Kusurlu İfa İmkânsızlığı

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Kusurlu İfa İmkânsızlığı"

Osman Yalman
5 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Yrd. Doç. Dr. Fatih GÜNDOĞDU İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medeni Hukuk Anabilim Dalı Borca Aykırılık Hallerinden Kusurlu İfa İmkânsızlığı ve Hukuki Sonuçları

2 İÇİNDEKİLER TAKDİM...VII ÖNSÖZ... IX İÇİNDEKİLER...XIII KISALTMALAR...XXIII Birinci Kısım İmkânsızlık Kavramının Gelişimi ve Tarihsel Süreç İçerisinde İmkânsızlığa Bağlanan Sonuçlar 1- Giriş İmkânsızlık Kavramının Roma Hukuku ve Müşterek Hukuktaki Kökleri...2 I- Giriş...2 II- İmkânsızlık Kavramı...4 A- İmkânsızlık Kavramının Ortaya Çıkış Sebebi...4 B- İmkânsızlık Türleri Objektif-Sübjektif İmkânsızlık Baştaki-Sonraki İmkânsızlık Hukuki İmkânsızlık...12

3 XIV 4- Teknik Terim Olarak Impossibilis...13 III- Sonraki İmkânsızlığa Bağlanan Hukuki Sonuçlar...14 A- Roma Hukuku nda Durum Formula certa Formula incerta...18 B- Müşterek Hukukta Durum IV- Doğal Hukuk Düşüncesi ve Bu Düşüncenin Etkisiyle Hazırlanmış Kanunlar...21 A- Konumuz Açısından Doğal Hukuk Düşüncesi...21 B- Doğal Hukuka Dayandırılan Kanunlarda Sonraki İmkânsızlık Prusya Devletleri Genel Eyalet Kanunnamesi nde (ALR) Sonraki İmkânsızlık Code Civil V- 19.YY da İmkânsızlık Öğretisindeki Değişiklikler...27 A- Genel Olarak...27 B- İmkânsızlığın Unsurları İmkânsızlığın objektif unsurları İmkânsızlığın sübjektif unsurları...29 C- İmkânsızlık Kavramının Gelişiminde Etkili Olan Görüşler Savigny e Göre İmkânsızlık Mommsen in İmkânsızlık Öğretisi a- Genel Olarak b- Mommsen in İmkânsızlık Tarifi...35 aa- Borcu Sona Erdiren Sübjektif İmkânsızlık...35 bb- Kusurun İmkânsızlıktaki Rolü cc- Çeşit ve Para Borçlarında Sübjektif İmkânsızlık.38 dd- İmkânsızlığın Sonuçları...39

4 XV İkinci Kısım İmkânsızlığın İfa Engelleri Arasındaki Yeri, İmkânsızlık Kavramı ve Türleri 1- Türk Borçlar Hukukunda İfa Etmeme Kavramı ve Borcun İfa Edilmemesi Kavramına Giren Davranışlar...41 I- Genel Olarak...41 II- Borca Aykırılık ve İfa Etmeme...42 III- Borcun İfa Edilmemesi Kavramına Giren Haller ve İfa Engelleri Arasında İmkânsızlığın Yeri A- Kusurlu İfa İmkânsızlığı B- Borçlu Temerrüdü...47 C- Gereği Gibi İfa Etmeme Kötü İfa Yan Edim Yükümlülüklerin İhlali Akdin Müsbet İhlali Kavramı D- Yapmama Borcuna Aykırı Davranış...67 E- Sözleşme Öncesi Kusur Sorumluluğu...73 F- Borca Aykırı Davranışın Gerçekleşeceğinin Önceden Belli Olması İmkânsızlık...78 I- İfa ve Edim Kavramları ile İmkânsızlık İlişkisi...78 II- İmkânsızlık Kavramı III- İmkânsızlık Türleri A- Baştaki-Sonraki İmkânsızlık...91 B- Sürekli-Geçici İmkânsızlık Genel Olarak Geçici İmkânsızlık- İmkânsızlık/Temerrüt İlişkisi Geçicilik Süreklilik Sürekli İmkânsızlıkla Aynı Sonuca Bağlanan Geçici İmkânsızlık Halleri Geçici İmkânsızlığa Uygulanacak Hükümler

