HEMODİYALİZ HASTALARININ HİPERTANSİYON YÖNETİMİNE İLİŞKİN EVDE YAPTIKLARI UYGULAMALAR

Transkript

1 HEMODİYALİZ HASTALARININ HİPERTANSİYON YÖNETİMİNE İLİŞKİN EVDE YAPTIKLARI UYGULAMALAR Feray Gökdoğan 1, Duygu Kes 2, Döndü Tuna 3, Gülay Turgay 4 1 British University of Nicosia, Hemşirelik Bölümü 2 Karabük Üniversitesi, Hemşirelik Bölümü 3 Gazi Üniversitesi, Hemşirelik Bölümü 4 Başkent Üniversitesi, Diyaliz Programı

2 Kronik böbrek yetmezliği nedeniyle hemodiyaliz tedavisi gören hastalarda hipertansiyon sık görülmekte, Kontrol altına alınmadığında kardiyovasküler ve serobrovasküler morbidite ve mortaliye yol açabilmektedir. Ülkemizde hemodiyaliz hastalarının %44.4 ünde hipertansiyon olup, yaklaşık yarısının kan basınçları kontrol altında olmadığı bildirilmektedir.

3 Hastaların evde kan basıncı kontrolü sağlayabilmeleri için, Başetme Kilo yönetimi Diyet ve sıvı kısıtlamasına uyum Fiziksel aktivite Hedef Kan Basıncı İlaç tedavisine uyum Hastane kontrolü Evde kan basıncı izlemi Evde uyum sağlamaları beklenir.

4 Araştırmanın Amacı Diyaliz seansında hedef kuru ağırlığa ulaşılması Diyaliz seansında hipotansif atak riskinin azalması Diyaliz yeterliliğinin artması Komplikasyonların ve tedaviye uyumsuzlukların önlenmesi Hedef kan basıncının sağlanması ve Yaşam kalitesinin artırılabilmesi için Hemodiyaliz hastalarının hipertansiyon yönetimine ilişkin evde yaptıkları uygulamaların belirlenmesi önem arz etmektedir.

5 Araştırmanın Yöntemi Araştırmanın Yöntemi: Tanımlayıcı Araştırmanın Evren ve Örneklemi Çalışmanın evrenini Karabük ili sınırlarında bulunan iki devlet, bir özel ve bir eğitim araştırma hastanesi hemodiyaliz merkezinde tedavi gören toplam 279 hasta Karabük ili genelinde hemodiyaliz tedavisi gören hipertansiyonu olan 126 hasta Bir hastanın demans tanısı olması, üç hastanın çalışmaya katılmak istememesi ve iki hastanın hemodinamisinin stabil olmaması nedeniyle 6 hasta çalışmaya dahil edilmedi Örneklemde ise; 18 yaş üstü, hipertansiyonu olan, iletişim kurabilen, klinik durumu stabil olan, mental ve psikiyatrik rahatsızlığı olmayan, araştırmaya gönüllü olarak katılmayı kabul eden 120 hasta yer aldı. Araştırmaya katılım % 95.2 dir.

6 Veri Toplama Araçları Çalışmanın verileri araştırmacılar tarafından ilgili literatur doğrultusunda hazırlanmış Evde Hipertansiyon Yönetimi ve Hasta Tanıtım Formu ile toplandı. Evde Hipertansiyon Yönetimi Formu 6 kategori 17 sorudan oluşmaktadır; Kan basıncı kontrolü ve izlemi (4 soru) İlaç yönetimi (4 soru) Diyet yönetimi (3 soru) Kilo yönetimi (2 soru) Hekim kontrolü (2 soru) Hipertansiyon ile baş etmeye ilişkin uygulamaları (2 soru) oluşturdu. Hasta Tanıtım Formu Yaşı Cinsiyeti Eğitim durumu Gelir durumu Yaşadığı yer Birlikte yaşadığı kişiler Hipertansiyon süresi Hemodiyaliz süresi Alışkanlıkları (sigara ve alkol kullanımı)

