PAZAR BÜYÜKLÜĞÜ YATIRIM MALĐYETLERĐ AÇIKLIK EKO OMĐK VE POLĐTĐK ĐSTĐKRAR FĐ A SAL ĐSTĐKRAR

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "PAZAR BÜYÜKLÜĞÜ YATIRIM MALĐYETLERĐ AÇIKLIK EKO OMĐK VE POLĐTĐK ĐSTĐKRAR FĐ A SAL ĐSTĐKRAR"

Kelebek Topuz
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 FDI doğrudan yabancı yatırım, bir ülke borsasında işlem gören şirketlerin hisselerinin bir diğer ülke veya ülkelerin kuruluşları tarafından satın alınmasını ifade eden portföy yatırımları dışında kalan ve bir veya birden fazla uluslararası yatırımcının tamamına sahip olarak veya yerli bir veya bir kaç firma ile ortaklık halinde gerçekleştirdiği yatırımlar, 2

yatırımları dışında kalan ve bir veya birden fazla uluslararası yatırımcının tamamına

2 Doğrudan yabancı yatırımlar, yatırım faaliyetlerini birden fazla ülkede sürdüren ve üretimle ilgili kararları bir merkezden alan veya çeşitli yollarla bağlı şirketlerin kararlarını etkileyebilen çok uluslu şirketler tarafından yapılırlar. 3 Doğrudan Yabancı Yatırımlar Gelişmekte olan ülkelerin kalkınması önemli ölçüde yatırımlara, yatırımlar ise bu amaca yönlendirilebilecek kaynakların büyüklüğüne bağlıdır. Siyasi ve ekonomik istikrarsızlığın yanı sıra sermaye birikimindeki yetersizlik, tasarruf oranının azlığı, kamu finansmanındaki açıklar ve yatırım politikasında yapılan hatalar gelişmekte olan ülkelerde yatırımların istenilen düzeyde gerçekleşememesine neden olmaktadır. 4

3 Doğrudan Yabancı Yatırımlar Gelişmekte olan ülkelerin kalkınması önemli ölçüde yatırımlara, yatırımlar ise bu amaca yönlendirilebilecek kaynakların büyüklüğüne bağlıdır.

3 Doğrudan yabancı yatırımlar, 1970'li ve 1980'li yıllarda daha çok sermaye ihraç eden gelişmiş ülkeler arasında gerçekleşmiş, 1990'lı yıllarla birlikte, giderek artan oranlarda gelişmekte olan ülkelere de gitmeye başlamıştır. Bunun temel nedenlerinin başında, 1980'lerin sonunda yaşanan borç kriz gelmektedir. 5 Devletler arasında ya da uluslararası finans kurumlarıyla devletler arasında varolan borç-alacak ilişkilerinin bir tıkanma noktasına gelmesi ve borç alan ülkelerin birçoğunun aldıkları borçların anaparalarını değil, faizlerini dahi ödeyemez duruma düşmeleri sonucu, özellikle gelişmekte olan ülkelere akmayan doğrudan yabancı yatırımlar teşvik edilmeye başlanmış, bunun sonucunda gelişmekte olan ülkelere giden yatırımların payı artarak, 1990'ların ortalarında yüzde 40'lar seviyesine yükselmiştir. 6

5 Devletler arasında ya da uluslararası finans kurumlarıyla devletler arasında varolan borç-alacak ilişkilerinin bir tıkanma noktasına gelmesi ve borç alan ülkelerin birçoğunun aldıkları borçların

4 Doğrudan Yabancı Yatırımlar DYY ları doğrudan ya da dolaylı olarak etkileyebilecek bir çok politika bulunmaktadır. Bu politikalarla ilgili çok değişik sınıflandırmalar olsa da, DYY ları etkileyen politikalar üç genel başlıkta ele alınabilir. i. Genel ekonomi politikaları, ii. Ulusal DYY politikaları iii. Uluslararası DYY politikalarıdır. 7 i. Genel Ekonomik Değişkenler PAZAR BÜYÜKLÜĞÜ YATIRIM MALĐYETLERĐ AÇIKLIK EKO OMĐK VE POLĐTĐK ĐSTĐKRAR FĐ A SAL ĐSTĐKRAR Nüfus GSMH Kişi Başına GSMH Büyüme Oranı Reel Ücret oranları Yerel Kredi Maliyeti Yıllık ortalama borçlanma oranı Ulaşım, Đletişim, Enerji Üretimi Đthalat+Đhracat/GSMH Ticaret Dengesi Enflasyon Oranı Döviz Kurları Bütçe açıkları Bütçe Açıkları Dış Borçlar Dış Borçlar/Đhracat Oranı 8

Ulusal DYY politikaları iii. Uluslararası DYY politikalarıdır. 7 i.

