Egitim ve Ekonomik Büyüme Arasindaki Iliskileri Çözümleme Yaklasimlari:

Transkript

1 EGITIMIN EKONOMIK VE SOSYAL KALKINMAYA KATKISI Egitim ve Ekonomik Büyüme Arasindaki Iliskileri Çözümleme Yaklasimlari: 1. Artik Öge Yaklasimi : Büyüme sürecini analiz etme ve egitimin katkisini belirleme 2. Getiri Oranlari Yaklasimi : Egitimin bireysel ve toplumsal Getirilerini belirleme 3. Yas-Kazanç Profilleri: Egitim düzeylerine göre kazanç yapilarinin dagilimini ortaya koyma 4. Korelasyon yaklasimlari: Egitim düzeyi ile kazançlar arasindaki iliskiler Egitim harcamalari ile ulusal gelir düzeyi arasindaki iliskiler Okullasma oranlari ile ulusal gelir düzeyi arasindaki iliskiler Egitim ile verimlilik arasindaki iliskiler (tarim / endüstri) Temel gerekçe: Çocuklar, gençler ve yetiskinlerin egitimi için ayrilacak kaynak miktarinin nasil belirlenecegini saptamak hükümetler için kritik bir politika alanidir. Bu baglamda, karar vericilerin arastirmalarla desteklenmesi gerekir. EBB635 /Yuksel KAVAK /

2 2 Insan Sermayesi Kuraminin ana temasi: Insanlarin, gelecekteki yasamboyu kazançlarini yükseltmek için, örgün egitim, yetistirme, saglik ve benzeri etkinlikler araciligi ile kendilerine harcama yapmalari fikridir. (Bireysel kararlarin özü; gelecekteki kazançlar için bugünkü kazançlardan vazgeçme ortak özelligidir) Insan Sermayesini Gelistirmeye Yönelik Etkinlikler: (Içiçe geçmis etkinlikler dizisi) 1. Egitim (örgün), 2. Yetistirme (hizmetiçi egitim veya isbasinda egitim) ve is deneyimi, 3. Sagligi koruma ve iyilestirme, 4. Iç ve dis göç (is arama süreci) 5. Ekonomik bilgi edinme, Insan Sermayesi Kuramina göre: Egitime yatirim ; "daha yüksek verimlilik ve daha yüksek kazançlar" demektir.

3 3 Egitim-Verimlilik -Kazanç Iliskilerine Yönelik Tartismalar Kazanç Farklarini Etkileyen Etkenler (Akalin, 1986: ) Egitim (alfa katsayisi) + Egitim disi etkenler Denison: 0.66 Bowles: 0.39 Jencks : 0.20 Layard ve Psac. : 0.46 Genel : 1/3 Yetenek Ailenin sosyal statüsü Baba meslegi Irk Cinsiyet Yas Deneyim Sendikalasma derecesi Güdülenme Risk tercihi Sans

4 4 Kazancin Belirleyicileri (Psacharopoulos, 1987:220) Kisisel Özellikler: Bireyin seçim hakki olmayan etkenler: Cinsiyet Yas Irk Yetenek Ailenin sosyal sinifi Güdülenme Bireyin Seçim Hakki Olan Etkenler: Meslek Medeni durum Çocuk sayisi Çalisilan haftalar (yillik çalisma süresi) Insan sermayesi: Egitim süresi (yil) Egitimin niteligi Okuldaki basari derecesi Deneyim ve isbasindaki egitim Egitimin getiri orani Göç Saglik Çevresel Özellikler: Cografi yerlesim Istihdam sektörü Sendikalasma Tekelcilik Ayrimcilik

5 5 Egitimin Kazanç Üzerindeki Etkileri (World Development Report 1980: 65-66) Bilissel alan : Bilgi + genel muhakeme becerilerini gelistirme (Genel kapasite olusturma - kritik alan) Bilissel olmayan alan: Verimlilikle dogrudan iliskili : Inanç ve degerler Tutumlar (is-toplum) Yeni fikirleri kabule açiklik Yarismacilik Disipline kabule isteklilik Ekonomik performansi dolayli etkileme: Hosgörü Kendine güven Sosyal sorumluluk SONUÇ Insan Serma yesi Kurami: Insan sermayesi, bireylerin verimliliklerini yükselterek onlarin yasam boyu kazançlarini arttirmaktadir. Ancak, çesitli degiskenlerin kazançlari etkilemesi için mutlaka verimliligi etkilemesi gerekmez.

