sınıflar için. Öğrenci El Kitabı

Transkript

1 sınıflar için Öğrenci El Kitabı

2 Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı nın tarih ve B.08.0.TTK /9036 sayılı yazısı ile Denizler Yaşamalı Programı nın* (1-5. Sınıflar) ve bu program için hazırlanan öğretim materyalinin ilköğretim okullarında uygulanması uygun bulunmuştur. * Denizler Yaşamalı Programı, bundan böyle Sınırsız Mavi adıyla yürütülecektir. 2

3 DENİZYILDIZI Kurtarabilirim. diyordu kendi kendine. Denizyıldızlarını kurtarabilirim. Kumsalda sayısız denizyıldızı ile karşılaşmıştı. Sanki Dünya daki tüm denizyıldızları karaya vurmuştu. Binlerce hatta milyonlarca denizyıldızı olduğu söylenebilirdi. Denizyıldızlarını denize atmaya başladı birer birer. O sırada bir adam yaklaştı yanına Ne yapıyorsun? diye sordu. Ben. dedi adam, Denizyıldızlarını kurtarıyorum. Diğeri Ama sayıları o kadar çok ki, ne fark eder? cümlesini söyledikten sonra kurtaran adam kumların üzerinden bir denizyıldızı aldı ve denize attı. Bak, onun için çok şey fark etti. dedi. Anlamıştı, kurtarıcı olmak gerekiyordu. Denizyıldızlarını kurtaran adam ona çok önemli bir ders vermişti. 3

4 Denizyıldızlarının karaya vurma nedenleri neler olabilir?.. Denizyıldızlarının bu sorunlarını nasıl çözebilirsiniz?.. Denizyıldızıyla ilgili öyküde seni en çok ne etkiledi?.. 4

5 DENİZİN YARARLARI 1. Besin Kaynağı Denizler ve okyanuslar binlerce yıldan beri çok önemli bir besin kaynağı olmuştur. Denizlerden avlanan hamsi, istavrit, lüfer, mezgit, çupra, çinakop gibi balık türleri en önemli besin kaynakları arasında yer almaktadır. 2. Mineral Kaynağı Deniz suyu, yaklaşık %1 oranında tuz içerdiği gibi az miktarda altın, gümüş gibi daha birçok kimyasal madde içerir. Denizlerdeki tuzu, denizde yüzdükten sonra derimizin tadının tuzlu olmasıyla anlayabiliriz. Bu tuz, bildiğimiz ve soframızda kullandığımız tuzdur. Deniz suyu buharlaştığında, geriye suyun içerdiği tuz kalır. Denizde bulunan birçok mineral, ilaç yapımında kullanılmaktadır. 3. Eğlence/Spor Denizlerimiz sadece besin ve mineral kaynağı değil, aynı zamanda pek çok kişi için önemli bir eğlence ve spor kaynağıdır. 4. İklimlerin düzenlenmesi Denizler, hava durumunu ve iklimlerin oluşmasını etkiler. Güneş deniz yüzeyindeki suları ısıtır. Isınan su buharlaşarak havaya yükselir ve böylece havada nem oluşur. Nem, yeterince yüksekliğe çıktıktan sonra soğuyarak yağmur, kar veya doluya dönüşür. Böylece denizdeki sular yağış olarak yeryüzüne iner. 5

6 Ben denizyıldızı olsaydım aşağıdaki resimlerden... numaralıya atılmak isterdim. Çünkü Denizyıldızı bu denize atılsaydı nelerle karşılaşırdı? Denizyıldızı bu denize atılsaydı nelerle karşılaşırdı? 6

