BİLİM, TEKNOLOJİ VE SOSYAL DEĞİŞME KAVRAMLARI. Adnan ALTUN

Transkript

1 BİLİM, TEKNOLOJİ VE SOSYAL DEĞİŞME KAVRAMLARI Adnan ALTUN

2 BĠLĠM NEDĠR?

3 BĠLĠM TANIMLARI Her türlü düzenden yoksun duyu verileri ile düzenli düģünceler arasında uygunluk sağlama çabasıdır ( Albert Einstein 'The Fundamentals of Theoritical Physics' Science ) Gözlem ve gözleme dayalı akıl yürütme yoluyla dünyaya iliģkin olguları birbirine bağlayan yasaları bulma çabasıdır (Bertrand Russell 'Religion and Science') Bilim, doğal dünyayla ilgili soruları cevaplamak üzere bilimsel araģtırma yöntemlerini kullanarak herkesin irdelemesine açık geçerli ve güvenilir genellemeler ve açıklamalar ortaya koyma etkinliğidir (William F. McComas). Bilim, sağlam ve güvenilir bilgidir (Aydın Sayılı). Din bir inanç kültürüdür, bilim ise kuģku kültürü (Richard Feynman, Nobel-prize-winning physicist) Uzun yaģamımda öğrendiğim bir Ģey var: gerçeklikle kıyaslandığında tüm bilimimiz ilkel ve çocukça kalmaktadır, buna rağmen sahip olduğumuz en değerli Ģey de bilimdir (Albert Einstein). Bilim çürütülebilir olan Ģeydir (Karl Popper)

4 BĠLĠMĠN AMACI NEDĠR?

5 BĠLĠMĠN AMACI Bilim Bilmek istiyorum ile baģlar. Agnotoloji nedir? ANLAMA AÇIKLAMA YORDAMA KONTROL

6 BĠLĠMĠN ÖZELLĠKLERĠ Bilim olgusaldır. Bilim mantıksaldır. Bilim objektiftir. Bilim eleştireldir. Bilim genelleyicidir. Bilim seçicidir. Bilim görecelidir***. Kültürel görecelik (H. Nasr)

7 Bazı Kavramlar Gerçek: Güncel deneyim ve gözlemler yoluyla bilinen bir dorudur. Tümdengelim: genelden özele ya da yasalardan olaylara geçiģ Ģeklindeki akıl yürütmedir. Tümevarım: özelden genele ya da olaylardan yasalara geçiģ Ģeklindeki, akıl yürütmedir. Hipotetik Dedüksiyon: Tümevarım ve tümdengelim yöntemlerinin bir arada kullanılmasıdır. Hipotez/Varsayım: Bilimsel yöntemde olaylar arasında iliģkiler kurmak ve olayları bir nedene bağlamak üzere tasarlanan ve geçerli sayılan bir önermedir. Teori/Kuram: Sistemli bir biçimde düzenlenmiģ birçok olayı açıklayan ve bir bilime temel olan kurallar, yasalar bütünüdür. Paradigma: Herhangi bir bilimsel disiplin veya baģka epistemolojik içerikte bir düģünce kalıbına gönderme yapar. Bilim felsefesi: Bilim kavramının veya bilim dallarının içeriklerini, temellerini, sonuçlarını, uygulamalarını ve bunlarla ilgili yaklaģımları ve yöntemleri felsefî anlamda irdeleyen felsefe dalına verilen isimdir (Willermet, Cathy) Epistemoloji: Bilginin doğası, kapsamı ve kaynağı ile ilgilenen felsefe dalıdır. Bilgi felsefesi olarak da adlandırılmaktadır. Bilimsel Yöntem: 17. yüzyıldan beri doğal bilimleri karakterize etmiģ, sistemik gözlem, ölçüm, ve deney, ve formülasyon, test etme, ve hipotezlerin değiģtirilmesini içeren yargılama metodudur.

