ANKARA ÜNİVERSİTESİ RASATHANESİ. Evrende Neler Var?

Transkript

1 ANKARA ÜNİVERSİTESİ RASATHANESİ Evrende Neler Var?

2 Astronomi: Evrende Neler Var? İnsan Evren in Merkezinde Değildir. Astrofizik: Yıldızlar Nasıl Işıyor? Doğa Yasaları Her Yerde Aynıdır.

3 Gözümüzün derinlik algılama yeteneği yoktur. Bu nedenle bütün gök cisimlerinin bize aynı uzaklıkta olduğunu sanırız.

4 Gökyüzüne baktığımızda neler görüyoruz? Gündüz - Güneş, mavi gökyüzü, bulutlar - Ay ve belki de Venüs Gece - Gri gökyüzü, kızıl bulutlar, yıldızlar, yapay uydular - Gezegenler, Ay, Takımyıldızlar - Fazla sıklıkla olmasa da kuyrukluyıldızlar

5 Gökyüzünde Farklı uzaklıkta olan gök cisimleinin bir izdüşüm görüntüsünü görürüz Gökyüzü: izdüşüm düzlemi Uzay

6 ORION (avcı) takımyıldızı, farklı uzaklıklardaki yıldızlardan oluşturulmuş yapay bir gruplamadır.

7

8

9

10 Yıldızlar ve Gezegenler Yıldızlar gökyüzünde her yere dağılmışlardır, gezegenler ise Güneş in gündüz hareket ettiği yola çok yakın bir bölge içinde bulunurlar. Gezegenlerin ışığı sabit görülür (özellikle parlak gezegenlerin), yıldızların ışığında olduğu gibi titreşmezler (yanıp sönüyormuş gibi gözükmez). Yıldızlar ise kırpışır Küçük bir teleskop yada dürbünle bakıldığında büyük gezegenler disk biçiminde görülür, yıldızlar en büyük teleskoplarda bile nokta kaynaklardır. Yıldızlar binlerce yıl birbirlerine göre konumlarını korurken, gezegenler yıldızlara göre gökyüzündeki yerlerini değiştirirler.

11 Birkaç gece üstüste gözlersek, gökyüzündeki yıldızların Jupiter in Retrograt Hareketi oluşturduğu desene göre hareket eden kaynaklar buluruz. Bunlar gezegendir. Retrograt Hareketi Doğu İleri Hareket Batı

12

13 Yer merkezli evren!

14 Bütün zamanların en büyük devrimi: 16 yy Nicolaus Copernicus ( )

15

16 Tyco Brahe ( ) Johannes Kepler ( )

17 Kepler Yasaları 1. Yasa: Tüm gezegenleri eliptik yörüngede Güneş etrafında dolanmaktadır. 2. Yasa: Alanlar Yasası Gezegenleri Güneş e birleştiren hayali doğru,eşit zamanda eşit alanlar taramaktadır 3. Yasa: a 3 /P 2 = sabit

18 Takiyüddin (İstanbul) Rasathanesi Kurulu: 1575 Yıkılış: 1580 Padişah: Sultan III Murat Zamanı Şeyhülislam Ahmet Şemsettin Efendi ve Saray İmamı Kürdizade nin Kışkırtmalarıyla Kaptanı Derya Kılıç Ali Paşa ya verilen bir padişah emriyle gemilerden top ateşine tutularak yıkılmıştır. Tophanede bugünkü Fransız Konsolosluğu nun bulunduğu arsaya kurulmuştu.

19 YıldızlarınUzaklıkları Paralaks: Yakın yıldızlar için Yıldız 6 ay sonra Dünya Güneş 1 AB Dünya

20 Yer- Güneş uzaklığını 1 yay-saniyesi açı altında gören yıldızın uzaklığı 1 parsektir. 1 yay saniyesi 1 AB 1 parsek

21 p (") = 1 d( pc)

22

23 Paralaks (konum açısındaki kayma) 1 açı saniyesi mertebesinde ve daha küçük açılar ölçülüyor. Dünyanın yörüngesinin yarıçapı km (1 AB). Buradan Paralaks açısını kullanarak mesafe bulunuyor. En yakın yıldız: Alfa Centauri. Uzaklığı: km = 40 trilyon km = 4 Işık Yılı Çok yakın!!!

24 Daha uzak yıldızlar için farklı uzaklık ölçme yöntemleri var. En uzaklara gidebilen basit bir yöntem: Bazı değişken yıldızların değişim periyodlarıışıma güçlerine bağlı (Henrietta Leavitt,1912) ( ) Periyod ---->> ışıma gücünü, ışıma gücü (yıldız kaç watt?) /4 π d 2 = ölçülen akı --->> uzaklık d yi (yıldızın uzaklığı) buluruz.

