Özel Öğretim Yöntemleri. 5. Öğretim Araç ve Gereçleri Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu

Transkript

1 Özel Öğretim Yöntemleri 5. Öğretim Araç ve Gereçleri Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu

2 5. Öğretim Araç ve Gereçleri 5.1. Genel Tanımlar Tanımlar Araç-Gereç Seçimini Etkileyen Faktörler Öğretim Materyallerini Hazırlama 5.2. Araç ve Gereçlerin Türleri Görsel Araçlar İşitsel Araçlar Görsel-İşitsel Araçlar Teknoloji Destekli Araçlar 5.3. Ders Kitapları Ders Kitabı nedir Ders Kitabının Avantajları Ders Kitabının Dezavantajları Ders Kitabı Seçiminde Genel İlkeler Ders Kitaplarının Genel Nitelikleri 5.4. Öğretim Araçlarının Özellikleri ve Yararları Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 2

3 Öğretim Materyali: Farklı araçlarla sunulan bilgiler, mesajlar ve malzemelerdir. Eğitim Ortamı: Eğitim etkinliklerinin meydana geldiği alandır. Okullar ve öğretimin gerçekleştiği ana merkez olan sınıflar. Öğretim Aracı: Etkin bir öğrenme için özel olarak hazırlanmış öğrenmeye yardımcı nesneler... Bilginin öğrenene ulaştırılabileceği farklı yollar ve ortamlar Diğer bir ifadeyle öğretimi desteklemek amacıyla kullanılan araçlardır. Örnek: Bilgisayar, tahta, tebeşir, silgi. Öğretim Gereci: Öğretimde kullanılan, ders kitabı, sözlük, film gibi daha çok basılı ve yazılı öğretme-öğrenme ortamları, malzemeler, materyallerdir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 3

4 Öğrenim Kazanımları: Bilişsel, Duyuşsal ve Devimsel Öğrenci Özellikleri : Öğrenme tercihleri, Bireysel farklılıklar, Seviye Öğretmen Özellikleri: Araç-gereçlerin etkililiğine inanma, istekli olma, kullanım bilgi ve becerisine sahip olma Öğretim Ortamı: Ortamın özellikleri (büyüklüğü, niteliği, ışıklandırma), Sınıf, Laboratuar, Öğrenci sayısı, Sınıf düzeni, Alan Gezisi vb Araç-gereç Özellikleri: Görsellik, renk, ses, hareket, etkileşim, dokunma Kısıtlamalar: Bütçe, zaman.. NOT: Bir öğretim aracı ne kadar mükemmel olursa olsun, içerik kötü tasarlanmışsa veya çok iyi tasarlanmış fakat etkili ve doğru yöntemle sunulmamışsa öğrenme açısından yararı olmaz Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 4

5 Eğitimde görsel-işitsel araçlar kullanılır. Bu araçlar: Öğretmenlere materyal zenginliği sağlar. Çalışmalarını kolaylaştırır. Öğrencinin derse ilgisini artırır. Bilginin kalıcılığını sağlar. Bilginin hayatta uygulanabilirliğini kuvvetlendirir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 5

6 Bir öğretim etkinliğinde; ne kadar çok duyu organına hitap edilirse, öğrenme o kadar iyi ve kalıcı izli olur, o kadar da geç unutulur Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 6

7 İNSANLAR Okuduklarının % 10 unu Duyduklarının % 20 sini Gördüklerinin % 30 unu Görüp duyduklarının % 50 sini Görüp, duyup, söylediklerinin % 80 ini Görüp, duyup, söyleyip, dokunduklarının % 90 ını HATIRLAMAKTADIRLAR Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 7

8 Öğrencilerin öğrendiklerini daha çok hatırlaması için: Sınıf içinde çok ortamlı (multimedia) öğrenme durumunun düzenlenmesi gerekir. Eğitimde uzun süre ders kitabı tek öğrenme ortamını oluşturmuştur. Günümüzde pek çok teknolojik araç sayesinde daha fazla duyu organına hitap edilmektedir. İyi bir öğretmen ders planı yaparken ilgili görsel ve işitsel araçları da önceden hazırlar. Bu araçları nerede nasıl uygulayacağını çok iyi planlar. Görsel ve işitsel araçlarla oluşturulacak öğrenme ortamının iyi planlanmış olması etkili bir öğretim sağlar Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 8

9 Görsel Araçlar İşitsel Araçlar Görsel-İşitsel Araçlar Teknoloji Destekli Araçlar Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 9

