G İ R İ Ş. SBÖ115 SOS. PSİ. - Prof.Dr. H. HARLAK

Transkript

1 G İ R İ Ş 1

2 İnsanın duygu düşünce ve davranışları başka insanlardan nasıl etkilenir, onları nasıl etkiler? İnsanlar birbirlerini nasıl algılar? İnsanlar birbirlerine karşı niçin dostluk veya düşmanlık beslerler? Tutumlar nasıl oluşur ve değişir?

3 Gruplar niçin vardır? Lider, niçin ve nasıl ortaya çıkar? Niçin bazı insanlar lidere karşı çıkarken bazıları sadece kendinden bekleneni yapar? İnsanlar birbirlerini nasıl çeker ya da iter?

4 Sosyal psikoloji, bireylerin düşünce, duygu ve davranışlarının diğerlerinin gerçek, hayali ya da ima edilen varlığından nasıl etkilendiğinin bilimsel incelemesidir (Allport, 1935). İnsanların birbirlerini algılama, etkileme ve ilişkiye girme tarzlarının bilimsel olarak incelenmesidir (Myers ve Lamarche, 1992). Bireylerin algılama, etki yaratma ve diğerleriyle ilişki kurma tarzlarını etkileyen sosyal ve bilişsel süreçlerin bilimsel incelemesidir (Smith ve Mackie, 2007).

5 Kişi «DİĞERİ» ilişkisi Kim? Karşılıklı etkiler Sosyal etkileşimler Davranış + duygu, düşünce, inanç, tutum, niyet, hedef, değerler...

6 ? Psikoloji + Sosyoloji? Psikoloji sosyal psikoloji- sosyoloji Sosyal psikoloji insanlar, fiziksel olarak var olan ya da varmış gibi hayal edilen, hatta var olduğu ima edilen diğer insanlardan nasıl etkilenir? Sosyal Psikoloji ne psikoloji ne sosyolojidir. İnsanı «DİĞERİ» ile ilişkileri içinde inceler. İnceleme konularında SOSYAL ETKİ temel süreçtir.

7 Genel psikoloji Sosyal olmayan uyaranlara tepkiler incelenir. Kişilik psikolojisi Bireysel farklar incelenir. Klinik ve patolojik psikoloji Birçok ruhsal sorunun kaynağı diğeriyle ilişkilerdir. Bilişsel psikoloji Algılama, performans, öğrenme, bellek dikkat, dil incelenir. Sosyal antropoloji Kültürü inceler. Ekonomi «Homo economicus»?! Sosyoloji «Analiz birimi» kurum ya da örgüttür.

8 Konformite tutumlar izlenim oluşturma ikna kitle davranışı izlenim yönetimi güç sosyal çatışma ve uyum kendini sunma etki sosyal değişme kimlik itaat aşırı kalabalık duygu önyargı stres arkadaşlık önyargıyı azaltma fiziksel çevre aile ayrımcılık karar verme aşk stereotipleme Jüriler sevgi pazarlık liderlik cinsellik cinsiyetçilik ve ırkçılık iletişim şiddet küçük gruplar dil saldırganlık sosyal kategoriler konuşma elseverlik gruplararası ilişkiler çekim prososyal davranış

9 İnsanlar kendi gerçekliklerini inşa ederler. Aynı ortamda bulunan, aynı kişi ile tanışan farklı bireyler hem bilişsel hem de sosyal süreçler aracılığıyla gerçekliği biçimlendirir, inşa ederler. Sosyal etkinin yaygın etkisi: Diğer insanlar kendilerini fiziksel olarak bulunsalar da bulunmasalar da bireyin düşünce, duygu ve davranışlarını etkilerler.

10

11 Davranışçı bakış açısı İnsan davranışları dış olaylar tarafından yönetilir. Pekiştireç-duygu modeli Sosyal takas/alış-veriş kuramı Dürtü kuramı Sosyal öğrenme kuramı

12 Bilişsel bakış açısı İnsanlar dünyalarını farklı biçimde yapılandırmaktadırlar. Bu psikolojik yapılar bireylerin davranışlarını kesinlikle etkilemektedir. Sosyal Biliş Kimlik... Alan Kuramı (K.Lewin)

13 Roller ve kurallar bakış açısı Rol Kural İnsan davranışlarını içselleştirilmiş kurallara veya günlük hayatta oynanan rollerle açıklamaktadır.

