Tamer BOZKURT THEMIS TİCARET HUKUKU - CİLT V DENİZ TİCARETİ HUKUKU KARA TAŞIMA HUKUKU sayılı yeni Türk Ticaret Kanunu na göre hazırlanmıştır.

Transkript

1 Tamer BOZKURT THEMIS TİCARET HUKUKU - CİLT V DENİZ TİCARETİ HUKUKU KARA TAŞIMA HUKUKU 6102 sayılı yeni Türk Ticaret Kanunu na göre hazırlanmıştır.

2 İÇİNDEKİLER 7. baskı için ÖN SÖZ...VII 6. baskı için ÖN SÖZ...IX YAZAR HAKKINDA...XI DENİZ TİCARETİ HUKUKU BİRİNCİ BÖLÜM GİRİŞ, GEMİ, GEMİNİN AYIRICI UNSURLARI ve GEMİ SİCİLİ 1 Giriş Türk Ticaret Kanunu nda Gemi Kavramı ve Ticaret Gemileri... 3 I. GENEL OLARAK...3 GEMİ İLE İLGİLİ OLARAK YAPILAN AYIRIMLAR ve TİCARET GEMİSİ KAVRAMI...5 A Ticaret Gemisi Genel Olarak İstisna...6 B Denize, Yola, Yüke Elverişli Gemi...6 C Tamir Kabul Etmez Gemi - Tamire Değmez Gemi Geminin Ayırıcı Unsurları... 7 I. GENEL OLARAK...7 GEMİNİN ADI...7 BAĞLAMA LİMANI...8 A Genel Olarak...8 B Bağlama Limanının Önem Arz Ettiği Noktalar Tescil Bakımından Yetkili Mahkeme Bakımından Kaptanın Temsil Yetkisinin Kapsamı Bakımından Diğer...9 IV. MİLLİYETİ...11 A Genel Olarak...11 B Türk Bayrağı Çekme Hakkının Kazanılması Türk Vatandaşlarına Ait Olan Gemilerde Birden Fazla Kişiye Ait Olan Gemilerde Donatma İştirakine Ait Gemilerde...11

3 XIV Themıs Deniz Ticareti Hukuku - Kara Taşıma Hukuku 4. Tüzel Kişilere Ait Gemilerde...11 C Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu (TUGSK) Hükümleri ve Bu Kanun a Göre Bayrak Çekme Hakkı Genel Olarak TUGSK Hükümleri...13 D Türk Bayrağı Çekme Hakkı ile İlgili İstisnalar Türk Gemisine Yabancı Bayrak Çekilmesi Yabancı Gemiye Türk Bayrağı Çekilmesi...15 E Türk Bayrağı Çekme Hakkının Kullanılması...16 F Türk Bayrağı Çekme Hakkının Kaybedilmesi Gemi Sicili I. GENEL OLARAK...20 SİCİLİ TUTMA YETKİSİ, ALENİYET ve SORUMLULUK...20 A Yetki...20 B Sicilin Açıklığı (Aleniyeti)...20 C Sorumluluk...21 TESCİL...21 A Genel Olarak Tescili Caiz Gemi-Tescili Caiz Olmayan Gemi Tescili Zorunlu Gemi- Tescili İhtiyarî Gemi...22 B Talep Üzerine...22 C Tescile davet...22 IV. TERKİN...23 A Talep Üzerine...23 B Re sen Silinme...23 V. GEMİ TASDİKNAMESİ...24 VI. YAPI HÂLİNDEKİ GEMİLERE ÖZGÜ SİCİL...24 V GEMİ SİCİLİ KAYITLARININ HUKUKÎ ETKİSİ...24 İKİNCİ BÖLÜM Gemi Mülkiyeti, GEMİ PAYI ve iştirak payının Kazanılması ve KAYBEDİLMESİ ile gemi üzerindeki sınırlı aynî haklar (rehin ve İNTİFA hakkı) 5 Genel Olarak ve Uygulanacak Hükümler I. GENEL OLARAK...27 SİCİLE KAYITLI OLAN ve OLMAYAN GEMİLERE UYGULANACAK HÜKÜMLER...27 SİCİLE KAYITLI GEMİLER...28 A Genel Olarak...28 B Mülkiyet Kazanılması...28