7 Araştırmanın Etik Boyutu Araştırmanın uygunluğu ve yapılabilmesi için Karabük Üniversitesi Etik kurulundan Etik Onay, Araştırmanın yürütülebilmesi için Kamu Hastaneleri Genel Sekreterliği nden ve Özel Hastanenin Başhekimliğinden Yazılı Kurum İzni alındı. Araştırmada insan olgusunun kullanımında bireysel hakların korunması gerektiğinden İsteklilik, Gönüllük ilkesi ışığında Bilgilendirilmiş Onam koşulu yerine getirildi Verilerin Değerlendirilmesi Araştırmadan elde edilen veriler bilgisayarda SPSS (Statistical Package For Social Sciences) programı ile değerlendirildi. Veriler sayı, yüzde ve frekans dağılımları, gruplar arasında fark bulunup bulunmadığı yerine göre Kikare ya da Fisher testleri kullanılarak karşılaştırıldı. İstatistik olarak p<0.05 değerler anlamlı olarak kabul edildi.

8 Tablo 1. Hastaların Bazı Sosyo-Demografik Özellikleri Özellikler Cinsiyet Kadın Erkek Yaş yaş altı yaş ve üstü Eğitim durumu İlkokul altı İlkokul ve üzeri Gelir durumu Gelir giderine eşit/yüksek Gelir giderinden az Çalışma durumu Çalışıyor Çalışmıyor Özellikler Yaşadığı Yer Köy Ö S z a e y l ı l i % k l e r İlçe merkezi İl merkezi Yaşadığı kişiler Yalnız Eşi ile birlikte Çocukları ile birlikte Hipertansiyon süresi 10 yıl altı yıl ve üzeri Sigara kullanımı Kullanan Kullanmayan Alkol kullanımı Kullanan Kullanmayan

9 Tablo 2. Hastaların Evde Hipertansiyon Yönetimine Yönelik Yaptıkları Uygulamalarının Dağılımı Özellikler Evet n % Hayır n % Evde Kan Basıncı İzlemi (n: 120) Düzenli kan basıncı ölçümü Ölçümlerin kayıt edilmesi Ölçüm kayıtlarının hekim kontrolüne getirilmesi Evde İlaç Yönetimi (n: 112) Antihipertansif ilaç/ilaçların ismini bilme Antihipertansif ilaç/ilaçların dozunu bilme Antihipertansif ilaç/ilaçları düzenli kullanma Hekim bilgisi dışında ilaç kullanmayı bırakma Antihipertansif ilaç/ilaçlarını düzenli reçete ettirme Diyet Yönetimi (n:120) Tuz kullanımı Diyete uyum Sıvı kısıtlamasına uyum

10 Tablo 2. Hastaların Evde Hipertansiyon Yönetimine Yönelik Yaptıkları Uygulamalarının Dağılımı Özellikler Kilo yönetimi (n:120) Evde kilo ölçümü Düzenli fiziksel aktivite yapama Evet n % Hayır n % Hastane Kontrolü (n:120) Antihipertansif ilaç/ilaçların düzenlenmesi için belirli aralıklarla hekim kontrolüne gitme Kan basıncı kontrolü ve hedef organ hasarının erken tespiti için belirli aralıklarda hekim kontrolüne gitme Hipertansiyon ile Baş Etmeye Yönelik Uygulamaları (n:120) Hipertansiyona yönelik semptom /yakınmaları hissetme

11 Tablo 2. Hastaların Evde Hipertansiyon Yönetimine Yönelik Yaptıkları Uygulamalarının Dağılımı Özellikler Hipertansiyonu ile Baş Etmeye Yönelik Uygulamaları Limon suyu içme İstirahat etme İlaç içme Hiçbir şey yapmama Hastaneye gitme

12 Tablo3. Hastalarının Hipertansiyon Yönetimine İlişkin Evde Yaptıkları Uygulamaların Yaş, Cinsiyet, Çalışma Durumu, Hipertansiyon Süresi, Yaşadığı Yer ve Kişilere Göre Dağılımı Özellikler Antihipertansif ilaç/ilaçlarını düzenli kullanma durumu (n:112) Evet Hayır Toplam X 2 p Değeri Cinsiyet Kadın Erkek * Çalışma durumu Çalışsan Çalışmayan * Eğitim Durumu İlkokul altı İlkokul üstü , *

