ELEKTRONİK TİCARET (OSP254) Yazar: Öğr.Gör. Hakan TUNAHAN S1

Transkript

1 ELEKTRONİK TİCARET (OSP254) Yazar: Öğr.Gör. Hakan TUNAHAN S1

2 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Adapazarı Meslek Yüksekokulu Bu ders içeriğinin basım, yayım ve satış hakları Sakarya Üniversitesi ne aittir. "Uzaktan Öğretim" tekniğine uygun olarak hazırlanan bu ders içeriğinin bütün hakları saklıdır. İlgili kuruluştan izin almadan ders içeriğinin tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayıt veya başka şekillerde çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz. Copyright 2006 by Sakarya University All rights reserved No part of this course contenet may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic, tape or otherwise, without permission in writing from the University. Sürüm 1 Sakarya S 1

3 ELEKTRONİK TİCARETİN FİNANSMANI Bu Haftanın Hedefi: Bu Haftanın Materyalleri Bu haftaki dersimizde kullanacağımız bir materyal bulunmamaktadır. Kullanılan semboller Animasyon Soru Veritabanı Bağlantılı Soru Simülasyon Püf Noktası 1

4 Giriş ve Tanım Küçük ve Orta Boy İşletmelerin (KOBİ) karşılaştığı başlıca engellerden biri, finansmana erişimdir. Hayati öneme sahip olan ilk kuruluş aşamasında finansman kuruluşları işletmelere, yüksek risklerinin bulunması ve teminat gösterememeleri nedeniyle kredi vermeye istekli değildirler. Elektronik ticaret gibi teknolojiye dayalı işletmeler, gerek ürünlerinde gerekse üretim süreçlerinde kullandıkları yüksek teknolojik imkanlar sayesinde piyasada önemli rekabet avantajı sağlamaktadır. Ancak bu işletmelerin yüksek maliyetli teknolojik yatırımlarının uzun yıllar finansmanını karşılayabilmeleri pek mümkün olmamaktadır. Teknolojiye dayalı işletmelerin potansiyel finansman kaynakları aşağıdaki şekilde verilmiştir. Teknolojiye dayanan işletmelerin karşılaştıkları finansman sorunlarının çözümü için kullanılabilecek araçlardan dünyada en fazla uygulananı risk sermayesi fonlarıdır. Risk sermayesi; "bir risk sermayedarı tarafından özsermaye veya özsermaye benzeri olarak sağlanan finansman ile, büyümeye yönelmiş küçük veya orta büyüklükteki bir işletmenin (KOBİ) amaçlarını gerçekleştirebilmesi için gerekli yatırımları yapabilmesinin mümkün kılınmasıdır". Risk sermayedarı, bunun karşılığında bir azınlık hissesi veya değiştirilemez bir hak elde etmektedir. 2

5 Bu sebeple risk sermayesi finansman modeli, iyi bir iş kurma fikrine ve gerekli girişimcilik yeteneğine ve bilgisine sahip olan ancak yeterli finansman imkanı olmayan girişimcilere fikirlerini hayata geçirmeye imkan verecek finansman sağlayan bir modeldir. Risk sermayesi, aslında bir ortaklık türüdür. Ortaklardan biri, bilimdeki gelişmeleri izleyen ve bu gelişmelerden para kazanacak malları ve hizmetleri üretebileceğine inanan girişimcidir. Diğer ortak ise, girişimcinin fikirlerini ciddiye alıp, onu sermaye ile destekleyen risk sermayedarıdır. (Ceylan, ) 1. Risk Sermayesinin Kaynakları Girişimcilere risk sermayesi sağlayan özel ve kamu kişileri aşağıda sıralanmıştır: 1.1. Özel Risk Sermayesi Şirketleri Risk sermayesi şirketleri çeşitli şekillerde topladıkları fonları, yaptıkları inceleme ve değerlendirme sonucunda seçtikleri girişimcilere ve projelere aktarırlar. Ayrıca risk sermayesi şirketleri, bu girişimcilere yönetsel ve teknik destek de sağlamaktadır Ticari Bankalar ve Yatırım Bankaları Bir çok ülkede ticari bankalar ve yatırım bankaları kurdukları risk sermayesi şirketleriyle girişimcileri finanse etmektedirler Sigorta Şirketleri Sigorta şirketleri de ellerinde biriken prim hasılatlarını, yüksek getiri elde etmek için geleceği parlak KOBİ'lere sermaye olarak verirler Yatırım grupları Bazı zengin serbest meslek sahipleri ve üst düzey yöneticiler ve bazı şirketler bir araya gelerek, yatırım grupları ve kulüpleri oluştururlar Vakıflar Sosyal fayda sağlamak amacıyla kurulan vakıflar, ellerindeki fonların bir bölümünü, gelir sağlamak amacıyla "yüksek risk ve yüksek kazanç" beklentisi içerisinde risk sermayesi yatırımlarına yöneltirler Üniversiteler Son yıllarda, üniversite sanayi işbirliği ile, üniversite çevresinde birer teknoloji üretim merkezi olan Teknoloji Parkları kurulmaktadır. 3