7 İn san lar ba zen bi linç siz ce av la na rak de niz de ki can lı la rın yok ol ma la rı na ve bu nun so nu cun da do ğa nın den ge si nin bo zul ma sı na ne den olur lar. Di na mit ve trol ile ba lık av cı lı ğı sa de ce bel li bir ba lık tü rü nün de ğil, bin ler ce can lı tü rü nün yok ol ma sı na ne den olur. Fab ri ka gi bi iş le yen bu tek ne ler ba zen ay lar ca de niz de ka la bi lir. İn san la rın bi linç siz av lan ma la rı, ba lık mik ta rı nın azal ma sı na yol aça ca ğı için, ba lık lar la bes le nen kuş, yu nus ve fok vb. di ğer can lı lar için de bes len me so run la rı oluş tu rur. Bir can lı tü rü nün aşı rı mik tar da av lan ma sı o tü rün yok ol ma sı na ne den olur. Bİ LİNÇ SİZ AV LAN MA: Gü nü müz de tüm dün ya da yıl da 75 mil yon ton dan da ha faz la ba lık ve ka buk lu de niz hay va nı av lan mak ta dır. Av lan ma tek no lo ji le rin de ki ge lişme ler, bü yük ağ lar dün ya nın bir çok böl ge sin de aşı rı av lan ma ya ne den ol mak ta dır. Denizlerdeki canlıları besleyen en önemli şey sudur. Su de niz de ki can lı lar için ol du ğu ka dar biz in san lar ve ka ra da ki di ğer can lı lar için de çok önem li dir. Çün kü in san vü cu du nun 2/3 ü suy la kap lı dır. Su suz bir dün ya da hiç bir can lı nın ya şa ya ma ya ca ğı gi bi in san lar da su suz ya şa ya maz. Bİ LİNÇ SİZ YA PI LAŞ MA: Yan lış ya pı laş ma ve ya pı lar da arıt ma sis te mi ol ma ma sı çev re ye ve de ni ze bir çok za rar ve rir. EV SEL VE EN DÜS TRİ YEL ATIK LAR: İn san la rın bi linç siz ya pı laş ma la rın dan do la yı de ni ze akan ev sel ve en düs tri yel atık lar, pet rol vb. de niz le ri kir let mek te dir. Bu madde le rin gün geç tik çe da ha çok kul la nıl ma sı de niz le rin kir len me si ne ve de niz de ki can lı la rın za rar gör me si ne ne den ol mak ta dır. 7

8 Ev sel ve en düs tri yel atık la rın bir kıs mı nı plas tik atık lar oluş tu rur. Ham mad de si pet rol olan plas tik atık lar dan her yıl 2 mil yon de niz ku şu, me me li hay van ve çok sa yı da kap lum ba ğa ile ba lık öl mek te dir. EV SEL ATIK SU LAR: Ev ler den ve iş yer le rin den çı kan ve ka na li zasyo na ka rı şan atık su lar arı tıl ma dan de ni ze bo şa tıl dı ğın da de niz ler de kir li lik oluş tur mak ta dır. EN DÜS TRİ YEL ATIK SU LAR: En düs tri yel atık su lar, ham mad de le rin en düs tri yel iş lem ler den geç tik ten son ra olu şan atık su lar dır. En düs tri de ima lat ta kul la nı lan mad de ler de su la rın kir len mesi ne ne den ol mak ta dır. Bu atık su la rın ver di ği za rar la rı en aza in dir ge mek için arıt ma te sis le ri ku rul ma lı dır. ARIT MA: Atık su lar ve ya gaz lar, su yu kir le ten mad de ler den arı tı la rak te miz le ne bi lir. Bu iş lem le ri nin tü mü ne arıt ma iş lem le ri de nir. Denizleri temiz tutmak için şunlar yapılabilir:

9 PET ROL: Her yıl pet ro lün ta şın ma sı ya da çı ka rıl ma sı sı ra sın da yak la şık 6 mil yon ton pet rol de niz le re dö kül mek te dir. Bu nun % 10 u tan ker sı zın tı la rın dan, ge ri ka la nı ka za lar dan ya da ka sıt lı bo şalt ma lar dan kay nak lan mak ta dır. De niz ku şu ölüm le ri nin en önem li ne de ni pet rol dür. Pet rol, de ni zin üs tü nü kap la ya rak de niz de ya şa yan can lı la rın ya şa mı nı olum suz et ki le di ği gi bi, kı yı ya ulaş tı ğında ka ya la rı ve ku mu kap la ya rak do ğal ya şa mı yok ede bi lir. De niz ler de ki ya şa mı olum suz et ki le yen mad de ler den bi ri de krom ve kur şun gi bi ağır me tal ler dir. Bu mad de ler uzun sü re bir yer de bu lun duk la rın da pas lan ma lar dan do la yı ze hir ya yar lar. Bu ze hir, su ara cı lı ğıy la de niz can lı la rı na ve de niz can lı la rı nın in san lar ca tü ke ti miy le de in san la ra ge çe rek bir çok has ta lık la ra ve ölüm le re ne den olur. Sağ lık lı bir ya şam için de niz le ri mi zi te miz tut ma lı yız. De niz ler de ki ba tık kor san ge mi le rin de ha zi ne ara ma ya ge rek yok, çün kü de ni zin ken di si en bü yük ha zi ne dir. 9