13 Tablo3. Hastalarının Hipertansiyon Yönetimine İlişkin Evde Yaptıkları Uygulamaların Yaş, Cinsiyet, Çalışma Durumu, Hipertansiyon Süresi, Yaşadığı Yer ve Kişilere Göre Dağılımı Antihipertansif ilaç /ilaçlarının adını adını bilme durumu (n:112) Yaş Evet Hayır Toplam X 2 P değeri n % n % n % 65 yaş altı * 65 yaş ve üstü Hipertansiyon süresi 10 yıl altı yıl ve üstü * Eğitim durumu İlkokul altı 10 16, , 748 0,009 * İlkokul ve üstü Antihipertansif ilaç /ilaçlarının dozunu bilme durumu (n:112) Hipertansiyon süresi Evet Hayır Toplam X 2 P değeri n % n % n % 10 yıl altı yıl ve üstü * Yaş 65 yaş altı yaş ve üstü * Eğitim durumu İlkokul altı ,973 0,015 * İlkokul ve üstü

14 Tablo3. Hastalarının Hipertansiyon Yönetimine İlişkin Evde Yaptıkları Uygulamaların Yaş, Cinsiyet, Çalışma Durumu, Hipertansiyon Süresi, Yaşadığı Yer ve Kişilere Göre Dağılımı Düzenli reçete yazdırma durumu (n:112) Evet Hayır Toplam X 2 p Değeri Çalışma durumu Çalışan Çalışmayan Hekim bilgisi dışında ilaç kullanmayı bırakma durumu (n:112) Evet Hayır Toplam * X 2 p Değeri Yaşadığı kişiler Yalnız Eşi ile birlikte Çocukları ile birlikte * Diyete uyum durumu (n:120) Evet Hayır Toplam X 2 p Değeri Hipertansiyon süresi 10 yıl altı 10 yıl ve üzeri *

15 Tablo3. Hastalarının Hipertansiyon Yönetimine İlişkin Evde Yaptıkları Uygulamaların Yaş, Cinsiyet, Çalışma Durumu, Hipertansiyon Süresi, Yaşadığı Yer ve Kişilere Göre Dağılımı Özellikler Sıvı kısıtlamasına uyum (n:120) Evet Hayır Toplam X 2 p Değeri Hipertansiyon süresi 10 yıl atltı 10 yıl ve üstü * Yaşadığı yer Köy İlçe merkezi İl merkezi * Kan basıncı ölçümlerinin kayıt edilmesi (n:120) Evet Hayır Toplam X 2 p Değeri Hipertansiyon süresi 10 yıl atltı 10 yıl ve üstü , *# ** Fisher test * Kikare testi

16 Sonuç Araştırmaya katılan hastaların %59,2 sinin evde kan basınçlarını düzenli olarak ölçmedikleri; %44,6 ünün ilaçlarını düzenli olarak kullanmadıkları, ilaçlarının adını ve dozunu bilmedikleri (sırasıyla % 60,7, % 64,3); %73,2 sinin hekim bilgisi dışında ilaçlarını kullanmayı bıraktıkları; Antihipertansif ilaç(lar)ının düzenlenmesi (%70,0), Kan basıncı kontrolü ve hedef organ hasarının erken tespiti için kontrole gitmedikleri (%69.2); Evde kilo ölçümü (%72,5) ve düzenli fiziksel aktivite yapmadıkları (%82,5); %85 inin yemeklerinde tuz kullandığı, %70.8 inin diyetine dikkat etmediği %46,7 sinin sıvı kısıtlamasına uyum göstermediği;

17 Sonuç Hastaların Cinsiyet, Yaş, Çalışma durumu, Hipertansiyon süresi, Yaşadıkları yer, Yaşadıkları kişiler, Antihipertansif ilaç/ilaçlarını düzenli kullanma durumu, İlaç/ilaçlarının adını ve dozunu bilme, İlaç/ilaçlarını düzenli reçete ettirme, Sıvı kısıtlaması ve diyete uyum, Hekim bilgisi dışında ilaçlarını bırakma durumu Kan basıncı ölçümlerinin kayıt edilmesi arasında anlamlı ilişki olduğu belirlendi (P<0.05).

18 Öneriler Hemodiyaliz hastalarının bireysel özelliklerine göre evde hipertansiyon yönetimine ilişkin düzenli eğitim, izlem ve danışmanlık yapılarak öz yönetimlerinin güçlendirilmesinde hemşirelik bakım yaklaşımının etkilerinin kanıt düzeyi yüksek çalışmalarla ortaya konulmalıdır.

19 TEŞEKKÜR EDERİM