6 6 Egitim Yatirimlarinin Getiri Analizlerinin Genel Özellikleri 1. Pek çok ülkede, egitimin tüm biçimleri için getiri oranlari pozitiftir 2. Genellikle, egitim kademeleri yükseldikçe, toplumsal ve bireysel getirilerin her ikisi de azalmaktadir. 3. Temel egitimin (ilkögretimin) toplumsal getirilerinin, daha üst düzeydeki egitimlerin toplumsal getirilerinden daha yüksek oldugu bulunmustur. 4. Bireysel getiri oranlari toplumsal getiri oranlarindan tutarli bir biçimde yüksek çikmaktadir. Bireysel getiriler, özellikle üniversite düzeyinde, toplumsal getirilerden daha yüksektir 5. Egitimin hem toplumsal hem de bireysel getirilerinin, bir ülkenin kisi basina gelir düzeyi yükseldikçe genel olarak düsmesidir. 6. Kadin egitimin getirileri erkeklerinkinden daha yüksektir (Bazi arastirmalarda bununla çelisen bulgular vardir). 7. Genel (akademik) ortaögretimin getiri oranlari mesleki ve teknik ortaögretimden daha yüksektir. 8. Özel sektörde çalisanlarin getiri oranlari kamu sektöründe çalisanlarinkinden daha yüksektir.

7 7 Bölgelere Göre Egitimin Getirileri (% olarak) Toplumsal Bireysel Bölgeler Ilk Orta Yüksek Ilk Orta Yüksek Afrika Asya OECD DÜNYA Kaynak: Psacharapoulos, 1994 (Aktaran; Tansel, 1999 : 457).

8 8 ABD'nin Toplam Büyümesinde Degisik Girdilerin Etkisi ( ): (Ortalama büyüme hizi: %3.87) Isgücü : %28 Sermaye : %21 Egitim : %11 (isgücünün egitim düzeyindeki artis) Bilgideki ilerleme: %29 Diger faktörler: %11 Egitimin etkileri (degisik dönemler): %23 / %15 / %11 Bilgideki ilerleme (degisik dönemler):... / %23 / %29

9 9 - Ilginin Yeniden Canlanmasi / Diger Çok Yönlü Iliski Analizleri (1980 Sonrasi) Hicks (1980): 83 gelismekte olan ülkenin verilerinin analizi. Okur-yazarlik (egitimsel gelismenin bir ölçüsü), yasam beklentisi ve büyüme arasindaki iliskilerin analizi (Korelasyon). Wheeler (1980): 88 ülkenin verilerinin analizi. Insan kaynaklarindaki gelisme (Egitim, saglik, beslenme) ve ekonomik büyüme arasindaki iliskilerin analizi. Hem dogrudan etki hem de dolayli etki (yatirim oranlarinda artis ve dogum oranlarinda azalma yollariyla) saptanmistir. Marris (1982): 66 gelismekte olan ülkenin verileri. Egitim sadece ekonomik büyümeyi etkilemekle kalmaz, ayrica, egitim yatirimlariyla desteklenmedikçe genel yatirimlarin ekonomik büyüme üzerindeki etkileri zayiflar. Easterlin (1981): Modern teknolojiye dayali bir ekonomik büyümenin saglanmasi, örgün egitimdeki gelismenin ortaya çikardigi motivasyon ve büyük bir ögrenme potansiyeline baglidir.

10 10 GENEL SONUÇ 1. Çalisma sonuçlari, tüm sinirliliklarina karsin, pek çok ülkede ekonomik büyümenin egitim sektörüne yapilan büyük yatirimlarla eszamanli gerçeklestigini göstermektedir. Hatta bazi çalismalar, egitimin dolayli etkilerini (saglik ve dogurganlik üzerinde) hesaba katmadigi için, bu katki miktarinin düsük tahmin edildigini öne sürmüslerdir. 2. Egitimin ekonomik büyümeye iliskin dogrudan ve dolayli katkilariyla ilgili yeterli derecede kanit vardir. Ancak, egitim ile büyüme arasindaki iliskide tavuk-yumurta iliskisi gibi asla tam olarak saptanamaz. Bu iliskilerde, sadece örgün egitim degil, yetistirme ve deneyim birlikte ele alinmalidir. Kisaca, insan sermayesi kritik bir unsur olarak hesaba katilmalidir. 3. Egitim harcamalari salt bir tüketim harcamasindan çok bir yatirim harcamasi olarak görülmelidir. Bununla birlikte hangi düzeydeki ve hangi tipteki egitim daha karlidir sorularina daha güçlü yanitlar aranmalidir. 4. Hükümetler büyümeyi en üst düzeye çikarmak için (yani getirisi en yüksek olani tercih etme) egitim yatirimlariyla diger yatirimlar ve egitim yatirimlarinin türleri arasinda karsilastirmali bilgi ihtiyaci içindedirler. Bu konulardaki çalismalari gelistirmelidirler. 5. Egitimin büyümeye etkisi, ekonomi ve isgücünün gelismislik düzeyi, belirli bir ülke ve zamana baglidir ve bagli da olacaktir. Bununla birlikte egitim, insan sermayesine eksik yatirim yapilan, becerili ve egitilmis isgücü arzi sinirli olan ve göreli olarak az gelismis egitim sistemine sahip ülkelerde ekonomik büyüme için daha önemli olabilir.

11 11