5 XVI 6- İmkânsızlığın Sonradan Ortadan Kalkması Hali C- Kısmî İmkânsızlık - Tam İmkânsızlık Kısmî İmkânsızlık-Kısmî İfa İlişkisi Kısmî İmkânsızlığın Sonuçları D- Hukuki İmkânsızlık E- Objektif - Sübjektif İmkânsızlık Ayrımda Kullanılan Kriterler Söz Konusu Ayrım Bakımından Özel Olarak İncelenmesi Gereken Bazı Haller a- Sözleşme Konusu Malın Sözleşmenin Kurulmasından Sonra Borçlunun Elinden Çıkması b- Para Borcu c- Sözleşmeyle Hedeflenen Amacın Kendiliğinden veya Başka Yoldan Gerçekleşmesi ve Amacın Ortadan Kalkması Sonraki İmkânsızlık Bakımından Ayrımın Önemi F- Borçlunun Sorumlu Olduğu - Borçlunun Sorumlu Olmadığı İmkânsızlık G- Ekonomik İmkânsızlık İfa İmkânsızlığında Bazı Özel Durumlar I- Çeşit Borcu- Sınırlı Çeşit Borcu-Gerçek Olmayan Parça Borcu.153 A- Çeşit Borcu B- Sınırlı Çeşit Borcu C- Gerçek Olmayan Parça Borcu II- Seçimlik Borç ve Seçimlik Yetki A- Seçimlik Borç Seçimlik Borç ile Çeşit Borcu Arasındaki İlişki Seçimlik Borçta Edimin İmkânsızlaşmasının Sonuçları a- Seçim Hakkının Kullanılmasından Önce Edimin İmkânsızlaşması aa- Edimlerin Tamamının İmkânsızlaşması

6 XVII bb- Edimlerden Birinin veya Bir Kısmının İmkânsızlaşması b- Seçim Hakkının Kullanılmasından Sonra Edimin İmkânsızlaşması B- Seçimlik Yetki III- Para Borcu IV- Sürekli Borç İlişkileri V- Mutlak Kesin Vadeli İşlemler Üçüncü Kısım Kusurlu İfa İmkânsızlığının Sonuçları Birinci Bölüm İmkânsızlığın Borç İlişkisine Etkisi ve Borçlunun Sorumlu Olduğu İfa İmkânsızlığında Alacaklının Sahip Olduğu Haklar 1- İfa İmkânsızlığının Borç İlişkisine Etkisi Alacaklının Sahip Olduğu Haklar I- Tazminat Talebi A- Genel Olarak B- Sorumluluğun Şartları Sözleşmeye Aykırı Davranış a- Akdi İlişkinin Varlığı aa- Edim Yükümü bb- İfa b- Borca Aykırı Davranış aa- Giriş bb- Borca Aykırılık Kavramı Sorumluluk Sebebi

7 XVIII a- Kusur Sorumluluğu aa- Genel Olarak bb- Kusur Kavramı cc- Akdi Kusurun Unsurları aaa- Sübjektif Unsur bbb- Objektif Unsur dd- Kusurun Türleri aaa- Kast bbb- İhmal aaaa- Tanım bbbb- İhmalin Türleri b- Borçlunun Kusurunun Aranmadığı Haller aa- Yardımcı Şahısların Fiilinden Sorumluluk aaa- Yardımcı Şahıs Kullanılması Mümkün Olmalıdır bbb- Borcun İfasında Yardımcı Şahıs Kullanılmalıdır ccc- Yardımcı Şahsın İşin İcrası Sırasında Borca Aykırı Nitelikteki Davranışı Neticesinde Alacaklı Zarar Görmüş Olmalıdır ddd- Taraflar Arasında Sorumluluğu Daraltan veya Kaldıran Bir Anlaşma Yapılmamış Olmalıdır bb- TBK m.65 e Göre (ebk m.54 f.1) Sorumluluk cc- Borçlu Temerrüt Halindeyken Meydana Gelen Kazalardan Sorumluluk dd- Kanunda Belirtilmiş Özel Durumlar aaa- Kullanım Ödüncü Alanın Kusursuz Sorumluluğu bbb- Saklama Sözleşmesinde Saklayanın Kusursuz Sorumluluğu ccc- Vekaletsiz İş Görenin Kusursuz Sorumluluğu ddd- Konaklama Yeri İşletenlerin Sorumluluğu.254 eee- Garaj, Otopark ve Benzeri Yerleri İşletenlerin Sorumluluğu

8 XIX ee- Garanti Sorumluluğu aaa- Üçüncü Kişinin Fiilini Üstlenme bbb- Alacağı Temlik Edenin Garanti Yükümü c- Sorumluluğun Sınırlandırılması ve Bunun Sınırları aa- Borçlunun Kendi Fiilinden Doğacak Sorumluluklarda bb- İfa Yardımcısının Fiilinden Doğacak Sorumluklarda Zarar a- Zarar Kavramıyla İlgili Görüş Ayrılıkları b- Zarar Türleri aa- Şahsa Verilen Zararlar - Mala Verilen Zararlar bb- Olumlu Zarar-Olumsuz Zarar cc- Fiili Zarar-Yoksun Kalınan Kâr dd- Maddi Zarar- Manevi Zarar Nedensellik Bağı a- Doğal Nedensellik Bağı b- Uygun Nedensellik Bağı c- Sebeplerin Çokluğu d- Alternatif İlliyet e- İlliyet Bağının Kesilmesi f- Uygun İlliyet Bağının İspatı C- Zararın Hesaplanması Zararın İspatlanması Hesaplama Yöntemleri ve Hesabın Yapılacağı An a- Somut ve Soyut Zarar Hesabı Yöntemleri b- Zararın Hesaplanacağı An Denkleştirme D- Maddi Tazminatın Tayini Tazminatın Türü Tazminatın Miktarının Tayini a- Genel Bakış b- Tazminatın Azaltılmasına Yol Açan Etkenler aa- Borçlunun Kusur Derecesi