14 Evrimci sosyal psikoloji Biyolojik perspektif

15 Kişilik temelli bakış açısı Örneğin liderlik, önyargı, konformite konularında kişiliğe dayanan açıklamalar

16 Kendi hakkında iyi şeyler hissetme Sosyal biliş: Doğru olma, yanılmama Kontrol ve etkililik Bağlanma ve aidiyet

17 SOSYAL PSİKOLOİDE

18 Sosyal psikoloji bir bilim dir. Çünkü; kuramlar inşa etmek ve test etmek için bilimsel yöntemi kullanır. Bilimi, başka bilgi yaklaşımlarından farklı kılan, incelediği şeyler, keşfettiği gerçekler veya öne sürdüğü açıklamalar değil, yöntemidir.

19 Öngörüler doğrulanırsa Kurama güven artar Arkaplan bilgisiyle, kişisel Deneyim ve nedensel gözlemler Sosyal davranış hakkında kuram Kuramdan çıkan öngörülerhipotez Öngörüleri testetmek için emprik araştırma Öngörüler doğrulanmazsa Kurama güven azalır Kuram modifiye edilir. Kuram Reddedilir.

20 Alan araştırmaları Gözlem Görüşme Yapılandırılmış-yapılandırılmamış-yarı yapılandırılmış; doğrudan (yüz yüze)-dolaylı (telefon, internet v.b.) Anket İlgilenilen konuda doğruda kişilere soru sormadır. Örneklemin temsil ediciliği çok önemlidir. Soruların hazırlanmasında teknik yönden dikkatli olunmalıdır. Anlaşılır, uygun seçeneklerle, uygun sırada, yönlendirmesiz v.b.

21 Korelasyon: İki değişken arasındaki ilişki Korelasyon katsayısı: İlişkinin yönünü ve derecesini/gücünü gösteren 1 ile -1 arasında bir sayıdır (-1 >r < 1). DİKKAT! Korelasyon neden-sonuç ilişkisini göstermez!

22

23 Deneysel yöntem; değişkenler arasında neden-sonuç ilişkisi kurabilmemize olanak sağlar. Deney, bir değişkenin başka bir değişken üzerindeki etkisinin incelendiği bir hipotez testidir. bir ya da daha fazla bağımsız değişkenin manipülasyonu şeklinde bir müdahale; sonra bir ya da daha fazla bağımlı değişken üzerinde muamelenin (manipülasyonun, değişimlemenin) etkisinin ölçümünü içerir.

24 1) Laboratuvar Deneyi Amaç, bir değişkenin tek bir yönünü, laboratuvar dışında yalıtılmış bir şekilde, normalde olmayacak yönünü ayrıştırmak ve manipüle etmektir.

25 2) Alan Deneyi Alan...? Sosyal psikoloji deneyleri laboratuvarlar dışında, daha doğal ortamlarda yapılabilir. Ancak alan deneyinde dış geçerlilik yüksek, iç geçerlilik düşüktür.

26 Deneylemenin olanaksız olduğu ya da uygun olmadığı durumlarda ya da anket tekniği araştırmanın amacı için uygun ve/veya gerekli olmadığında sosyal psikologların seçebilecekleri çeşitli deneysel olmayan yöntemler vardır.

27 Arşiv araştırması geçmişte kalmış, geniş ölçekli, yaygın olarak ortaya çıkan olguları incelemek için çok yararlı olan, deneysel olmayan bir yöntemdir.

28 Tek bir durumun (ya bir kişi ya da bir grup) veya tek bir olayın derinlemesine analizi. Çoğunlukla, yapılandırılmış açık uçlu sorular kullanılan görüşmeleri, soru formlarını ve davranışın gözlemlenmesini kapsayan çeşitli veri toplama ve analiz teknikleri kullanılır.

29 Katılımcılardan bilgilendirilmiş onam alınmalıdır. Katılımcılar fiziksel ve ruhsal zarar görmemelidir. Katılımcıların mahremiyete saygı gösterilmelidir Hile (aldatma) kullanıldığında katılımcılara deney sonrasında bilgi verilmelidir.

30 İnsanlar kendi gerçekliklerini inşa ederler. Aynı ortamda bulunan, aynı kişi ile tanışan farklı bireyler hem bilişsel hem de sosyal süreçler aracılığıyla gerçekliği biçimlendirir, inşa ederler. Sosyal etkinin yaygın etkisi vardır. Diğer insanlar kendilerini fiziksel olarak bulunsalar da bulunmasalar da bireyin düşünce, duygu ve davranışlarını etkilerler. Prof.Dr. H. HARLAK