4 İçindekiler XV 2. Mülkiyetin Kaybı...34 C Sicile Kayıtlı Gemi Payları ve İştirak Payları Üzerinde Mülkiyet Kazanılması Zıyaı...36 D Yapı Hâlinde Bulunan Gemiler ve Yapı Payları Üzerindeki Mülkiyet Gemi Üzerindeki Sınırlı Aynî Haklar (Rehin-İntifa) I. GENEL OLARAK...39 REHİN (İPOTEK)...39 A Genel Olarak...39 B İpoteğin Tesisi ve Şekil Sicile Kayıtlı Olmayan Gemiler Üzerindeki İştirak Payının Rehni Sicile Kayıtlı Olan Gemilerin Rehni...40 C Kapsam Genel Olarak Kapsama Giren Unsurlar...42 D Gemi İpoteğinde Sıra ve Derece...44 E İpoteğin Hükümleri Alacak Muaccel Olmadan Önce [İpotek Hakkını Tehdit Eden Davranışlara Karşı Önlemler] Alacak Muaccel Olduktan Sonra...47 F İpoteğin Devri, Değiştirilmesi ve Sona Ermesi İpoteğin Devri ve Değiştirilmesi İpoteğin Sona Ermesi...49 G Türleri Akdî-Kanunî İpotek Üst Sınır İpoteği Birlikte Gemi İpoteği Kıymetli Evraka Ait İpotek Yabancı Para Üzerinden İpotek Sabit Kıymetli İpotek Yapı Hâlindeki Gemiler Üzerinde İpotek...52 İNTİFA HAKKI...55 A Genel Olarak...55 B Uygulanacak Hükümler...55 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM DONATAN ve DONATMA İŞTİRAKİ 7 Donatan I. GENEL OLARAK ve DONATAN SIFATI...57 A Genel Olarak...57

5 XVI Themıs Deniz Ticareti Hukuku - Kara Taşıma Hukuku B Gemi İşletme Müteahhidi...57 C Donatan Taşıyan Ayırımı...58 D Donatanın Tacir Sıfatı...58 DONATANIN SORUMLULUĞU...59 A Genel Olarak...59 B Gemi Adamlarının Kusurlarından Dolayı...59 C Sorumluluğun Sınırlandırması Olanağı Genel Olarak Tarihli Londra Sözleşmesi ve yttk Bakımından Durum Petrol Kirliliği Zararı Hakkında Özel Hükümler Donatma İştiraki I. GENEL OLARAK...68 IV. DONATMA İŞTİRAKİNİN YÖNETİMİ...70 A Genel Olarak...70 B Masraflar ile Kâr-Zarara Katılım...70 C İştirak Payının Temlik Rehni ve Sonuçları...71 GEMİ MÜDÜRÜ...72 A Genel Olarak, Atanması ve Azli...72 B Görev-Yetkileri, Yetkilerin Sınırlandırılması ve Yükümlülükler Yönetim Yetkisi Temsil Yetkisi...72 PAYDAŞ DONATANLARIN ÜÇÜNCÜ KİŞİLERE KARŞI SORUMLULUĞU ve YETKİLİ MAHKEME...73 V. DONATMA İŞTİRAKİNİN SONA ERMESİ...74 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM GEMİ ADAMLARI (ÖZELLİKLE KAPTAN) 9 Gemi Adamları ve Kaptan I. GENEL OLARAK...77 KAPTAN...77 A Genel Olarak ve Yetkileri...77 B Yetkinin Özel Şekli: Temsil Yetkisi Gemi Bağlama Limanında İken Gemi Bağlama Limanı Dışında İken Temsil Yetkisi ile İlgili Diğer Hususlar...79

6 İçindekiler XVII BEŞİNCİ BÖLÜM DENİZ TİCARETİ SÖZLEŞMELERİ 10 Genel Olarak Gemi Kirası Sözleşmesi I. GENEL OLARAK ve TÜRLERİ...84 SÖZLEŞMENİN KURULMASI ve ETKİSİ...85 A Genel Olarak...85 B Etkisi...85 TARAFLARIN HAK ve BORÇLARI...86 A Kiralayanın Hakları Borçları...86 B Kiracının Hakları Borçları...87 IV. ZAMANAŞIMI Navlun Sözleşmeleri (Genel Olarak Navlun Sözleşmesi, Hukukî Niteliği ve Tarafları) I. NAVLUN SÖZLEŞMESİ KAVRAMI, SÖZLEŞMENİN UNSURLARI ve TÜRLERİ ile SÖZLEŞMEDEKİ İLGİLİ KİŞİLER...88 A Kavram ve Tanım...88 B Unsurları Eşya (yük) Taşıma Taahhüdü Taşımanın Deniz Yoluyla Yapılması Eşyanın Gemi ile Taşınması Eşyanın (yükün) Taşıyanın Zilyetliğine Girmesi Taşımanın Ücret (Navlun) Karşılığında Yapılması...91 C Taraflar (İlgili Kişiler) Genel Olarak Taşıyan Taşıtan Yükleten Gönderilen Gemi İşletme Müteahhidi...94 D Navlun Sözleşmesinin Türleri Çarter Sözleşmeleri Kırkambar Sözleşmeleri (Contract of Carriage of Goods) NAVLUN (TAŞIMA) SÖZLEŞMESİNİN HUKUKÎ NİTELİĞİ NAVLUN SÖZLEŞMESİNİN KURULMASI Navlun Sözleşmesinin İfası I. GENEL OLARAK...103