10 Sınıflarda en çok kullanılan görsel ve işitsel araçlar dört ana grupta toplanır: Görsel araçlar İşitsel araçlar Görsel-İşitsel araçlar Teknoloji destekli araçlar Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 10

11 1-Kitaplar: Ders kitabı Öğretmen kitabı Alıştırma kitabı Başvuru kitapları (sözlük, atlas) Öykü, roman, şiir kitabı Süreli yayınlar 2-Yazı Tahtaları: Kara tahta Pazen tahta Manyetik tahta Bülten tahtası Akıllı tahta Askı-kanca tahtası Çok amaçlı tahta Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 11

12 3-Resimler: Düz resimler Çizgi resimler Flaş kartlar Duvar resimleri Levhalar Afişler Figürler Karikatürler Fotoğraflar Haritalar Grafik ve krokiler 4-Gerçek eşya ve modeller 5-Projektörler ve Grafikler: Projektör Tepegöz Slayt projektörü Film şeridi Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 12

13 İşitsel Araçlar: Radyo Pikap ve plaklar Teyp ve ses bantları CD çalar, CD ler Çalgılar (müzik aletleri, enstrümanlar) MP3 Wolkman Diskman Ipod Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 13

14 Görsel-İşitsel Araçlar: Film makinesi Filmler Video DVD VCR Datashow Video projeksiyonu Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 14

15 Teknoloji Destekli Araçlar: Etkileşimli video Uydular Tele toplantılar Videoteks Akıllı Tahta Bu araçlardan uygun olanları öğretmen tarafından önceden tespit edilip sınıfta kullanılmalıdırlar. Özellikle MEB in hazırladığı ders kitaplarında görsel ve işitsel araçların kullanış yeri ve amacı belirtilmektedir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 15

16 Ders Kitabı nedir Ders Kitabının Avantajları Ders Kitabının Dezavantajları Ders Kitabı Seçiminde Genel İlkeler Biçimsel Görünüm, İçerik Çeşitleri İçerik Seçmede Ölçütler Bilimsel içerik, Dil ve Anlatım Ders Kitaplarının Genel Nitelikleri Fiziksel Özellikleri Eğitsel Tasarımı Görsel Tasarımı Dil ve Anlatım Yönü Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 16

17 Bir derste kullanılan ve dersin geliştirilmesinde esas oluşturan kitaptır. Belli bir dersin (Matematik, Türkçe, Fizik vb) öğretimi için ve belli bir düzeydeki (İlköğretim 1, lise 2 gibi) öğrencilere yönelik olarak yazılan; içeriği öğretim programına uygun olan, incelemesi yapılmış ve onaylanmış temel kaynaktır. Eğitim etkinliklerinin en önemli parçası ders kitaplarıdır. Her bir ders programı için birden çok ders kitabı bulunmaktadır.. MEB na göre ders kitapları, Ders kitabı Öğrenci çalışma kitabı Öğretmen kılavuz kitabı şeklinde bir üçlüden oluşur NOT: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı ndan onaylanmayan hiçbir kitap okullarda okutulamaz Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 17

18 Ekonomiktir Öğrenmeyi bireyselleştirir Öğretimi yapısallaştırır Kitaplar başka araçlarla birlikte kullanılabilir Öğretmenin en iyi yardımcılarıdır Çok miktarda bilgiyi etkili bir şekilde sunarlar Belli bir düzende hazırlandıkları için, dersin planı kitabın akışına göre hazırlanabilir Öğrencilerin derse ve konuya güdülenmesini sağlar Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 18

19 Teknoloji içerikli bilgilere dayanan kitaplar kısa sürede kullanılmaz hale gelebilir, içerdiği bilgiler eskiyebilir Sınıfta öğretmen tarafından tek kaynak olarak kabul ediliyorsa, diğer görsel-işitsel araçların kullanımı ihmal edilir Kitap, amaçların yazımı için bir araç olarak kabul edilmektedir, oysa kitaplar daha önce belirlenmiş amaçlara göre seçilmelidir İyi bir kitabın seçimi zordur, zaman alır Sürekli tek bir kitabın izlenmesi, alandaki diğer değerli kitapların gözden kaçmasına neden olabilir Bilgiyi tek yönlü sunduklarından, öğrencide düşünmeyi engeller, ezberciliği arttırır. Bilgiyi yüzeysel sunar, ana hatlarıyla verirler Öğretimi kendi etrafında koşullandırır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 19

