ADANA İLİ TARIM TOPRAKLARININ AMAÇ DIŞI KULLANIM DURUMU

Transkript

1 ADANA KENT SORUNLARI SEMPOZYUMU / BU BİR TMMOB YAYINIDIR TMMOB, bu makaledeki ifadelerden, fikirlerden, toplantıda çıkan sonuçlardan ve basım hatalarından sorumlu değildir. ADANA İLİ TARIM TOPRAKLARININ AMAÇ DIŞI KULLANIM DURUMU Zir. Yük. Müh. Esin GÜVERCİN Zir. Müh. Zeki SEYRAN Zir. Müh. Sinan GÜNER Har. Müh. Fatih SELÇUK Adana İl Tarım Müdürlüğü, Proje ve İstatistik Şubesi Tarım Arazilerinin Değerlendirilmesi Birimi 181

2 182

3 ADANA İLİ TARIM TOPRAKLARININ AMAÇ DIŞI KULLANIM DURUMU Ülkemizde hızlı nüfus artışı, yaygınlaşan sanayi ve kentleşme beraberliği ile birlikte çevremizdeki tarım arazilerinin amaç dışı kullanımı ne yazık ki kaçınılmaz bir biçimde artış göstermektedir. Bunun etkileri ülkemizin değişik yerlerinde farklı boyutlarda hissedilmekte ve en tipik örneklerini, büyük bir ekonomik potansiyele sahip olan Çukurova bölgesinde görmek mümkündür. Son 30 yıldır Adana kent merkezi ve çevresinin verimli toprakları, yanlış ve plansız uygulamalar nedeniyle geri dönüşümsüz kaybedilmektedir. Bu yanlış uygulama ve planlamalara dur denilebilmesi, toprağın doğal veya yapay yollarla kaybını ve niteliklerini yitirmesini engelleyerek korunmasını, geliştirilmesini ve çevre öncelikli sürdürülebilir kalkınma ilkesine uygun olarak, planlı arazi kullanımının sağlanmasına yol gösterici olunması amacıyla çıkarılan, 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu nun, illerdeki uygulayıcısı İl Tarım Müdürlükleridir yılından önce, kapatılmış Köy Hizmetleri yetkisinde olan Tarım Dışı Arazi Kullanımı, Kanun henüz çıkmadığı için Yönetmelik kapsamında bu tarihlerde İl Tarım Müdürlüğü ile birlikte yürütülmüştür. Temmuz 2005 te, 5403 sayılı Kanunun yürürlüğe girmesi ile beraber her türlü tarım dışı arazi kullanım izni İl Tarım Müdürlüğü yetkisine verilmiştir. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı ndan gelen Kanun ile ilgili uygulama talimatları doğrultusunda, İl Tarım Müdürlüğü ne resmi kurumlar vasıtasıyla yapılan Tarım Dışı Kullanım müracaatları ilgili kanun kapsamında değerlendirilmektedir. Yapılan müracaatlara yöre, tarım dışı kullanım veya tarımsal amaçlı kullanım için, talep edilen alanda yapılan teknik inceleme sonucunda, hazırlanan tarımsal etüt raporu sonucunda Valilikçe uygundur veya uygun değildir görüşü verilmektedir. Valilikçe uygun görüş verilen araziler kuru marjinal tarım arazileri ve tarımsal nitelik taşımayan arazilerdir. Bunun dışında kalan kuru mutlak, sulu marjinal ve mutlak, dikili tarım arazilerinin tarım dışı kullanım ve planlamalarının kararı, Kamu Yararı Kararı alındıktan sonra ayrıca alternatif yer bulunmaması koşuluyla, Kanunun öngördüğü hükümler kapsamında her ilde oluşturulan Toprak Koruma Kurulu tarafından verilmektedir. Toprak Koruma Kurulu, 5403 sayılı kanunun uygulama yönetmeliğinde belirtilen esaslara göre Vali başkanlığında, 13 resmi kurum ve sivil toplum örgütü üst düzey yetkililerinin üyeliği ile oluşturulmuştur. Kurulun çalışma sistemi yine kanun maddeleri ve uygulama yönetmeliğine göre yapılmaktadır. Kurulu ilgilendiren konulara göre oluşturulan toplantı gündem maddelerine göre ve ilgili Kurumlara çağrı yapılmaktadır. Kurulda 9 üyenin ilgisine göre DSİ temsilcisinin de katılımıyla 10 üye- oylamaya katılma yetkisi bulunmaktadır. Toprak Koruma Kurulu çalışmaları, sekretarya, arazi etütleri ve yazışmalar İl Tarım Müdürlüğü tarafından yapılmakta ayrıca Tarım Dışı Kullanım çalışmalarına birimde bulunan Uzaktan Algılama Sistemi harita ve görüntülerin aktarılması, arazilerin tespiti gibi destekler vermektedir. 183

