SİGARA BIRAKMA SÜRECİ

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "SİGARA BIRAKMA SÜRECİ"

Bulut Tandoğan
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 SİGARA BIRAKMA SÜRECİ DOÇ DR ZEYNEP AYFER SOLAK EÜTF GÖĞÜS HASTALIKLARI AD

2 Çevresel ve sosyal faktörler. Medya, merak, aile. Sosyoekonomik yapı. Kültürel yapı Davranışsal ve psikolojik faktörler. Öğrenme. Madde kullanımı. Kişisel özellikler Biyolojik faktörler. Genetik yapı. Çevre faktörlerinin etkilediği beyin değişiklikleri. Stress Tütün kullanımı Bağımlılık Bırakma Nüks

3 Tütün bağımlılığı kronik, nüks ile seyreden bir hastalık Deneme dönemi dışında her gün tekrarlanan madde kullanımı İçme isteğinin engellenemediği düzenli kullanma (kompulsif kullanım) Bilinç dışı öğrenilen ve yaşanan bir davranış şekli

4 Sigarayı bırakma süreci Sigarayı bırakmak davranış değişikliği gerektirir Transtheoretical Model Bireyin sigarayı bırakma tedavisine uyum sağlamaya hazır olup olmadığını anlaşılmasına yardım eden 5 evreli süreç Prochaska ve DiClemente

5 Sigara bırakma süreci davranış değişikliği evreleri Bırakmayı düşünmeme (pre-contemplation) Bırakmayı düşünme (contemplation) Bırakmaya hazırlanma (preparation for action) Bırakmayı deneme (action) Bırakmayı sürdürme (maintenance)

6 Bırakmayı düşünmeme Gelecekte (en az 6 aylık sürede) sigara ile ilgili davranış değişikliği düşünmez Davranışını değiştirmeye yardım edecek bilgiyi almaktan kaçar Bir kısmı daha önce denemiştir Hastalık riskleri ve alışkanlığının sonuçları hakkında bilgileri yetersizdir

7 Bırakmayı düşünme Gelecek 6 ay içinde bırakmayı düşünmektedir Sigarayla ilgili zıt düşünceler neredeyse eşittir Bırakmak için gün belirleme eğilimi yoktur, bırakmayı erteleten gerekçeleri hep ön plandadır Düşünme evresinde sıkışmış kalmıştır

8 Bırakmaya hazırlanma Gelecek 1 ay içinde bırakmayı planlamıştır Risklerin çok iyi bilincindedir Bırakmaya yönelik küçük fakat anlamlı adımlar atmıştır

9 Bırakmayı deneme Sigarayı bırakma adımını atmıştır İlaç, davranışsal-bilişsel teknikler ya da alternatif yöntemlerden bir veya birkaçını denemiştir Henüz 6 aylık süre dolmamıştır Bu evre nükslerin en sık yaşandığı dönemdir Nüks, %50 oranında ilk 2-3 haftada görülür Nüks riski azalarak devam eder

10 Bırakmayı sürdürme 6 aydan daha uzun süredir sigara içmiyordur Nükslerden kaçınmaya çalışmaktadır Kendine güveni artmıştır Nüks riski devam etmektedir

11 Davranış değişikliği evreleri Düşünmeme Düşünme Hazırlanma Deneme Sürdürme Aktif içici Sigarayı bırakmış

12 Davranış değişikliği evreleri Hazırlanma Deneme Sürdürme Kalıcı değişiklik Düşünme Nüks Düşünmeme

13 Akran ya da akrabanın sigara içmesi İş yerinde sigara içilmesi Kısa süreli başarı Masraf NRT Yardım tlf Bağımlılık Bırakmayı düşünmeme Kişisel veya çevresel stress Yüksek eğitim ve gelir düzeyi İleri yaş Doktor izlemi İyi örnek olma Sigara bırakma programının sürdürülmesi Bağımlılık hakkında endişe Yüksek eğitim düzeyi Halka yönelik bilgilendirme Doktor uyarısı Negatif imajlar Bırakmayı düşünme Akut hastalık Sosyal baskı Masraflar Medya kampanyaları Sosyal normlar Sigarayı sınırlayıcı çevresel baskı Bırakmayı deneme Uzun süreli başarı Doktor önerisi