20 Okutulabilecek kitaplar Milli Eğitim Bakanlığınca tavsiye edilenlerden olmak zorundadır. Öğrencilere tavsiye edilecek kitapların (ders kitabı olmasa da) MEB tavsiyeli olmaları zorunludur. Tavsiye edilen ders kitabı ve diğer kitapların listeleri MEB Tebliğler Dergisinde yayımlanır. Bir ders için birden fazla ders kitabı tavsiye edilmiş ise bunlar arasından hangisinin takip edileceğine zümre öğretmenleri karar verir. İlköğretim ikinci basamağında ve orta öğretim kurumlarında ise ders kitabı seçimi, okul müdürü gözetiminde öğretmenler tarafında yapılır. Okul müdürlükleri seçilen kitaplarla ilgili bilgileri ve ihtiyaç miktarlarını Milli Eğitim Müdürlüğüne bildirirler. MEB illerden gelen talepler doğrultusunda bir sonraki yılın kitap ihtiyacını belirlemiş olur Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 20

21 Ders kitabı, o dersin öğretim programında yer alan içeriği kapsaması gerekir. Programda belirlenen hedefleri gerçekleştirecek nitelikte olmalıdır. Öğretmen kılavuz kitapları da, öğretim programında yer alan hedef ve davranışları kazandırmada öğretmene yardımcı olabilecek nitelikte olması gerekir. Kitap seçiminde, ders ve öğretmen kılavuz kitapların programda yer alan hedef ve davranışlarla tutarlı olmasına dikkat edilir. Ders kitabı seçiminde en önemli iki ölçüt; Bunların MEB Talim Terbiye Kurulu tarafından kabul edilmiş olması, Tebliğler dergisinde yayımlanmış olmasıdır. Kitap seçiminde üç ana noktaya dikkat edilir: Biçimsel Görünüm, Bilimsel içerik, Dil ve Anlatım Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 21

22 Genel görünüm: Ders kitabı, beraberinde olması gerekli olan diğer kitap ve araç-gereci de içermelidir. (çalışma,öğretmen) Kitaplar genelde alıştırma, test ve öğretmen kitaplarıyla desteklenmelidir Fiziksel görünüm: Ders kitabının; kapağı, boyutları, hacmi; öğrencilerin düzeyine göre değerlendirilmelidir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 22

23 Kitapta yer alan metinlerin; bilimsel açıdan incelenmesi, bilimsel hataların olmaması, program hedefleriyle tutarlı, bilgi ve becerilerin aktarılması önemlidir. Konular; günlük hayatla bağlantılı olmalı öğrencilerin düzeylerine uygun olmalıdır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 23

24 Biçimsel içerik (Kitapta somut bir biçimde yer alan resimler vs.) Simgesel içerik (Her alanın kendine özgü simgeleri, formülleri ve bazı özel kavramları mevcuttur) Semantik içerik (Bilgiler sözcük, cümle ve paragraflar şeklinde aktarılır) Davranışsal içerik (Sözel olmayan, jest ve mimiklerle aktarılan bilgidir) Betimsel içerik (Gözlemi yapılabilen ya da sayılabilen olayların dile getirilmesidir). Normatif içerik (Kitabın kapsamı dışında öğretmenin özel tercihleri, kendi seçtiği, tavsiye ettiği konular) Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 24

25 Önemli olması İçeriğin güncel kültürel ve toplumsal gereksinimleri karşılayabilmesi İlgi ölçütü Demokratik değerler ölçütü Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 25

26 Anlaşılır bir dil kullanılmalı Sözcüklerin kullanımında birlik olmalıdır Örneğin: veya yerine ya da kullanılmışsa her yerde ya da kullanılmalıdır. örneğin-mesela, kelime-sözcük, cümletümce, isim-ad, iletişim-haberleşme, eğitim programı-müfredat gibi ikili kullanımlara yer verilmemelidir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 26

27 Bilgi dolu bir ansiklopedi değil, öğretici nitelik taşımalı yani öğrenmeye rehberlik edici olmalıdır. MEB in belirlediği program ile ders kitabı tutarlı olmalıdır. Ders kitabının içeriği doğru olmalıdır. Öğrencilerin gelişim düzeylerine uygun olmalıdır. Dersin tanımı, hayattaki yeri ve önemi verilmelidir. Biçimsel görünüm açısından çekici olmalıdır. Sözlük, içindekiler, kaynakça, dizin olmalıdır. Yazarlar hakkında bilgi vermelidir. Yazarın eğitimi nedir? Bu konuda başka yazıları var mı? Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 27

