KRONOLOJİK İSLAM MİMARİSİ 3 FATIMİLER-GAZNELİLER

Transkript

1 KRONOLOJİK İSLAM MİMARİSİ 3 FATIMİLER-GAZNELİLER

2 Fatımiler Hz. Muhammed in kızı Fatma nın soyundan geldiklerine inanılan dini bir hanedanlıktır.tarihsel olarak Fatımiler İspanya Emevileri ile Bağdat taki Abbasi Halifesine rakip olmuş, aşırı uçta yer alan Şii İsmaili cemaatine bağlıdır. Fatımilerin ilk başarısı Kuzey Afrika daki Bedevi aşiretlerine kendilerini lider olarak benimsetmiş olmalarıdır.

3 Fatımiler in mimarisi arasındaki Kuzey Afrika Dönemi ve arasındaki Mısır Dönemi olarak ikiye ayrılabilir. Kuzey Afrika Dönemi dini aşırılığın yayıldığı bir dönemdir ve çoğunlukla cami mimarisiyle kendisini gösterir. Erken Fatımi Dönemi camileri Libya daki Ecdabiye ve Tunus taki Mehdiye camileridir.

4 Mehdiye Cami (916) iki kare formlu köşe kuleleri olan ve tek anıtsal girişe sahip kale gibi bir yapıdır. Yapı dikdörtgene benzeyen büyük düzensiz bir formda, 85 m.x 55 m. boyutlarında ve minaresizdir.

5

6

7 Kuzey duvarın orta noktasında bulunan giriş, iki ana taşıyıcı üzerinde yer alan büyük bir tonozdan oluşur, taç şeklindeki ikinci kademe sahte kolonlarla nişlerin bulunduğu, at nalı kemerlerin dikkat çektiği bir bölümdür.

8

9

10 El-Azhar Cami (970) Fatımiler tarafından kurulmuş olan Kahire kentindeki Şii cemaatine ait bir ibadethanedir. Bu camideki ilk hutbe 972 yılında okunmuş ve 988 de bünyesinde bir üniversite oluşturulmuştur. «Bin Minareli Şehir» olarak bilinen Kahire deki ilk cami bu yapıdır.

11 Orijinal plan şeması hipostil mekan organizasyonunda olan cami avlusunda üç yönde üç kademeli bir revakla çevrilidir. Mihraba giden aks yükseltilmiş transept formundadır.

12 Osmanlılar zamanında El- Azhar Camisine çeşitli ilaveler yapılmış, yapının hacmi yaklaşık iki katına çıkarılmıştır. Üç yeni kapı ve yeni revaklar da Osmanlı döneminde yapıya ilave edilmiştir. Güney yönünde de genişletilen yapıya yeni mihraplar eklenerek namaz kılınan kapalı bölüm genişletilmiştir.

13

14 Eklenen mihrabın üzerinde Kuran-ı Kerim den iki ayet yazılmıştır.

15 Nasr Kapısı (Kahire / Mısır) Nasr Kapısı ve Fütuh Kapısı 1087 de, Züveyla Kapısı 1092 de inşa edilmiştir. Fatımi döneminin veziri Bedr El Cemali zamanında ( ) kent, onu çevreleyen kerpiç surların dışına doğru genişlemiş ve bu durum kenti o zamanki saldırganlara karşı savunmasız hale getirmiştir. Bu nedenle surun kapladığı alan genişletilmiş ve üç yeni kapı ilave edilmiştir.

16 Her üç kapı iki yüksek kule arasına yerleştirilmiştir. Nasr Kapısında bu kuleler kare formundayken, Fütuh ve Züveyla Kapılarında daire formundadır. Kuleler korunaklı bir giriş imkanı sağlarken kapıların üzeri tonozlarla kapatılmıştır.

17

18 Fütuh Kapısı

19

20

21 Züveyla Kapısı Züveyla Kapısı Kahire nin eski surunun güneyinde olup günümüze ulaşmış tek kapısıdır. Adını batıdaki çöllerde yaşayan Berber kabilesinin askerleri kapıyı korumakla görevli oldukları için bu kabileden alır.

22

23 El Hakim Cami ( ) Cami tuğladan inşa edilmiş, cephesi ve minaresi taşla kaplanmıştır. Hipostil salon dikdörtgen avlunun bir kenarında yer alır, mihraba giden yol yükseltilerek ve mihrabın üzerine kubbe yerleştirilerek belirginleştirilmiştir.

24

25 GAZNELİLER ( ) Gazneliler Türk kökenli Memlüklerin soyundan gelen ancak Türkten çok İranlı olarak bilinen bir hanedanlıktır, zira dilleri, kültürleri, edebiyatları ve alışkanlıkları İran kültürüyle aynıdır.

26 İran Selçuklularıyla girdikleri rekabet sonucunda Gaznelilerin son dönem ürünlerini Selçuklularınkinden ayırmak zordur. Günümüze az sayıda yapıları ulaşmış olan Gazneliler üstün teknik kabiliyetleri, sofistike zevkleri ve kullandıkları malzemelerin kalitesi ile kendisi gösterir.

27 Gazneli Sultan Mahmud un sağ kolu olan Arslan Cehib in mezarı büyük bir kompleksin parçası iken günümüze sadece türbesi ve minaresi ulaşmıştır. Türbenin asimetrik formdaki kütlesinde kare bir kütle sekizgen bir bölümle kubbeye ulaştırılmıştır. Minaresi türbeden ayrı olan yapının özgün halinde nasıl olduğuna dair kesin bilgi bulunmamaktadır.

28 Dış mekanda süslemesi bulunmayan yapı iç mekanda yüksek bir dado ile çevrelenmiş, sekizgen bölümde sivri kemerlerle pencereler açılmış, kubbenin sekizgene ulaştığı noktada kufi yazılar işlenmiştir.

29

30 Gazneli Sultan 3. Mesut ( ) ve oğlu Behram Şah ( ) için birbirinden 600 metre mesafede başkent Gazne nin doğusundaki ovada, 3. Mesut un sarayının yanında iki kule inşa edilmiştir. İki kule de özgün halinde 44 metre yüksekliğindedir, silindirik külahları yıkılmış sadece ana gövdeleri kalmıştır. Arkeolojik araştırmalar bu yapıların ne amaçla inşa edildiğini tam olarak belirleyememiştir, zafer kuleleri olabileceği gibi kerpiçten inşa edilmiş camilerin minareleri olarak da düşünülebilir.

31 3. Mesut Kulesi Gazne / Afganistan

32 Behram Şah Kulesi Gazne / Afganistan

33

34 Lashkar-i Bazar Güney Afganistan daki antik Bust kenti 7. yüzyılda kurulmuş olmasına rağmen altın dönemini 976 yılında Gaznelilerin kışlık başkenti olarak kabul edilmesiyle yaşamıştır. Arapçada «asker» ve «çarşı» kelimelerinin birleşmesiyle oluşan bu isim kentin güney kapısından girişte yer alan uzun çarşı sokağından almaktadır (Farsçada Askerin Yeri) yıllarında saldırılar sonucunda yıkılan kent hemen ardından onarılmış olmasına rağmen günümüze sağlam bir şekilde ulaşamamıştır. Bunun ana nedeni kullanılan kerpiç malzemedir.

35

36 L Doğudaki İslam Devletlerinden günümüze ulaşan nadir saraylardan birisi Lashkari Bazar (Bust) kentinin kuzeyindedir. Nehir kenarında 4 km. boyunca uzanan bu yapı erken dönem Emevi ve Abbasi saraylarından etkilenerek inşa edilmiştir ve hac formlu mekanlar barındırmaktadır.

37