8 Thomas Kuhn ( ) Bilimin asıl hedefi tarafsız gerçek arayıģı değil, çağdaģ bir inançlar sistemi içinde iģleyen problemleri çözmenin bir metodudur. Bilimsel paradigmalar / Günün paradigması: Bilim adamı bilimsel devrimleri tetikleyen yeni inanç sistemleri bulurlar. Örnek; Dünyanın Ģekli

9 BĠLĠMSEL YÖNTEM NEDĠR?

10 BĠLĠMSEL YÖNTEM Problemin fark edilmesi Problemin tanımlanması Bilgilerin toplanması Hipotezlerin oluģturulması Çözüm yollarının uygulanması Sonuca varılması Paul Feyerabend***

11 TEKNOLOJĠ NEDĠR?

12 TEKNOLOJĠ TANIMLARI Dar BakıĢ Açısıyla teknoloji uygulamalı bilim dir. Teknoloji, insanın bilimi kullanarak doğaya üstünlük kurmak için tasarladığı rasyonel bir disiplindir (Teknoloji Nedir - Simon, 1983, s.173 ). Teknoloji, somut ve deneysel anlamda temel olarak teknik yönden yeterli küçük bir grubun örgütlü bir hiyerarģi yardımıyla bütünün geri kalanı (insanlar, olaylar, makineler vb. ) üzerinde denetimi sağlamasıdır (Teknoloji Nedir - McDermott, 1981, s.142 ). Heidegger (1977), teknolojiyi dünyayı açıklama biçimi olarak tanımlamaktadır. Teknoloji, insanların kendi amaçları (yaģamı daha uzun ve üretken kılmak, istekleri ve ihtiyaçları karģılamak için istenilen değiģiklikler, icatlar ve buluģlar) için doğal çevrede yaptıkları değiģikliklerin tümünden meydana gelmektedir (Dugger, 2001). Teknoloji insan duyularının uzantısıdır (Marshall McLuhan).

13 GÖRME UZVUMUZ

14 Diğer Örnekler

15 TEKNOLOJĠNĠN ÖZELLĠKLERĠ 1. Teknoloji bilim ile iliģkilidir. 2. Teknoloji tasarımı içerir. 3. Teknoloji üretimi içerir. 4. Teknoloji çok boyutludur. 5. Teknoloji değerler ile ilgilidir. 6. Teknoloji sosyal olarak ĢekillenmiĢtir ve Ģekillendirilmektedir.

16 TEKNOLOJĠ VE DEĞER YARGILARI Teknik açıdan: Öğrenciler nitelik sorularını göz önünde bulundurmalı: Bu ürün kimin için? Bu nasıl kullanılmalıdır? Bu, geliģtirme için gerekli olan ek zamana karģı dengelenmektedir. Ekonomik açıdan: Öğrenciler para için ya da kaynakların tasarruflu kullanımına yönelik değer düģüncesini dikkate almalıdır. Estetik açıdan: Öğrenciler benzer ürünlerde kullanılan görünüģün kalitesini ve kullanıcı, ürün ve onun pazardaki dayanıklılığı hakkında önerileri dikkate almalıdırlar. Çevresel açıdan: Bu ürün için malzemeleri kullanmanın haklı bir geçerliği var mı? Bu malzemeler nereden geldi? ve Bunlar nereye gidiyor? Ahlaki açıdan: Bu ürün için bir pazar olabilir fakat sosyal ve çevresel unsurlar göz önünde bulundurulduğunda bu üretilmeli midir? Ġnsanların hayatları uzar ya da kısalır mı ve nasıl yargıda bulunulur? Manevi/dinî açıdan: GeliĢmeden birincil derecede kimin faydalanması gerektiği konusunda teknolojik sürece ve insan yapımı Ģeylere yönelik bir önem var mı? Sosyal açıdan: Ürün herkesin hoģuna gidiyor mu ya da sadece tek bir cinsiyet veya sağlıklı kiģiler açısından mı sınırlı? Ġnsanların davranıģı üzerine ürünün ne etkisi vardır? Kim kazanır-kim kaybeder?

