güvenilir bilgi ay veya daha uzun sürebilir. elde etmek için önceden oluşturulmuş ölçekler kullanılabilir.

7 Açıklayıcı Durum Çalışması: Bu durum hakkında bilgi vermek, aşina olunmayan durumları bilindik hale getirmek ve gerçek hayat durumları ile ilgili bağlantıları açıklamak için kullanılır. Keşfetmeye Dayalı Durum Çalışması: Bu tür durum çalışması açık ve tek bir çıktısı olmayan durumları incelemesi için kullanılır. İçsel Durum Çalışması: Belirli bir kişi, grup, olay veya kurum hakkında daha fazla şey bilinmek istendiğinde yani durumu daha iyi anlamak için bu yöntem kullanılır. Enstrumental Durum Çalışması: Belli bir durumu anlatmaktan ziyade bir sorunu açıklamayı sağlar veya bir teoriyi geliştirmeye yardım eder. Durum ikinci derecede önemlidir; destekleyici bir rol oynar. Kollektif Durum Çalışması Yöntemi: Kollektif durum çalışmaları karşılaştırmalı durum çalışmaları olarak da bilinir. Bir sorunu anlamak için çoklu durumları karşılaştırır. Amacı durumların ortak özelliklerini incelemenin yanı sıra bireysel özelliklerini incelemektedir.

8 Durum çalışması araştırmacısının atması gereken ilk adımlar şu şekilde olmalıdır: Durumla ilgili alanyazını okumak, Durum ya da durumları kendi bağlamlarında tanımlamak, İncelenecek durumla ilgili genel amaçların neler olduğuna karar vermek Araştırma sorularına şekil vermek. Eğer bu ilk adımlara yeterince zaman ayrılmadan araştırma ile ilgili incelemelere başlanırsa, araştırmanın temeli yetersiz olacağı için istenilen incelemeler yapılmayabilir. Bu da zaman kaybıma neden olur. Yukarıda verine ilk adımlar atıldıktan sonra durum çalışmasında izlenecek aşamalar: 1.Araştırma probleminin geliştirilmesi 2. Araştırmanın alt probleminin geliştirilmesi 3. Analiz biriminin saptanması 4. Çalışılacak durumun belirlenmesi 5. Araştırmaya katılacak bireylerin seçimi 6. Verilerin toplanması ve toplanan verilerin alt problemlerle ilişkilendirilmesi 7. Verilerin analiz edilmesi ve yorumlanması 8. Durum çalışmasının raporlaştırılması

9 Durum çalışmaları için en uygun sorular nasıl, niçin (veya neden) ve ne sorularıdır. Örneğin; Kolej öğrencileri diğer öğrencilere oranla neden daha başarılıdır? X ilindeki insanlar ne tür sağlık problemleri yaşamaktadır? Öğretim üyeleri üniversite öğrencilerinin performanslarını nasıl değerlendirmektedir?

10 Araştırmanın problemi araştırmacıyı odaklaması gereken genel bir alana sevk ederken, alt problemler daha özel alanlara yönlendirir ve bu şekilde daha detaylı derinlemesine bilgiler elde edilebilir. Ancak bir araştırmada mutlaka alt problemler bulunması gereklidir diye bir kural yoktur. Örneğin araştırma problemi: Genç ve mesleğe yeni başlamış öğretmenlerle, deneyimli öğretmenler sınıf yönetimi davranışları açısından farklılık göstermekte midirler? şeklinde oluşturulmuşsa, bu problem için alt problemler: Genç öğretmenlerin en çok kullandığı sınıf yönetimi stratejileri nelerdir? Deneyimli öğretmenlerin en sık kullandığı sınıf yönetimi stratejileri nelerdir? Genç ve deneyimli öğretmenler arasında öğrenciye bakış açıları yönünden nasıl bir farklılık ( veya benzerlik ) vardır? şeklinde oluşturulabilir.

11 Bu aşamada durumun ne olduğu tanımlanmalıdır. Birey veya bireyler durumu oluşturuyorsa analiz biriminin tespiti nispeten daha kolaydır. Ancak kararlar, karar verme süreçleri, programlar, örgütsel değişim süreçleri vb. durumu oluşturuyorsa bu konuların kesin sınırları çizilmediğinden bireylerle yürütülen durum çalışmalarına nazaran analiz birimini tespit etmek daha zordur. Bu zorluğu ortadan kaldırmak için analize konu olan birimin araştırma problemiyle ilişkisine bakılmalıdır.

12 Araştırmacı öncelikle hangi durumların araştırma problemine uygun olup olmadığını ve düşünülen durumların araştırma için mümkün olup olmayacağını dikkate almak zorundadır. Çünkü bazı durumlarda araştırmacı çalışmayı düşündüğü durumlara ulaşmayabilir.

13 Araştırmacı çalışacağı duruma karar verdikten sonra çalışmayı kimlerle yürüteceğine karar vermelidir. Bu anlamda çalışmanın örneklemini belirlemelidir. Pek çok nitel araştırma yönteminde olduğu gibi durum çalışmasında da katılımcı sayısı ya da örneklem büyüklüğü diğer çalışmalara kıyasla daha az olacaktır. Bunun nedeni durum çalışmasının araştırılacak olayı ayrıntılı ve derinlemesine incelemeyi planlamasından kaynaklanmaktadır. Durum çalışmalarında örneklem sistematik, tabaka, küme gibi farklı yollarla seçilebilir ancak genellikle amaçlı örneklem yöntemi kullanılır.