28 Görünüş Renk Boyut A serisi, büyük boy için A5 Gerekli bilgiler Ön, iç kapak bilgileri vb. Sınıflar Yazı Büyüklüğü Satır sayısı Cümledeki kelime sayısı 1.sınıflar punto 10 satır 6 yı 2.sınıflar 18 punto 14 satır 8 i 3.sınıflar 14 punto 18 satır 10 u 4.sınıflar 12 punto 20 satır 12 yi 5.sınıflar 11 punto 20 satır 14 ü Üst sınıflar 10 punto 22 satır 16 yıgeçmemelidir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 28

29 Ders kitabını; alan uzmanları, program geliştirme uzmanları, eğitim psikologları, görsel tasarımcılar vb. bir ekip geliştirmelidir. Ders kitaplar; amaçlar, içerik, öğrenme-öğretme süreci ve değerlendirme açılarından değerlendirilebilir. Amaçlar açısından: Genel ve özel amaçlar Her ünitenin başında verilmelidir. İçerik açısından: Konular basitten karmaşığa, kolaydan zora, somuttan soyuta, bütünden parçaya/parçadan bütüne, yakından uzağa düzenlenmelidir. Öğrencilerin hazır bulunuşluk düzeyine uygun olmalıdır. Öğrencilerin gelişim düzeyine uygun olmalıdır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 29

30 Öğrenme-Öğretme süreci açısından Etkinlikler farklı öğrenme stilleri olan öğrencilere hitap etmelidir. Etkinlikler öğrencilerin yaşantılarına uygun olmalıdır. Öğrenme etkinlikleri sürekli ve karmaşıklaşmalıdır. Bilimsel düşünme metodunu geliştirmelidir. Gerçek yaşam problemleri ve çözüm önerilerine yer verilmelidir. Değerlendirme açısından Ünite başında öğrenciyi öğrenmeye motive edecek, öğrencinin ihtiyaçları, yakın çevresi veya günlük yaşantısı ile ilgili hazırlık soruları olmalıdır. Ünite sonunda öğrenciyi araştırma-inceleme yapmaya, muhakeme etmeye teşvik etmeli, farklı türde alıştırmalar veya sorularla öğrencilerin kendilerini değerlendirmesine olanak tanımalıdır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 30

31 Resim,grafik, tablo vb. konu ile ilgili olmalı, metinde yazılanları desteklemeli, öğrenci düzeyine uygun olmalı, Resim, grafik vb. gerekli yerde kullanılmalı, Yazı stili kolay okunabilir ve büyüklüğü uygun olmalı, Her bir metin mantıksal bütünlük içinde olmalıdır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 31

32 Anlatım sade olmalı, Yaşayan Türkçe kullanılmalı, Öğrencilerin gelişim basamakları ve kavrama düzeylerine uygun olmalı, Verilmek istenen mesaj açık ve anlaşılır olmalı, Aynen yazılması gereken yabancı kelimeler orijinal şekilde yazılmalı parantez içinde okunuşu verilmelidir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 32

33 Öğrencilerin güdülenme düzeyi artar. Öğrenmeyi somutlaştırır. Öğrenme-öğretme sürecine çeşitlilik katar. Laf kalabalığını önler. Zamanı daha iyi değerlendirmeyi sağlar. Öğrenilecek konular üzerinde daha etkili alıştırmalar yapmayı sağlar Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 33

34 Öğrencilerin düşünmelerini azaltabilir. Dili daha az kullanmaya sebep olabilir. Araçların temini zor ve maliyeti yüksek olabilir. Araçların bulundurulması güç, taşınması zor olabilir. Her aracı her ihtiyaç duyulduğunda hazır hale getirmek sıkıntılı olabilir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 34

35 Düşünülen araçlar her zaman her ortamda bulunmayabilir. Öğrencinin ilgisini çekmek için öğretmenin yapması gereken farklı çalışmalar vardır. Bunlar; kartonlar üzerine çizilmiş görsel imgeler olabilir. Eldeki mevcut imkanlara göre (bilgisayar, slayt, asetat vb.) bu görseller öğrencilere sunulur. Kullanılacak öğretim aracının öğrenciler için uygun olması gerekir. Öğrencinin ilgisini çekmeyen araçlar öğretim ortamında kullanılmamalıdır. Ders araçları planlanırken, bu araçlar: Pratik mi? Öğrenciler için uygun mu? Sunulan ders konusuna uygun mu? sorularının cevabı düşünülür Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 35