5 ii. Ulusal DYY Politikaları - Teşvikler TEŞVĐĞĐ TÜRÜ MALĐ FĐ A SAL DĐĞER AMACI Yatırımcının mali yükünü azaltmak Yatırımcıya doğrudan finansal yardım sağlamak Finansal olmayan araçlarla yatırımın karlılığını arttırmak ya da maliyetini düşürmek BĐLEŞE LERĐ Vergi indirimleri, vergi tabanının daraltılması, gümrük istisnaları, KDV istisnaları, hızlandırılmış amortisman uygulamaları, yatırım indirimleri. Kredi kolaylıkları, kredilerde devlet garantisi sağlanması, ihracat garantileri, çeşitli amaçlarla verilen sübvansiyonlar. Ayrıcalıklı devlet destekleri, piyasa fiyatı altında sunulan gayrimenkullar, kurumsal yatırımların teşviki, KOBĐ geliştirme programları, serbest ticaret bölgeleri, endüstriyel parklar. 9 iii. Uluslararası DYY Politikaları Uluslararası DYY politikaları, iki taraflı, çok taraflı ya da bölgesel nitelikli anlaşmalar yoluyla DYY ların geliştirilmeye çalışılmasıdır. Özellikle 1990 lı yıllardan sonra iki taraflı yatırım anlaşmalarının sayısında önemli bir artış olmuştur. Đki taraflı yatırım anlaşmaları ülkeler arasında genel olarak yatırımlar ve yatırımların korunmasıyla ilgili, belirli standartlar ve kaynakların transferi konularını kapsamaktadır. 10

indirimleri. Kredi kolaylıkları, kredilerde devlet garantisi sağlanması, ihracat garantileri, çeşitli amaçlarla verilen sübvansiyonlar.

6 iii. Uluslararası DYY Politikaları Đki taraflı anlaşmalar, genellikle, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasında yapılmakla birlikte özellikle 1990 lı yıllardan sonra gelişmekte olan ülkelerin kendi aralarında yaptıkları anlaşmaların sayısında da önemli bir artış olmuştur. 11 iii. Uluslararası DYY Politikaları Son yıllarda ekonomik birleşme anlaşmalarıyla beraber, ülkelerin ticaretlerini önemli ölçülerde geliştirdikleri görülmektedir. NAFTA gibi serbest ticaret bölgeleri ya da gümrük birlikleri oluşturarak ticarette önemli gelişmeler sağlanabilir. Örneğin, Avrupa Birliği nde birçok ülke Birliğe adaylıklarıyla birlikte önemli fırsatlar yakalamışlardır. Đrlanda, Finlandiya, Portekiz gibi ülkelerde üyelik sonrası DYY ın GSMH içerisindeki paylarında önemli artışlar görülmüştür. 12

Uluslararası DYY Politikaları Son yıllarda ekonomik birleşme anlaşmalarıyla beraber, ülkelerin ticaretlerini önemli ölçülerde geliştirdikleri görülmektedir.

7 Türkiye de doğrudan yabancı sermaye yatırımları girişinde dünya konjonktüründen kaynaklanan bir azalma vardır yılı sonu itibariyle bir önceki yıla göre doğrudan yabancı sermaye yatırımları girişinde %19,4 oranında bir azalma gerçekleşmiştir. 13 Grafik 2.5: Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları Gerçekleşme ve Hedefler 14