7 XVIII Themıs Deniz Ticareti Hukuku - Kara Taşıma Hukuku IV. GEMİNİN DENİZE-YOLA-YÜKE ELVERİŞLİ OLARAK YOLA ÇIKMASI SÖZLEŞMEDE KARARLAŞTIRILAN GEMİNİN KULLANILMASI YÜKLEME İLE İLGİLİ YÜKÜMLÜLÜKLER A Yükleme Yeri B Yükleme Giderleri C Yüklenecek Eşya Kararlaştırılan Eşya Eşya ile İlgili Taşıtan veya Yükletenin Bildirim Yükümlülükleri D Yükleme Süreleri Genel Olarak Çarter Sözleşmelerinde Kırkambar Sözleşmelerinde V. BOŞALTMA VI. ZAMANAŞIMI altıncı BÖLÜM DENİZDE TAŞIMA SENETLERi 14 Genel Olarak Konişmento I. GENEL OLARAK ve TANIM IV. TÜRLERİ ŞEKLİ ve İÇERİĞİ KONİŞMENTONUN İŞLEVLERİ A Kıymetli Evrak Niteliği Genel Olarak Kıymetli Evrak Niteliğinin Sonucu: Eşyanın Yetkili Konişmento Hâmiline Teslimi ile Malları Temsil İşlevi Teslim Temsil B Kanıt İşlevi Taşıyanla-Taşıtan; Taşıyanla-Gönderilen Arasındaki İlişki Taşıyanı İspat Eşyanın Genel Olarak Cinsini, İşaretlerini, Koli veya Parça Adedini, Ağırlık ve Miktarını İspat Navlunu İspat Yükleten Tarafından Verilen Garantiler V. ZAMANAŞIMI...128

8 İçindekiler XIX 16 Diğer Taşıma Senetleri YEDİNCİ BÖLÜM TAŞIYANIN SORUMLULUĞU ve HAKLARI 17 Taşıyanın Sorumluluğu I. GENEL OLARAK ZAMANSAL AYIRIM: BAŞLANGIÇTAKİ SORUMLULUK - SONRAKİ SORUMLULUK A Taşıyanın Başlangıçtaki Denize-Yola-Yüke Elverişsizlikten Doğan Sorumluluğu B Taşıyanın Sefer Başladıktan Sonraki Sorumluluğu Genel Olarak ve Özen Derecesi Sorumluluğun Koşulları Taşıyanı Sorumluluktan Kurtaran Hâller EŞYA ÜZERİNDE İNCELEME ve BİLDİRİM A İnceleme B Bildirim Eşyanın Zıyaı veya Hasarı Durumunda Geç Teslim Durumunda Eşyanın Fiilî Taşıyan Tarafından Teslimi IV. SORUMLULUĞU SINIRLANDIRMA HAKKI VE BU HAKKIN KAYBI.142 A Genel Olarak ve Sorumluluğun Sınırlandırılması ile İlgili Hükümlerin Uygulama Alanı B Sorumluluk Sınırları Eşyanın Zıyaı/Hasarı Olasılığında Eşyanın Geç Teslim Edilmesi Olasılığında Ortak Hükümler C Sorumluluğu Sınırlandırma Olanağının Kaybı V. TAŞIYAN ve ADAMLARININ SÖZLEŞME DIŞI SORUMLULUĞU VI. DAVA AÇMA SÜRESİ A Genel Olarak B Hak Düşürücü Süre İtirazından Yararlanma Hakkının Kaybedilmesi V FİİLÎ TAŞIYAN ve SORUMLULUĞU A Genel Olarak B Fiilî Taşıyanın Sorumluluğu C Sorumsuzluk Şartları V EMREDİCİ HÜKÜMLER ve UYGULAMA ALANI A Genel Olarak Kural Uygulama Alanı ve Kapsamı Bu Kayıtların Konulması Durumunda Navlun Sözleşmesi ve Konişmentonun Durumu...151