14 Durum çalışmalarında veriler toplanırken mümkün olduğunca birden fazla veri toplama türü kullanılmalıdır. Çünkü farklı veriler sayesinde araştırmanın veri tabanı zenginleştirilebilir, elde edilen sonuçlara daha geniş bir bakış açısıyla bakılabilir ve alternatif yorumlar yapılabilir. Durum çalışmalarında kullanılacak veri toplama araçları: Belgeler: Bunlar mektup, politik beyanlar, tüzük, yönetmelik vb. olabilir. Kayıtlar: Zamanla eskiyebilirler ancak şimdiki durumla ilgili faydalı veriler elde edilmesine yardımcı olurlar. Görüşmeler: Dinlemek ve bazen açıklayıcı sorular sormak gözlem yapmanın birer parçasıdır. Soru forumları durum çalışmalarında yapılandırılmış araçlardır ve en azından basit, gerçeğe dayalı bilgi toplamada kullanılabilir.

15 Görüşme tekniği aşağıda verilen durumlar geçerli olduğunda kullanılmalıdır. Az sayıda insanın katıldığı durumlarda. Ulaşılabilir olduklarında. Onlar anahtar konumundadır ve hiçbirini kaybetmeyi göze alamazsınız. Sorularınız genellikle açıktır ve genel cevapları açığa kavuşturacak müdahaleler gereklidir. Eğer konu karakterinde hassas ve bu yüzden güven gerekli ise insanlar yüz yüze görüşmelerde bir ankette açıklamayacakları şeyleri anlatırlar. Katılımsız gözlem: Araştırmacının sadece gözlemci olduğu, kimliğinin araştırma konu ve sürecinin açıkça belli olduğu bir gözlem türüdür. Katılımcı gözlem: Katılımcı gözlemde gözlemci gözlenen bireylerle bir aradadır ve onlardan biri gibi davranır. Bu nedenle gözlemci olduğu, orada bulunan diğer bireyler tarafından bilinmez. Fiziksel eseler: Bunlar yapılan ya da üretilen şeylerdir.

16 Veriler araştırma başında oluşturulan alt problemlere göre düzenlenip, yorumlanabilir. Bu sayede araştırma ile ilgili olmayan veriler analiz dışında tutulmuş olur. Verilerin analizi ve yorumlanmasında araştırmacının alanyazını etkili bir şekilde kullanılması ve kendi araştırmasından elde ettiği sonuçların diğer araştırmalardan elde edilen sonuçlarla ne derece örtüştüğünü tartışması gerekir. Elde edilen nitel veriler betimsel ya da içerik analizi yöntemleriyle analiz edilir.

17 Durum çalışmasında elde edilen ve analizleri yapılan verilerin raporlaştırılması da araştırmacı için zor bir süreçtir. Raporlar genellikle geniş açıklama ve betimlemelerle dolu olacaktır. Ancak elde edilen sonuçlardan başkalarının hızlı ve etkili bir şekilde faydalanabilmesi için verilerin öz ve içerikten ödün vermeyecek tarzda betimsel olması gerekir. Durum çalışmaları raporlaştırılırken: Araştırmanın başında verilen problem ve alt problemler verinin analizi ve sunumunda başlıklar şeklinde kullanılabilir. Bu sayede okuyucu her alt problemle ilgili bulgu ve yorumları rapor içerisinde kolayca bulabilir. Araştırma raporunun her bir bölümü veya alt bölümünün başında ilgili bölümün neleri kapsadığına ilişkin bir özet verilebilir. Raporda kullanılacak başlıkların ilgili konuları en iyi şekilde kapsamasına dikkat edilmelidir. Rapor yazımında özellikle verilerin ve sonuçların sunumunda tablo ve grafiklere sıklıkla yer verilmelidir.

18 Durum çalışmalarında geçerliliği sağlamak için çalışmanın yapı-iç ve dış geçerliliği sağlanmalıdır Yapı geçerliliği: Yapı geçerliliğini sağlamak için veriler birçok kaynaktan toplanmalı, toplanan verilerden bir kanıt zinciri oluşturulmalı ve hazırlanan ilk rapor katılımcılardan biri veya birkaçına okutularak görüşleri alınmalıdır. İç-geçerlilik: İç geçerliliği sağlamak için araştırmada varılan sonuçlara nasıl varıldığının açık ve anlaşılır bir yapıda sunulması ve istenildiğinde verilerin herkes tarafından ulaşılabilir olması gerekmektedir. Dış-geçerlilik: Dış geçerlilik araştırmanın sonuçlarının genellenebilir olması önem taşır. Araştırmacı dış geçerliliği sağlamak için analitik genelleme yapabilir. Yani örneklem üzerinde genelleme yapmaz ama örneklem üzerinden test ettiği teoriyi genellemeye çalışır.

19 Durum çalışmalarının güvenirliliği, yapılmış olan başka bir araştırmacı tarafından aynı yöntem kullanılarak yapıldığında, aynı veya benzer sonuçların elde edilmesiyle ilgilidir. Bu aşamada önemli olan araştırmacının ön yargılarını veya yapacağı hataları en aza indirmektir. Ayrıca bir araştırmanın geçerli olabilmesi için güvenilir olması bir ön koşuldur. Durum çalışmalarının geçerlilik ve güvenirliliğini arttırmak için alınması gereken bazı önlemler: Araştırmacı çalıştığı durum la etkileşim sürecini uzatabilir. Araştırmacı verisini toplarken veri çeşitlemesi yöntemlerini kullanabilir. Çalışmadan elde edilen temel sonuçları katılımcılarla paylaşarak onların görüşlerini alabilir. Araştırmacı elde ettiği sonuçların tutarlılığı için aynı alanda çalışan diğer araştırmacıların görüşlerine başvurabilir.

20 Teşekkürler!!!

21 BÜŞRA AYSAN ŞERİFE AKBEY ESMA ÖZER MERVE ESEN ASİYE GÜNEŞ SERPİL KIZILAY