17 SOSYAL DEĞĠġME NEDĠR?

18 SOSYAL DEĞĠġME TANIMLARI Toplumsal yapının bir kısım unsurlarının ya da tümünün zaman sürecinde bir durumdan bir baģka duruma geçiģine toplumsal değiģme denir. Sanayi devrimi sonucu baba otoritesinin egemen olduğu geleneksel aileden çekirdek aileye geçiģ ailede bir toplumsal değiģme örneğidir. (SERBEST / MÜDAHALEYLE: Demokratik Baskı ile) Kongar (1985) toplumsal değiģmeyi temelinde teknolojik değiģmenin yattığı, insanlar arası iliģkilerin değiģmesidir (s.23). Ģeklinde tanımlarken Özer (2003) Toplum yapısının temel alanlarında (ekonomi, siyaset, eğitim, aile, kültür ve inançlar); var olan iliģkilerde ortaya çıkan farklılıklar (s.565). Ģeklinde tanımlamıģtır. Güven (1999) toplumsal iliģkiler ağının ve bunları belirleyen kurum ve değerlerin değiģmesi (s.214). biçiminde ifade etmiģtir. Tezcan (1994) ise toplumsal değiģmeyi toplumsal yapının ve onu oluģturan toplumsal iliģkiler ağının ve bu iliģkileri belirleyen toplumsal kurumların değiģmesi (s.191) Ģeklinde tanımlamıģtır.

19 SOSYAL DEĞİŞMEYİ ETKİLEYEN ETMENLER Bilimsel buluģlar, teknolojik geliģmeler (Otomobil, trafik kuralları ) Ekonomik geliģmeler Coğrafya (fiziki) doğal çevre koģulları Ġdeolojiler Nüfus bileģimi (Demografi) (Kırsal kentsel nüfus değiģmeleri)

20 Bazı Kavramlar Evrim: Toplumların doğal geliģme sürecinde ve iç dinamikleriyle uzun bir zaman diliminde yaģadıkları kendiliğinden ve ileri doğru yaģadıkları değiģimlerdir. İlerleme: Toplumsal yapının bir unsurunda yaģanan ileri doğru toplumsal değiģmelerdir. Gelişme: Toplumsal yapının bir çok unsurunda ya da tümünde birbiriyle bağlantılı olarak yaģanan ileri doğru değiģmelerdir. Modernleşme: GeliĢmemiĢ ya da az geliģmiģ toplumların geliģmiģ toplumları yakalamak için verdiği uğraģın sonucu yaģanan değiģmelerdir. İnkılâp: Toplumun isteği sonucu toplumsal yapının kimi unsurlarında gerçekleģtirilen barıģçıl yenileģmelerdir. İhtilal: Toplumda yöneticilerin değiģemeye direnmesi sonucu halk ayaklanması ile gerçekleģen ve yönetim biçiminin değiģmesi ile sonuçlanan zora dayalı değiģmelerdir. İsyan (Ayaklanma): BaĢarıya ulaģmayan ihtilal giriģimleridir.

21 TEKNOLOJĠ VE SOSYAL DEĞĠġME Bijker e göre bisikletin tüm geliģimi insanların bu ürünü nasıl algıladığı ile ilgili bir sorundur. BaĢlangıçta bisiklet bir ulaģım aracı olarak görülmemektedir. Fakat daha sonra genç erkeklerin genç bayanları etkilemek amacıyla cesaretlerini ve becerilerini gösterebildikleri bir araç olarak görülmüģtür. Bu dönemde bisikletin tasarımı bir büyük ve bir küçük tekerlekten oluģuyordu ki bu bisikleti sürmek aģırı derecede yetenek gerektiriyordu. Daha sonraları bisiklet birincil olarak ulaģımda önce bayanlar daha sonra erkekler tarafından kullanıldı. Bijker e göre bu, tasarımdaki değiģikliğe neden olan Ģeydi (iki eģit büyüklükteki tekerlek ve güvenli sürüģ sağlayacak farklı yeni parçalar) (de Vries, 2005, s.79).

22 TARTIġMA Teknoloji acayip bir Ģeydir. Bir eliyle size müthiģ hediyeler sunar, diğer bir eliyle de sizi sırtınızdan bıçaklar. C. P. Snow Teknoloji yararı mıdır? Yoksa zararlı mı?