Tarih Bilimi ve Tarihe Yardımcı Bilim Dalları Video Ders Anlatımı I. ÜNİTE TARİH BİLİMİNE GİRİŞ A- TARİH BİLİMİ. I - Tarih Biliminin Konusu

Transkript

1 Tarih Bilimi ve Tarihe Yardımcı Bilim Dalları Video Ders Anlatımı I. ÜNİTE TARİH BİLİMİNE GİRİŞ A- TARİH BİLİMİ I - Tarih Biliminin Konusu II - Tarih Biliminin Yöntemi III Tarihin Tasnifi (sınıflandırılması) IV Tarihe Yardımcı Bilim dalları B- ZAMAN VE TAKVİM Tarihin Tanımı: Tarih geçmiş zamanlarda yaşayan insan ve insan topluluklarının her türlü faaliyetlerini; yer ve zaman belirterek sebep ve sonuç ilişkisi içinde, belgelerle ve objektif ( tarafsız ) inceleyen bilim dalıdır. 1 / 8

2 I -Tarihin Konusu: Geçmiş zamanda yaşayan insan topluluklarının sosyal, ekonomik, kültürel, siyasi, dini ve benzeri faaliyetleridir. Tarihi Olayların Özellikleri: Belgelere dayanma Yer-zaman ve sebep-sonuç ilişkisi. Olayın geçtiği yer ile olayın meydana geldiği zaman dilimi o olayın sebep ve sonuçlarını belirlememizde gereklidir. Yer ve zamanın belirtilmesiyle olayın GERÇEK olup olmadığını anlarız. Bütün olaylar bir zincirin halkaları gibi birbirine bağlıdır. Her olay kendisinden önceki olayın SONUCU, kendisinden sonraki olayın SEBEBİ DİR. Önceki olayı bilmezsek, sonraki olayı kavrayamayız. Olayın meydana geldiği coğrafya önemlidir. Çünkü o yerin iklimi, yaşam şartları, madenleri, o zaman içindeki nüfusu, o zaman içindeki toplumsal değerler olayın meydana geliş sebeplerini oluşturabilirler. Deney ve gözlem yapılamaz. Tekrarlanamaz. 2 / 8

3 Dünü anlatır, bugünü açıklar ve geleceğe ışık tutar. Bir tarihi olay, diğer bir tarihi olayın sebepleri ya da sonuçları arasında yer alır. Olay: Kısa bir sürede olup biten şeylerdir. İnsanları ilgilendiren sosyal, ekonomik, kültürel, dini ve benzeri alanlarda meydana gelen Oluşumlardır.(İstanbul'un fethi, yağmurun yağması, çocuğun doğması... ) Olgu: Zaman içinde uzun bir sürede oluşur. Oluşum süreci içinde ya da başka bir şeyin belirtisi olarak gözlemlenmiş olaylardan ibarettir. (Anadolu'nun Türkleşmesi, insanın büyümesi...) II -TARİHİN YÖNTEMİ: Tarihi olayları araştıran bir tarihçi sırasıyla aşağıdaki yöntemleri uygular. 1)-KAYNAK ARAMA: Önce olayla ilgili kaynaklar aranır. Kaynaklar 2'ye ayrılır: A- Ana Kaynaklar(Birinci el kaynaklar): Olayın geçtiği döneme ait kaynaklardır. B- İkinci El Kaynaklar: Ana kaynaklardan yararlanılarak hazırlanan kaynaklardır. 3 / 8

4 Ayrıca kaynakları YAZILI ve YAZISIZ kaynaklar diye de ikiye ayırabiliriz. 1- Yazılı Kaynaklar: Kitabeler, fermanlar, kanunlar, mahkeme kayıtları, noterlik yazıları, gazeteler, dergiler vb Yazısız(Sözlü) Kaynaklar: Evler, kaleler, tapınaklar, heykeller, silah, eşyalar, destanlar, efsaneler, fıkralar, atasözleri örf ve adetler vb VERİLERİ TASNİF, TAHLİL VE TENKİT ETME: a)- Tasnif(Sınıflandırma): Elde edilen bilgiler zamana, mekâna ve konuya göre tasnif edilir. b)- Tahlil(Analiz=İnceleme) : Kaynaklardan elde ettiğimiz bilgiler güvenilir mi? Karşılaştırma yapılarak bilgiler bu yönde incelenir. c)- Tenkit(Eleştiri): Elde edilen bilgilerin işe yarayıp yaramadığı, hangi bilgilerin kullanılacağı belirlenir. 3)- SENTEZ(BİRLEŞTİRME): Kaynaklardan elde edilen bilgiler düzenlenerek yazılması safhasıdır. Sentez yapılırken tabii, ruhi, medeni, iktisadi, ticari, kültürel etkenler göz önünde tutulmalıdır. III TARİHİN TASNİFİ(SINIFLANDIRILMASI) 1)- Zamana Göre Sınıflandırma: (Örnek: Ortaçağ tarihi,15. yüzyıl tarihi gibi...) 4 / 8