9 XX Themıs Deniz Ticareti Hukuku - Kara Taşıma Hukuku 4. Taşıyanın Sorumluluğunun Genişletilebilmesi B İstisnalar Genel Olarak Aksine Kayıt Konulabilecek Hâller Borçlar Kanunu nun Uygulama Alanı Taşıyanın Hakları I. GENEL OLARAK HAKLAR Navlun ve Diğer Haklar Hapis Hakkı Navlun Sözleşmesinin Sona Ermesi I. GENEL OLARAK SONA ERME NEDENLERİ A Sözleşmenin Kendiliğinden Hükümden Düşmesi Geminin Zayi Olması Eşyanın Zayi Olması B Sözleşmenin Feshi Genel Olarak Fesih Hakkı Doğuran Durumlar Fesih Hakkı Doğurmayan Durumlar Fesih Hakkının Kullanılması ve Hüküm ve Sonuçları C Taşıtana Tanınan Özel Fesih Hakkı Genel Olarak Yolculuk Çarteri Sözleşmelerinde Kırkambar Sözleşmelerinde SEKİZİNCİ BÖLÜM DENİZ YOLU İLE YOLCU TAŞIMA SÖZLEŞMESİ 20 Genel Olarak Yolcu Taşıma Sözleşmesi, Taraflar, Hak ve Borçlar, Sona Erme ve Hukukî Sonuçlar I. GENEL OLARAK SÖZLEŞMENİN KURULMASI, TARAFLAR ve KAVRAMLAR A Yolcu Taşıma Sözleşmesi ve Uygulama Alanı B İlgili Kişiler ve Kavramlar Genel Olarak Taşıyan ve Fiilî Taşıyan Yolcu Bagaj TARAFLARIN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ A Yolcunun Yükümlülükler...172

10 İçindekiler XXI 2. Haklar B Taşıyanın Yükümlülükler Haklar IV. TAŞIYANIN SORUMLULUĞU ve SORUMLULUK SINIRLAMALARI..175 A Genel Olarak B Yolcunun Ölümü veya Yaralanmasından Gemi Kazası Nedeniyle Gemi Kazası Dışındaki Bir Nedenle C Bagajın Zıyaı-Hasarından D Fiilî Taşıyanın Sorumluluğu E Sorumluluğu Sınırlandırma Hakkının Kaybı V. EMREDİCİ HÜKÜMLER ve ZAMANAŞIMI A Emredici Hükümler B Zamanaşımı DOKUZUNCU BÖLÜM DENİZ KAZALARI (MÜŞTEREK AVARYA; ÇATMA ve KURTARMA) 21 Müşterek Avarya I. GENEL İLKELER MÜŞTEREK AVARYA HÂLLERİ DİSPEÇ Çatma I. GENEL OLARAK ÇATMA TÜRLERİ A Kusursuz Çatma B Kusurlu Çatma Bir Taraflı Kusur İki Taraflı Kusur C Kılavuzun Kusuru USUL ve ZAMANAŞIMI A Usul B Saklı Tutulan Hükümler C Zamanaşımı IV. ÇATMA OLMADAN ORTAYA ÇIKAN ZARAR Kurtarma I. GENEL OLARAK EŞYA KURTARMA A Sözleşme B Tarafların Hak ve Yükümlülükleri...187

11 XXII Themıs Deniz Ticareti Hukuku - Kara Taşıma Hukuku 1. Genel Olarak Kurtaranın Hakları İNSAN KURTARMA IV. ZAMANAŞIMI ONUNCU BÖLÜM GEMİ ALACAKLISI HAKKI 24 Gemi Alacaklısı Hakkı I. GENEL OLARAK GEMİ ALACALISI HAKKI VEREN ALACAKLAR GEMİ ALACAĞININ VERDİĞİ KANUNİ REHİN HAKKI A Genel Olarak ve Kapsam B Temin Ettiği Alacaklar C Öncelik D Sıra E Devir ve İntikal F Sona Ermesi G Zamanaşımı KARA TAŞIMA HUKUKU 25 Genel Olarak Eşya (Yük) Taşımaları I. EŞYA TAŞIMA SÖZLEŞMESİ ve TAŞIMA SENEDİ A Taşıma Sözleşmesinin Tanımı ve Tarafları B Kuruluşu, Unsurları ve Taşıma Senedi ile İlişki C Taşıma Senedi, İçeriği, Teslimi ve İspat Gücü Genel Olarak İçeriği ve İspat Gücü D Yük Senedi (İlmühaber) TARAFLARIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ ve HAKLARI A Genel Olarak B Gönderenin Yükümlülükler [ve Sorumluluk] Haklar C Taşıyıcının Yükümlülükler Haklar D Gönderilenin Hak ve Yükümlülükleri Genel Olarak Haklar- Ödeme Borcu ve Doğumu...217