6 1.7. Özel sermaye kaynakları (zengin, köklü aile ve kişiler) Çok zengin ve köklü aileler, umut veren çekici yatırım önerilerini finanse etmektedirler. 2. Risk Sermayesi Modelinin Özellikleri Risk sermayesi modelinin özellikleri aşağıdaki gibi sıralanabilir: 1. Risk sermayesi yatırımı, firmaların büyüklüğünden bağımsız olsa bile, risk sermayedarının amacı hisse senetlerinden normal üstü bir kar sağlanması olduğundan; bunu çoğu kez küçük olup da teknolojisi çok hızlı bir büyüme sergileyen şirketler sağlayabilmektedir. Dolayısı ile risk sermayedarı modelinde küçük işletmeler tercih edilmektedir. 2. Bu yol ile finansman sağlama, hisse senedi ve hisse senedi benzeri araçlar yoluyla gerçekleştirmektedir. Böylece esas olarak finansman sağlanan işletmeye ortak olunmaktadır. Böylece risk sermayedarı işletmeyle ilgili kazanç veya kayıp risklerini girişimciyle beraber üstlenmektedir. 3. Finansman sağlayan risk sermayedarı sağladığı fonu işletmeye herhangi bir şekilde ödeterek değil, hisse senetlerini sermaye piyasasında (borsada) satarak geri tahsil etmiş olmaktadır. 4. Bu yolla sağlanan finansman desteği uzun vadelidir. Başlangıç yatırımlarının yaygın uygulanan yatırım süresi 5-10 yıl arasıdır. Girişilen projenin özelliklerine ve şirket aşamasına göre bu süre değişiklik gösterir. Şirket geç aşamasında yapılan bir yatırım için bu süre 1-2 yıla inerken aşama değişikliğine göre bu süre de değişmektedir. 5. Risk sermayesi pasif bir ortaklık değildir. Girişimin sermayesine katılıp, bir kenara çekilerek işletmenin gelişmesini ve hisse senetlerinin değer kazanmasını beklemek yerine işletmeye yönetsel ve teknik danışmanlık sağlar. 6. Risk sermayesi, finansman yanında AR-GE çalışmalarına destek vererek ekonomide hayati öneme sahip teknoloji transferini de sağlamaktadır. 3. Risk Sermayesinde Risk Faktörleri Girişimci şirketler risk sermayesi finansmanında çeşitli risk faktörleri ile karşılaşabilirler. Bunlar: Teknolojik Risk: Şirket yeterli teknolojik birikime sahip değilse teknolojik risk ortaya çıkmaktadır. Finansman Riski: Üretim aşamasında ürünün piyasaya çıkması için gerekli ek finansmanın sağlanamaması riskidir. 4

7 Demode Olma Riski: Özellikle yüksek teknolojiye dayalı ve hayat seyri kısa olan ürünlerde, ürünün belli bir satış potansiyeline ulaşmadan ekonomik olmaktan çıkması riskidir. Üretim Riski: Ürünün pazarlanabilir bir ürüne dönüşememesi veya, kullanılan teknolojinin büyük ölçekli üretime elverişli olmaması riskidir. Pazarlama Riski: Ürünün pazarlama ve pazara sunum aşamalarında Pazar hacmi ve rekabet koşullarından doğabilecek sorunları içeren risktir. Yönetim Riski: Girişimci şirketin yönetim fonksiyonlarını gerçekleştirecek yönetim kadrosuna sahip olmaması riskidir. 4. Risk Sermayesi Finansman Aşamaları Risk sermayesi finansmanın sağlandığı aşamalara göre farklılık arz etmektedir. Aşağıdaki şekil risk sermayesi finansmanın sağlandığı aşamaları göstermektedir. Şekil 2: Risk Sermayesi Finansmanın Aşamaları Kaynak: İş Risk Sermayesi Yandaki şekilde anlaşılacağı üzere risk sermayesi sekiz aşamada karşımıza çıkmaktadır: 1. Tasarımın finansmanı: Fikir devresi olup, girişimciye görüşünü kanıtlaması için göreli olarak az miktarda destekte bulunulur. 2. Başlangıç finansmanı: Örgütlenme devresinde olup henüz ürün satışını gerçekleştirmemiş şirketlere destekte bulunulur. 3. Birinci devre finansmanı: Gelişimini tamamlamış ve ticari üretimi-satışı başlatmak için fona gereksinim duyan şirketlere destekte bulunulur. 4. İkinci devre finansmanı: Üretimde olup henüz kara geçmemiş şirketlere destekte bulunulur. 5. Üçüncü devre finansmanı: Pazar payını geliştirmek isteyen şirketlere destekte bulunulur. 6. Köprü finansman: 6 ay-1 yıl içerisinde halka açılmak isteyen şirketlere destekte bulunulur. 7. Yönetimin Satın Alınması: Kuruluşun kendi yönetici kadrosu tarafından satın alınması 5