5 2)- Mekâna(Yer) Göre sınıflandırma: (Örnek: Türkiye Tarihi, Avrupa tarihi gibi...) 3)- Konuya Göre Sınıflandırma: (Örnek: Tıp Tarihi, Sanat tarihi gibi...) TARİHİ NEDEN SINIFLANDIRIYORUZ? Tarihi Zamana, Mekâna ve Konuya göre sınıflandırmamızın nedeni öğrenmeyi, öğretmeyi, araştırmayı kolaylaştırmaktır. IV TARİHE YARDIMCI OLAN BİLİMLER: 1)- COĞRAFYA: Tarih olayın geçtiği Yer in fiziki ve beşeri özelliklerini coğrafyadan öğrenir. 2)- ARKEOLOJİ(Kazı Bilimi): Toprağın ve suyun altında kalmış olan tarihi eserleri ortaya çıkarır. 3)- KRONOLOJİ(Takvim Bilgisi): Tarihi olayların zamanlarını belirleyerek, meydana geliş sıralarını düzenler. 4)- PALEOGRAFYA: Eski yazıların okunmasını sağlayan bilim dalıdır. 5)- EPİGRAFYA(Kitabeler Bilimi): Taş, mermer gibi sert cisimler üzerine yazılan yazıları inceler. 6)- FİLOLOJİ:(Dil Bilimi): Dilleri ve diller arasındaki bağları inceler. 5 / 8

6 7)- SİCİLLOGRAFİ: Tarihte devletler tarafından kullanılan mühürleri inceler. 8)- GENEOLOJİ (ŞECERE SOY CETVELLERİ): Soy kütüklerini inceler 9)-ONOMATOLOJİ: İsim bilgisi demektir. Tarihte geçen her türlü isimlerle ilgili özellikle yer isimleriyle alakalı araştırmalar yapan bilim dalıdır. 10)- KİMYA: Karbon 14 metodu ile buluntuların yaşını belirler. 11)- SOSYOLOJİ (Toplum Bilimi): Sosyal olayları inceler. 12)- ANTROPOLOJİ: Toplumların ırk yapılarını inceler. 13)- FİLOLOJİ:(Dil Bilimi): Dilleri ve diller arasındaki bağları inceler. 14)- ETNOGRAFYA: Örf, adet, gelenek ve görenekleri inceler. 15)- DİPLOMATİK: Günümüze kadar gelmiş olan resmi belgeleri, fermanları vb. inceler. 16)- HERALDİK (Armalar bilimi): Her türlü arma ve özel işaretleri inceler. 17)- NÜMİZMATİK(Meskûkât) (Paralar bilimi)paralar bilimi): Eski Paraları inceler. Bunlardan başka tarihe yardımcı bilimler arasına arkeometri, felsefe, istatistik, psikoloji, 6 / 8

7 metroloji, astronomi, Tıp, Kimya gibi birçok bilimi katabiliriz. TARİH FELSEFESİ: Tarihi tecrübeleri günümüz meselelerinin çözümü için yeniden yorumlamaya Tarih Felsefesi denir. Kapsamına Göre: Genel Tarih: Geniş bir coğrafyadaki millet ya da devletlerin tarihini inceler: Avrupa ya da Asya Tarihi gibi... Özel Tarih: Bir milletin ya da devletin tarihini inceler: Türk Tarihi, Artukoğulları Tarihi... Gibi Tarih Yazıcılığının Evreleri: Kronik (Haberci) Tarihçilik: En ilkel şekli Anallardır. Rivayetçi (Hikâyeci) Tarihçilik: Sebep-sonuç ilişkisi üzerinde durmaz. (Heredot, Taberi) Öğretici (Pragmatik, faydacı) Tarihçilik: Kişilerden ve olaylardan ders alınmasını sağlamak için ) Sosyal Tarihçilik: Öğretici tarihçiliğin hissi yönlerinden arındırılmış şekli. Felsefi Tarihçilik: Değişik kültürleri inceleyerek biri birine etkileşimlerini inceler. İlmi Tarihçilik: Neden-nasılcı tarihçilik 7 / 8

8 Materyalist, Kültürel, Pozitif (vs) Tarih çeşitleri... 8 / 8