12 İçindekiler XXIII 2. Ödemeli Teslim Emir, Talimat ve Tasarruf Yetkisi TAŞIYICININ SORUMLULUĞU A Genel Olarak B Sorumluluk Nedenleri Genel Olarak Zıya Hasar Gecikme C Taşıyıcının Sorumluluktan Kurtulması ve Kurtulamaması ile Yardımcıların Kusuru Sorumluluktan Kurtulabileceği Hâller Taşıyıcının Sorumluluktan Kurtulamayacağı Hâller Yardımcıların Kusuru D Taşıyıcının Sorumluluğuna İlişkin Özel Düzenlemeler Genel Olarak Refakat Belgeleri ile İlgili Sorumluluk Ödemeli Teslim Durumunda Tasarruf Hakkının Kullanılmasında E Tazminatın Hesaplanma Şekli ve Sınırlar Tazminata Esas Alınacak Değer Giderler Sorumluluk Sınırları ve Sorumluluğu Sınırlandırma Hakkının Kaybı Taşıyıcının İade Borcu F Sözleşme Dışı İstemler G Yardımcı Kişilerin Sorumluluğu H Fiilî Taşıyıcı ve Onun Sorumluluğu I Usul, Dava Hakları Genel Olarak Bildirim Yetkili ve Görevli Mahkeme Değişik Tür Araçlar ile Taşıma I. GENEL OLARAK IV. UYGULAMA ALANI ZARAR YERİNİN BİLİNMESİ BİLDİRİM ve ZAMANAŞIMI V. DEĞİŞİK TÜR ARAÇLARLA TAŞINMA EŞYASININ TAŞINMASI Taşınma Eşyası Taşıması I. GENEL OLARAK TAŞIYANIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ A Genel Olarak B Taşıma Senedi, Tehlikeli Mal, Refakat Belgeleri, Bildirim ve Bilgi Verme Yükümlülükleri...236

13 XXIV Themıs Deniz Ticareti Hukuku - Kara Taşıma Hukuku TAŞIYICININ SORUMLULUĞU İLE İLGİLİ ÖZEL HÜKÜMLER A Sorumluluktan Kurtulma B Sorumluluk Sınırı C Sorumluluğu Sınırlama Hakkının Kaybı IV. GÖNDERENİN SORUMLULUĞU İLE İLGİLİ ÖZEL DURUMLAR V. BİLDİRİM Yolcu Taşımaları I. GENEL OLARAK IV. TARAFLARIN HAK ve YÜKÜMLÜLÜKLERİ A Yolcunun Talimatlara Uyma Borcu Seferin Yapılamaması Durumunda Seferin Duraklaması Durumunda Seferin Gecikmesi Durumunda B Taşıyıcının Yolcuyu Varma Yerine Ulaştırma Ücret İsteme Hakkı Bagajdan Dolayı Sorumluluk ve Hapis Hakkı Yolcunun Ölümü Durumundaki Yükümlülükler TAŞIYICININ SORUMLULUĞU YÖNETMELİK Taşıma İşleri Kitabına İlişkin Ortak Hükümler I. GENEL OLARAK ve KAPSAM SORUMLULUĞUN DARALTILMASI ve KALDIRILMASI ZAMANAŞIMI EK: DENİZ ALACAKLARINA KARŞI MESULİYETİN SINIRLANDIRILMASI HAKKINDA 1976 TARİHLİ MİLLETLERARASI SÖZLEŞME [DENİZ ALACAKLARINA KARŞI MESULİYETİN SINIRLANDIRILMASI HAKKINDA 1976 TARİHLİ MİLLETLERARASI SÖZLEŞMEYİ TADİL EDEN 1996 PROTOKOLÜ ile BİRLİKTE] KAYNAKÇA