2008 yılı sonu itibariyle bir önceki yıla göre doğrudan yabancı sermaye

8 DIŞ BORÇLA MADA TEHLĐKE : 2001 de 110 milyar dolar dolayında olan dış borçlarda ağırlıklı borçlanan kamu kesimi idi sonunda kamu, toplam dış borç stokunda yüzde 50 pay sahibiydi ve Merkez Bankası ile birlikte dış borçların yüzde 67 si resmi nitelikteydi, özel sektörün dış borç yükü ise yüzde 33 idi. Devlete yatırım yaptırılmayarak dış borç ihtiyacı da azaltıldı ama dünyadaki likidite bolluğunun ve düşük tutulan kurun kışkırtmasıyla özel sektör hızla borçlandı ve milli gelirin yüzde 37,5 u oranında dış borç yükü oluştu. DI BORÇ STOKU VE MİLLİ GELİRE ORANI , ,7 56,3 47,3 41, , ,0 39,0 37,5 50,0 40,0 30,0 20,0 TOPLAM DI BORÇ STOKU (Milyon $) DI BORÇ STOKU GSYİH'YA ORANI (%) ,0 0,0 DIŞ BORÇ RĐSKĐ: Döviz kurunda yukarı doğru bir ani sıçrama olmayacağına güvenen ve dış piyasalardaki faizlerin içeriye göre düşüklüğünü fırsat sayan sanayi ve hizmet kesimi, dışarıdan hızla borçlandı ortasında 284 milyar doları bulan dış borç stokunda banka ve özel firmaların payı yüzde 67 ye ulaştı. 140 milyar doları bulan borçlu reel sektörün, artan kurla birlikte yaşayabilecekleri ödeme güçlükleri, hızla banka sistemini de etkisine alabilecek. TÜRKİYE'NİN DI BORÇ STOKUNDA ARTI ; AY, MİLYON $ OCAK-HAZ. SONU 284,4 MİLYAR $ DI BORÇ STOKUNDA ÖZEL-KAMU AYRIMI,% 27% Q Q2 6% Kamu Sektörü TCMB Özel Sektör TOPLAM DI BORÇ STOKU (Milyon $) KAMU SEKTÖRÜ TCMB ÖZEL SEKTÖR %

Devlete yatırım yaptırılmayarak dış borç ihtiyacı da azaltıldı ama dünyadaki likidite bolluğunun ve düşük tutulan kurun kışkırtmasıyla özel sektör hızla borçlandı ve milli gelirin yüzde 37,5 u

9 YABA CI HAKĐMĐYETĐ: Yabancıların Türkiye içindeki kontrol güçleri pekişti. Üç kanaldan kurulan yabancı hakimiyetinin Türkiye üstünde yarattığı dış yükümlülük tutarı Merkez Bankası hesaplarına göre, 2002 yılında 179 milyar dolar iken 2008 ortasında de 487 milyar dolara ulaştı. Böylece, 2004 te Türkiye milli gelirinin yüzde 71,5 i tutarında görünen yabancılara ait yatırım ve kredilerin tutarının 2008 ortasında yüzde 74 e kadar çıkmış olduğu tahmin ediliyor. Global krizde bu hakimiyet artabilir ve el değiştirmeler hızlanabilir Yabancı Yatırımların Milli Gelire Oranı,%, (Tah.) Yabancı Dış Kaynağa Bağımlılıkta Artış, Milyar $ 91,9 75,1 77,9 70,0 71,6 72,0 64,9 67, Q Q2 Yabancıların Türkiye'ye Yatırımları Doğrudan yabancı yatırımlar Portföy yatırımları Dış Borçlar ve Yabancı Mevduatı Q Q2 Türkiye nin dış borç stoku artış eğilimini sürdürmektedir. Nitekim 2007 sonunda 248 milyar dolar olan dış borç stoku 2008 dördüncü çeyreği sonunda 276,8 milyar dolara yükselmiştir. Toplam dış borç stoku içersinde özel sektör borçlarının ağırlığı artmaya devam etmektedir. En büyük artış 2007 yılında 117 milyar dolardan 160 milyar dolara yükselerek gerçekleşmiştir Eylül sonu itibari ile ise 196,2 milyar dolar olmuştur. Faiz ve kur politikaları özel kesimi dışarıdan borçlanmaya itmiş görünmektedir. Küresel krizle birlikte bu eğilimin tersine dönmesi beklenmektedir. Bu aşamada krizin etkilerini hafifletmeye dönük düzenlemeler içinde varlık barışı ve yurtdışındaki Türk sermayesinin yurtiçine çekilmesinde yapılacak düzenlemeler olumlu olarak değerlendirilebilir. 18

ulaştı. Böylece, 2004 te Türkiye milli gelirinin yüzde 71,5 i tutarında görünen yabancılara ait yatırım ve kredilerin tutarının 2008 ortasında yüzde 74 e kadar çıkmış olduğu tahmin ediliyor.

Benzer belgeler

FİNANSAL SERBESTLEŞME VE FİNANSAL KRİZLER 4

FİNANSAL SERBESTLEŞME VE FİNANSAL KRİZLER 4 Prof. Dr. Yıldırım Beyazıt ÖNAL 6. HAFTA 4. GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERE ULUSLAR ARASI FON HAREKETLERİ Gelişmekte olan ülkeler, son 25 yılda ekonomik olarak oldukça