9 XX bb- Hal ve Mevkiin İcabı cc- Birlikte Kusur dd- Mağdurun Rızası ee- Failin Müzayakaya Düşecek Olması E- Manevi Tazminat Talebi Manevi Zararın Talep Edilebilmesi İçin Gerekli Olan Genel Şartlar a- Borca Aykırı Davranış b- Kusur c- Zarar d- Uygun Nedensellik Bağı Manevi Tazminata İlişkin Özel Şartlar II- Tazminat Dışında Alacaklının Başvurabileceği Diğer Yollar A- Kaim Değer (Stellvertretendes Commodum) Talebi Genel Olarak Alacaklının Kaim Değeri Tercih Etmesinin Nedenleri Kaim Değer Talep Edilebilmesinin Şartları a- Alacaklının İrade Beyanı b- Edimin İfasının İmkânsızlaşması c- Kaim Değer Edimi İmkânsızlaştıran Olay Sonucunda Elde Edilmiş Olmalıdır d- İmkânsızlaşan Edim ile Kaim Değer Benzer Olmalıdır Kaim Değerin Kapsamı Kaim Değer - Tazminat İlişkisi Kaim Değerin İspatı Zamanaşımı B- TBK m. 113 den Doğan Haklar Alacaklının Borcun Kendisi Tarafından İfasına İzin Verilmesini Talep Hakkı Yapmama Borcuna Aykırı Davranılması Halinde Alacaklının Yapılan Ref i Talep Etme Hakkı C- Ceza Koşulu

10 XXI D- Sözleşmeden Dönme ve Menfi Zararın Tazmini İki Tarafa Borç Yükleyen Sözleşmelerde Karşı Edimin Akıbeti İkinci Bölüm Sonraki İmkânsızlıktan Alacaklının ve Her İki Tarafın Sorumlu Olduğu Haller 4- Alacaklının Etki Alanında Gerçekleşen İfa İmkânsızlığı I- Alacaklının Sorumlu Olduğu İfa İmkânsızlığı A- Alacaklı Temerrüdü ile Alacaklının İmkânsızlıktan Sorumlu Olması Hali Arasındaki Fark B- Alacaklının İmkânsızlığa Yol Açabileceği Haller II- Alacaklının Sorumlu Olduğu İfa İmkânsızlığının Sonuçları A- Alacaklının Sorumlu Olduğu İfa İmkânsızlığında Göz Önününde Bulundurulması Gereken Hükümler TBK m.208 (ebk m.183) TBK m.408 (ebk m.325) TBK m.485 (ebk m.370) TBK m.512 (ebk m.396) B- Konuyla İlgili Olarak İleri Sürülen Görüşler C- Kaim Değer Talebi Her İki Tarafın Sorumlu Olduğu İmkânsızlık Üçüncü Bölüm Alman ve Avusturya Hukuklarında Sonraki İmkânsızlığın Sonuçları 6- Alman Hukukunda İmkânsızlık I- Giriş II- Borçlunun Sorumlu Olduğu İfa İmkânsızlığı ile İlgili BGB de Yer Alan Düzenleme

11 XXII A- 275 I BGB - İmkânsızlık B- 275 II BGB Beklenilmezlik Hali C- 275 III BGB Kişisel İmkânsızlık III- Borçlunun 275 I-III BGB ye Göre Borcundan Kurtulması Halinde Alacaklının Başvurabileceği Hukuki Yollar A- İfa Yerine Tazminat B- Yaptığı Masrafları Talep Etme Hakkı C- Kaim Değeri Talep Etme Hakkı D- Sözleşmeden Dönme IV- Karşı Edimin Akıbeti V- Alacaklının Sorumlu Olduğu İfa İmkânsızlığı VI- Her İki Tarafın da Sorumlu Olduğu İfa İmkânsızlığı Avusturya Hukukunda Sonraki İmkânsızlık I- Genel Olarak İmkânsızlık II- Borçlunun Sorumlu Olduğu İfa İmkânsızlığı ile İlgili ABGB de Yer Alan Düzenleme A- 920 ABGB Hükmünün Uygulanabilmesi İçin Gereken Şartlar B- İmkânsızlığın Sonuçları İfanın Tamamen Boşa Çıkması a- İfa Etmeme Sebebiyle Tazminat b- Sözleşmeden Dönme İfanın Kısmen Boşa Çıkması III- Alacaklının ve Her İki Tarafın Sorumlu Olduğu İfa İmkânsızlığı SONUÇ YARARLANILAN KAYNAKLAR

Benzer belgeler

Maddî Zarar ve Bu Zararın Belirlenmesi

Dr. Murat TOPUZ Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medeni Hukuk Anabilim Dalı İsviçre ve Türk Borçlar Hukuku ile Karşılaştırmalı Olarak Roma Borçlar Hukukunda Maddî Zarar ve Bu Zararın Belirlenmesi İÇİNDEKİLER