36 Öğretmen ders kitabının yanı sıra notlar ve çeşitli öğretim araçları ile planlama yapmalıdır. Öğretmenler için üç temel materyal hazırlama yaklaşımından söz edilebilir. Bunlar: yazma, çizme, oluşturmadır. Yazma: Öğretmenin hazırladığı yazılı materyallerdir. Testler, cetveller.. Çizme: Öğretmenin dersle ilgili diyagram, şekil ve modeller çizmesidir. Bunlar posterler, panolar şeklinde de düzenlenebilir. Oluşturma: Mevcut öğretim materyalleri dışında öğretmenin kendi kurgusuyla gerçekleştirecek olduğu yardımcı öğretim materyalleridir. Örneğin; bir ülkeyi öğrencinin aklında kalacak bir özelliğiyle anlatmak gibi Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 36

37 Öğretim Materyallerinin Hazırlanmasında İlkeler: Basit, sade ve anlaşılabilir olmalı. Dersin hedef ve davranışlarına uygun olarak seçilmeli ve hazırlanmalı. Dersin önemli ve özel bilgileriyle donatılmalı. Görsel özellikler materyalin önemli noktalarını vurgulamada kullanılmalı. Yazılı metinler ve görsel-işitsel öğeler öğrencinin gelişim ve öğrenme özelliklerine uygun olmalı. Öğrenciye alıştırma ve uygulama imkanı sağlamalı. Gerçek hayatı yansıtmalı. Her öğrencinin erişimine ve kullanımına açık olmalı. Öğretmenler kadar öğrencilerin de kullanabileceği düzeyde basit olmalı. Tekrar tekrar kullanılacağı için dayanıklı olmalı. Gerektiğinde kolaylıkla geliştirebilir ve güncelleştirilebilir olmalı Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 37

38 Materyal seçiminde öğrenciye görelik önemli bir ölçüttür. Buna göre; Öğrenci grubunun özellikleri nelerdir. Öğrencilerin bilgileri Yetenekleri İlgileri Güdülenmişlik düzeyleri nelerdir. Öğretmen öğrenci ihtiyacına uygun araç gereçlerden haberdar mıdır? Öğretmen materyal geliştirmede yetkin midir? Uygun öğretim materyallerini gerçekleştirmek için yeterli kaynaklar (insan gücü, uzman, para vb.) mevcut mudur? Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 38

39 Öğretim Araçlarının Özellikleri: Basit, sade ve anlaşılır olmalıdır. Dersin öğrenim kazanımlarına uygun seçilmeli ve hazırlanmalıdır. Dersin konusunu oluşturan içeriğin tümünü değil, yalnızca özet bilgiyi kapsamalıdır. Görsel özellikler (resim, grafik vb.) önemli noktaları vurgulamak amacıyla kullanılmalı, aşırılıktan uzak olmalıdır. Kullanılan yazılı metin ve görsel-işitsel öğeler öğrencinin pedagojik özelliklerine uygun olmalı ve gerçek hayatıyla tutarlık göstermelidir. Öğrenciye alıştırma-uygulama olanağı sağlamalıdır. Olabildiğince gerçek hayatı yansıtmalıdır. Her öğrencinin erişimine ve kullanımına açık olmalıdır. Dayanıklı olmalı, tek seferde zarar görmemelidir. Gerektiğinde kolayca geliştirilmeli ve güncellenebilmelidir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 39

40 Öğretim Materyallerinin Yararları İyi tasarlanmış araç- gereçler öğretim sürecini zenginleştirir, öğrenmeyi artırır Çoklu öğrenme ortamı sağlarlar Öğrencilerin bireysel ihtiyaçlarının karşılanmasına yardımcı olurlar. Dikkat Çekerler Motive ederler. Hatırlamayı kolaylaştırırlar. Soyut kavram, olgu ve olayları somutlaştırırlar. Zamandan tasarruf sağlarlar. Güvenli gözlem yapma olanağı sağlarlar. Farklı zamanlarda birbiriyle tutarlı içeriğin sunulmasını sağlarlar. Tekrar tekrar kullanılabilirler. İçeriği basitleştirerek anlamayı kolaylaştırır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 40

41 Edgar Dale nin Yaşantı Konisi Karmaşığa Soyuta Başkalarının Yardımıyla Edinilenler Göz ya da Sözel Kulakla Semboller Görsel semboller Radyo-Plak Gözle Hareketli Resim-Televizyon Sergiler yardımıyla edinilenler Kulakla Az sayıda duyu organıyla Başkalarının yardımıyla Basitten Somuttan Gezip görerek edinilenler Gösteri yoluyla edinilen yaşantılar Dramatizasyonla edinilen yaşantılar Model ve örneklerle edinilen yaşantılar Doğrudan edinilen amaçlı yaşantılar Çok sayıda duyu organı Kendi kendine Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 41

42 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 42