14 Değişim evrelerine göre yaklaşım Hekimin başarısı neye bağlı? - Birey hangi evrede? - Evreler arası geçişi sağlamak için ne yapılabilir? Tütün Kullanımı ve Bağımlılığının Tedavisi Rehberi AHCPR, JAMA 2000;283:

15 Pratik Yaklaşım Bırakma denemesi için istekli bireyler Bırakma denemesi için isteksiz bireyler Sigarayı yeni bırakmış bireyler

16 Bırakma denemesi için istekli bireyler Ask (sor) Advice (öner) Assess (değerlendir) Asist (destekle) Arrange (izle)

17 Ask (sor) Bireyin sigara içme durumunu sorgula, kaydet - Sigara içiyor musunuz? - Günde kaç tane içiyorsunuz?

18 Advice (öner) Bireyin motivasyonunu artırıcı önerilerde bulun -Açık -Güçlü -Kişiselleştirilmiş öneriler

19 Assess (değerlendir) Bireyin 1 ay içinde sigarayı bırakmaya istekli olup olmadığını belirle -Hazırsa destek sağla -Kararsız ise motivasyonunu artır. Kişisel hikaye. Aile ve sosyal statü. Diğer karakteristikler

20 Asist (destekle) Bireyin bırakma girişimine yardımcı ol -Bırakma planı hazırla - Erken ve geç dönem olası sorunları tartış ve sorun çözme becerileri geliştir -Farmakoterapiöner - Tedavi süresince desteği sürdür - Bilgilendirmeye yönelik ek materyal sağla

21 Arrange (izle) Bireyi yüz yüze ya da telefon vizitleri ile izle -Bırakmayı deneyen bireyle tercihan 1 hafta içinde görüş - Duruma göre yeni randevu tarihleri belirle -Nüksriskini artıran faktörleri belirle -Nüksolmuşsa çözüm yolları geliştir

22 Bırakma denemesi için isteksiz bireyler Relevance (ilgilenme) Risks (riskler) Rewards (kazançlar) Roadblocks (engeller) Repetition (tekrarlama)

23 Relevance (ilgilenme) Bireye özel durumu ele al, neden bırakması gerektiği konusunda cesaretlendir - Aile, çocuk, hastalık ve/veya riski, ekonomik durum, yaş, cinsiyet vb

24 Risks (riskler) Sigara içmenin sonuçlarını vurgula -Akut riskler -Kronik riskler - Çevresel riskler

25 Rewards (kazançlar) Bireyi sigarayı bırakmanın erken ve geç dönemde ortaya çıkacak yararları hakkında bilgilendir -Sağlık - Koku ve tad duyusu - Tasarruf - İyi örnek olma - Pasif içiciliğin önlenmesi, vb

26 Roadblocks (engeller) Sigarayı bırakmayı engelleyen sorunları belirle İradem zayıf Çevremde herkes içiyor İçmeyi çok seviyorum İşim çok stresli Bırakınca kilo alıyorum Çok sinirli oluyorum İçen de ölüyor içmeyen de

27 Repetition (tekrarlama) Bireyin her başvurusunda motivasyonu tekrarla -Motivasyon kaybını önle -Başarısız deneme girişimi varsa, birkaç kez deneme ile başarının artacağını vurgula

28 Sigarayı yeni bırakmış bireyler Tekrar başlamayı önlemeye yönelik görüşmelere devam et -Tebrik et - Nüks riskini artıran faktörlere karşı yardımcı olmak üzere açık sorular yönelt -Bırakmaktan kaynaklanan sorunları çözmeye yardım et - Motivasyondaki dalgalanmaları önlemeye çalış

29 Sigara bırakma süreci, sigara içen kadar ona yardım etmeye çalışan hekim için de zorludur: ÖZVERİ SABIR KARARLILIK İNANÇ

Benzer belgeler

SİGARA BIRAKMA SÜRECİ

SİGARA BIRAKMA SÜRECİ DOÇ DR ZEYNEP AYFER SOLAK İÜTF GÖĞÜS HASTALIKLARI AD Çevresel ve sosyal faktörler. Medya, merak, aile. Sosyoekonomik yapı. Kültürel yapı Davranışsal ve psikolojik faktörler. Öğrenme.