4 Toprak Koruma Kurulunun uygun gördüğü müracaatlar ilgili evrakları ile birlikte Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı ilgili Daire Başkanlığına gönderilerek son değerlendirme Bakanlık tarafından yapılmaktadır. Toprak Koruma Kurulunun 5403 sayılı Kanunun uygulama yönetmeliğinde de belirtilen önemli görev yetkileri bulunmaktadır. Kısaca bu görevleri; Arazi kullanılan tüm faaliyetlerde, arazinin korunması, geliştirilmesi ve verimli kullanılmasına yönelik inceleme, değerlendirme ve izleme yapmak, ortaya çıkan olumsuzlukları belirlemek, toprak korumayı ve bununla ilgili sorunları giderici önlemleri almak, geliştirmek, uygulanmasını sağlamak için görüş oluşturmak. Arazi kullanımını gerektiren tüm girişimleri yönlendirmek üzere, yerel plân veya projelerin uygulanması amacıyla takibini yapmak. Toprak koruma önlemlerinin yerine getirilmesi sürecini yerel ölçekte izlemek, değerlendirmek ve çözümleyici öneriler geliştirmek, hazırlanacak toprak koruma ve arazi kullanım plânları doğrultusunda, yerel ölçekli yıllık iş programları için görüş oluşturmak ve uygulamaya konulmasının takibini yapmak. Ülkesel, bölgesel veya yerel ölçekli yapılan plânlar arasındaki uyumu denetlemek. Kanunda yer alan konularla ilgili başvuruları almak ve ilgililere aktarmak, olarak sıralayabiliriz. Tablo 1. Adana İli Yüzölçümü ve Tarım Alanı Varlığı (2007). Adana İli Yüzölçümü (ha) Tarım Arazisi Varlığı (ha) Toplan Alandaki Değeri (%) ,42 Tablo 1 de görüldüğü gibi, ha yüzölçümüne sahip Adana İlinin ha olan tarım arazisi varlığı toplan alanda % 38,42 gibi büyük bir değere sahiptir. Bu değer Adana nın tarımsal potansiyeli ve iklim zenginliği de göz önüne alındığında İlin ve Türkiye tarımı içindeki değerini bir kez daha hatırlatmaktadır. Tablo Yılları İçinde Yapılan Müracaatların Genel Durumu. MARJİNAL TAR. ARZ. MUTLAK TAR. ARZ. İZİN VERİLEN (HA) ÖZEL ÜRÜN DİKİLİ TAR. ARZ. TARIM DIŞI ALAN TARIMSAL AMAÇLI YAPI KAPSAM DIŞI ALAN İZİN VERİLMEYEN (HA) KURU-SULU MUTLAK, SULU MARJİNAL TAR. ARZ , Tablo 2 de görüldüğü gibi, 2006 ve 2007 yıllarında müracaatı yapılan ve toplamı ha olan alanın Valilikçe veya Toprak Koruma Kurulu tarafından izin verilmeyen alanı ha dır. Bu izin verilmeyen alanlar, İl özel İdaresi ve DSİ nin sulama sahası veya projesi kapsamında olan sulu marjinal, sulu mutlak ve sulu marjinal tarım arazilerini kapsamaktadır. 184

5 Grafik Yıllarında Tarım Dışı Kullanım Müracaatı Yapılan Alanların Toplan Alan İçindeki Değeri (%). İZİN VERİLMEYEN ALAN; 32,79; 34% MARJİNAL TAR. ARZ. 31,80 32% MUTLAK TAR. ARZ. 4,45 5% KAPSAM DIŞI ALAN 27,42 27% TARIMSAL AMAÇLI YAPI 0,42 0% ÖZEL ÜRÜN ARZ. 0,03 0% DİKİLİ TAR. ARZ. 1,24 1% TARIM DIŞI ALAN; 1,84; 2% Grafik 1 de görüldüğü gibi, tarım dışı kullanım müracaatı yapılan alanların toplam müracaatı yapılan ve izin verilen alanlar içindeki değeri incelendiğinde en yüksek oran % 31,80 ile marjinal tarım arazileridir. Marjinal tarım arazileri 5403 sayılı Kanunda da tanımlaması yapılan toprak ve topoğrafik sınırlamaları nedeniyle sadece üzerinde geleneksel toprak işlemeli tarımın yapıldığı, yerel önemi olan ve kullanım kararlarının yerel ihtiyaçlara göre belirlendiği arazileri temsil etmektedir. Bununla beraber % 32,79 luk bir değerle izin verilmeyen alanlarda toplam alan içinde büyük bir oranı temsil etmektedir. Bu tarım arazileri bitkisel üretim için toprağın fiziksel, kimyasal ve topoğrafik özellikleri yönünden sınırlayıcı etkileri bulunmayan, yöre ortalamasında verim alınabilen, ülkesel ve bölgesel önemi nedeniyle tarımda kalması gereken arazileri temsil etmektedir. Kapsam dışı arazilerin % 27 lik değeri; orman, taşlık kayalık alanlar, kum çakıl ocakları, 1989 yılında önce tarımsal niteliği bozulmuş arazileri temsil etmektedir. 185

6 Grafik yıllarında Tarım Dışı Kullanım İzni Verilen ve Verilmeyen Alanların Adana İli Arazi Varlığı İçindeki Değeri (%). İZİN VERİLMEYE N TOPLAM ALAN; 0,43 % İZİN VERİLEN TOPLAM ALAN; 1,31 % Grafik 2 de görüldüğü gibi, 2006 ve 2997 yıllarında Tarım İl Müdürlüğü ne müracaatı yapılan alanların Adana tarım arazisi varlığı içindeki değeri, izin verilen toplam alan ha ile % 1.31 ve izin verilmeyen toplam alan ha ile % 0,43 lük bir dilimi temsil etmektedir sayılı kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren, arazinin kullanılacağı herhangi bir yatırımı, plan, projesi veya yaptırımı olan tüm kamu kurum ve kuruluşlara yatırımlarına başlamadan önce kanunun öngördüğü izinlerin alınması gerektiği konusunda bilgi yazısı yazılmıştır. Ancak bu konuda beklenilen gerekli özen ve dikkat ne yazık ki yeterli bulunmamaktadır. Tarım topaklarının korunması ve amacına uygun olarak planlanması ve uygulanması, sadece İl Tarım Müdürlüğü sorumluluğunda değil tüm halkın duyarlılığı ile mümkün olacaktır. 186