8 8. Kurtarma: işletmenin zorluklar içinde olduğu ve yöneticilerinin tasfiyeyi düşündükleri şirketlere destekte bulunulur. 5. Risk Sermayesi Modelinin İşleyişi Risk sermayesi modeli aşağıdaki şekilde işlemektedir: 1. Girişimcinin Fizibilite Raporu: Şirket tarafından, geliştirilen ürün veya tasarım için kapsamlı mali ve teknik araştırmaları içeren profesyonel bir fizibilite raporu hazırlanır. 2. Proje Maliyetinin Belirlenmesi: Fizibilite etüdünün sonucunda proje maliyeti ortaya konulur. 3. İş Planının Hazırlanması: Fizibilite etüdünün baz alındığı bir İş Planı hazırlanır ve plan risk sermayesi şirketine sunulur. İş planında; projenin kısa bir özeti, yatırımın maliyeti, sektör ve işletmenin tanımı, pazarlama stratejileri, yönetim biçimi ve yöneticilerin özellikleri, gelir ve gider tahminleri, piyasa araştırmaları ve tahminleri, oluşturulması planlanan mali yapı ve plan bilgileri bulunmaktadır. 4. Risk Sermayesi Şirketinin Fizibilite Etüdü: Risk sermayesi uzmanları iş planını inceler, eğer iş planı umut verici ise proje detaylı incelemeye alınır. 5. Ortaklık Görüşmeleri: İncelenen proje yapılabilir ve beklenen karlılık düzeyinde bulunursa risk sermayesi şirketi ile birlikte kurulacak şirket için ortaklık görüşmeleri başlar. 6. Şirketin Kurulması: Anlaşma sağlanırsa projenin gerçekleşmesi için şirket kurulur. Burada unutulmaması gereken; risk sermayedarlarını risklerini dağıtmak amacıyla birden fazla girişimciye ortak olduklarıdır. 7. Yatırımdan Çıkış: Risk sermayesinde; yatırımın nakde dönüşmesi, likidite edilmesine "Çıkış" adı verilir. Risk sermayedarı, yapmış olduğu yatırımlardan çıkarken üç yöntem kullanabilir: 1. Halka Açılma (borsada işletmenin hisse senetlerinin işlem görmesi) 2. Kendi hisselerini şirketin satın alması 3. Risk sermayedarının işletmeyi satın alması. 6

9 Aşağıdaki şekilde Halka açılma yoluyla çıkışın olduğu Risk Sermayesi Modelinin İşleyişi verilmiştir. Şekil 3 : Risk Sermayesi Modelinin İşleyişi 6. Türkiye'de Risk Sermayesi Türkiye'de ilk risk sermayesi şirketi Türk-Alman Hükümetlerinin yaptığı anlaşma sonucu 1993 yılında Halk Bankası tarafından kurulmuştur. Halen ülkemizde faaliyet gösteren risk sermayesi şirketleri aşağıda verilmiştir. BURHANKARAÇAMPARTNERSHIP VAKIFRİSKSERMAYESİ İŞRİSKSERMAYESİ OKYANUX SUPERONLINE ilab LADYBIRD 7

10 CREA-WORLD 1. Kürşat Tuncel, Risk Sermayesi Finansman Modeli, Sermaye Piyasası Kurulu, Yayın No: 37, Müge İşyeri, Risk Sermayesi ve Türkiye'deki Geleceği, Türkmen Kitapevi,