25

26

27 Küresel Kümeler Küresel kümelerde yüzbinlerce, milyonlarca yıldız var. Bunlar arasında Leavitt in incelediği Cepheid değişkenlerinden de bolca bulunuyor. Böylece bir çok küresel kümenin mesafesini ve bizim galaksimiz Samanyolu nun yapısını öğreniyoruz.

28 Bir Küresel Küme

29 Samanyolu Gökadası

30 Samanyolu Samanyolu Güneş gibi, ve başka türlerden 10 milyarlarca yıldızdan, yıldızların oluştuğu gaz bulutlarında, yıldız kümelerinden oluşuyor. Samanyolunun çapı Işık Yılı (1 milyon trilyon km). Güneş sistemimiz Samanyolu nun kenarlarında bir yerde.

31 Samanyolu Gökadasında Güneş ve Yer in Yörüngesi Güneş, Samanyolu Gökadasının merkezi etrafındaki dolanımını 250 milyon yılda tamamlar.

32 AB Oort Bulutu: Güneş ten 50,000 ila 100,000 AB uzaklığında bulunan ve kuyrukluyıldızlar içeren bir küresel bölgedir. Güneş ile Plüto arasındaki uzaklığı bir birim kabul edersek Güneş ten 2000 birim ötede bulunur. Veya neredeyse 1 ışık yılı uzaklığındadır. Bu da Güneş e en yakın yıldız olan Proxima Centauri nin uzaklığının yaklaşık dörte biri kadardır. Oort bulutunun, 5 milyar yıl önce çökerek Güneş ve Güneş Sistemini oluşturan bulutsudan arta kalan artıklar olduğu düşünülmektedir.

33 Asteroidler

34 Boyut Karşılaştırması

35 Kuyrukluyıldızlar

36 Boyut Karşılaştırması

37 Güneş, ona yaklaşılmasına izin vermeyecek kadar sıcaktır derece sıcaklığındadır. Demir 1800 derecede erir, 2900 derecede ise kaynar. Güneş in sıcaklığı o kadar yüksektir ki demir kaynar ve gaz haline geçer. *Dereceler kelvin birimindedir ve yaklaşıktır.

38 Boyut Karşılaştırması

39 Boyut Karşılaştırması

40 Çift Yıldızlar

41 Ölmüş yıldız kalıntıları:kumsaati Nebulası

42 Ölmüş yıldız kalıntıları:kedigözü Nebulası

43 Ölmüş yıldız kalıntıları:yüzük Nebulası

44 Ölmüş yıldız kalıntıları:kelebek Nebulası

45

46

47

48

49 YENGEÇ (Crab) PULSARI Saniyede 30 kez donüyor yılında patlamış dev bir yıldızın kalıntısı.

50

51 Evren Samanyolu ndan çok çok daha büyük! Andromeda galaksisi bizden 2 milyon ışık yılı uzakta - Samanyolu nun dışında. (Hubble 1924) Andromeda en yakın komşu galaksilerden, YEREL Galaksiler Grubunda!

52 ANDROMEDA GALAKSİSİ 2,9 milyon ışık yılı uzaklığıyla, bize en yakın galaksidir.

53 SOMBRERO GALAKSİSİ

54 Whirlpool Galaksisi

55

56

57 Çarpışan Gökadalar

58 GÖKADA KÜMELERİ Yerel Grup

59

60 Yerel Süperkümeler

61 100 milyonlarca ışık yılı boyutunda galaksi grupları Milyarlarca ışık yılı uzaklarda gözlediğimiz galaksiler, Evren de 10 milyarlarca Galaksi var!

62

63 Hubble Kanunu V = H d Her galaksi ne kadar uzaksa o kadar daha büyük hızla bizden uzaklaşıyor! Evren in tümünün katıldığı ortak bir hareket var! Evren açılıyor! Hiçbir galaksi bu hareketin merkezinde değil!

64

65 Gökadamizin Çevresi

66 Daha ötesi...

67 Evren...

68 Süper Kopernik İlkesi Dünya Güneş sisteminin merkezinde değil. Güneş Samanyolu nun ortasında değil. Güneş gibi (ve farklı) çok yıldız var. Samanyolu Evren in merkezinde değil. Samanyolu gibi (ve farklı) çok galaksi var. Zaten Evren in de bir merkezi yok! Evren in tümünü deneysel/gözlemsel bilim yöntemleriyle anlayabiliyoruz.