Dr. DERYA AYDIN OKUR. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Deniz Hukuku Anabilim Dalı Araştırma Görevlisi DENİZ HUKUKUNDA

Transkript

1 Dr. DERYA AYDIN OKUR Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Deniz Hukuku Anabilim Dalı Araştırma Görevlisi DENİZ HUKUKUNDA LİMAN DEVLETİ YETKİSİ VE DENETİMİ GEMİ KAYNAKLI DENİZ KİRLİLİĞİNİN ÖNLENMESİNDE DEĞİŞEN YETKİ DENGELERİ BAĞLAMINDA LİMAN DEVLETİ YETKİSİNİN ARTAN ÖNEMİ

2 İÇİNDEKİLER SUNUŞ...vii ÖNSÖZ... ix İÇİNDEKİLER... xi KISALTMALAR...xxi GİRİŞ... 1 Birinci Bölüm MİLLETLERARASI HUKUKTA YETKİ KAVRAMI VE DENİZ HUKUKUNDA GELENEKSEL YETKİ DENGELERİ I. MİLLETLERARASI HUKUKTA DEVLETİN YETKİSİ KAVRAMI... 7 A. GENEL OLARAK...7 B. YETKİNİN ÜLKESELLİĞİ PRENSİBİ...8 C. ÜLKE DIŞI YETKİ KONUSUNDA BAŞVURULAN PRENSİPLER Etki Prensibi Kişisellik Prensibi...11 a. Aktif Kişisellik Prensibi...11 b. Pasif Kişisellik Prensibi Koruma Prensibi Evrensellik Prensibi...13

3 xii D. DEVLETİN YASAMA, YÜRÜTME VE YARGI YETKİSİ Yasama Yetkisi Yürütme Yetkisi Yargı Yetkisi...17 II. DENİZ HUKUKUNDA DEVLETİN YETKİSİ A. TEMEL KAVRAMLAR...19 B. TARİHİ AÇIDAN DENİZLERDEKİ MENFAAT ÇATIŞMASI VE DENİZ HUKUKUNUN GELİŞİM SÜRECİ...24 C. BAYRAK DEVLETİ YETKİSİ Genel Olarak Açık Deniz Özgürlükleri Gemilerin Uyrukluğu Bayrak Devletinin Münhasır Yetkisi Bayrak Devletinin Münhasır Yetkisinin İstisnaları...33 a. Korsanlık Suçu...34 b. Köle Taşımacılığı...35 c. Ziyaret Hakkı...36 d. Kesintisiz Takip Hakkı...37 e. Uyruksuz Gemiler...38 f. Aynı Uyrukluğu Taşıdığından Şüphelenilen Gemiler...38 g. Meşru Müdafaa...39 h. İzinsiz Yayın...39 i. Uyuşturucu Madde Ticareti...40 j. Deniz Kazalarına Müdahale Bayrak Devletinin Görevleri ve Sorumlulukları...41 D. KIYI DEVLETİ YETKİSİ Genel Olarak Kıyı Devletinin İç Sulardaki Yetkisi...44 a. İç Sular Kavramı...44 b. İç Suların Hukuki Rejimi Kıyı Devletinin Karasularındaki Yetkisi...45 a. Genel Olarak...45 b. Zararsız Geçiş Hakkı...47 c. Kıyı Devletinin Yargı Yetkisinin Kullanımına Getirilen Sınırlamalar...49 (1) Cezai Yargı Yetkisi...49

4 xiii (2) Hukuki Yargı Yetkisi Kıyı Devletinin Bitişik Bölgedeki Yetkisi Kıyı Devletinin Kıta Sahanlığındaki Yetkisi...54 E. LİMAN DEVLETİ YETKİSİ Yabancı Gemilerin Limanlara Giriş Hakkı ve Giriş Şartları Liman Devletinin Limanlarda Bulunan Yabancı Gemiler Üzerindeki Yetkisi...59 a. Genel Olarak...59 b. Savaş Gemileri...60 c. Zor Durumdaki Gemiler...62 F. DENİZ HUKUKUNDAKİ GELENEKSEL YETKİ DENGELERİNİN DENİZ ÇEVRESİNİN KORUNMASI AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ Deniz Çevresinin Korunmasına İlişkin Teamül Hukuku Kuralları...63 a. Trail Smelter Tahkimi...64 b. Korfu Boğazı Davası...65 c. Lanoux Gölü Tahkimi Tarihli Cenevre Deniz Hukuku Sözleşmeleri...67 İkinci Bölüm DENİZ KİRLİLİĞİ SORUNU, GEMİ KAYNAKLI KİRLİLİKLE İLGİLİ MİLLETLERARASI SÖZLEŞMELER VE KOLAY BAYRAK UYGULAMASI I. DENİZ KİRLİLİĞİ SORUNU VE KİRLİLİK KAYNAKLARI A. DENİZ KİRLİLİĞİ KAVRAMI...72 B. DENİZ KİRLİLİĞİNİN KAYNAKLARI Kara Kaynaklı ve Atmosfer Kaynaklı Kirlilik Deniz Yatağı Faaliyetlerinden Kaynaklanan Kirlilik Suya Batırma Kaynaklı Kirlilik Gemi Kaynaklı Kirlilik...74 C. ÖNEMLİ DENİZ KAZALARI Torrey Canyon Kazası Argo Merchant Kazası Amoco Cadiz Kazası Independenta Kazası...78

5 xiv 5. Exxon Valdez Kazası Erika Kazası Prestige Kazası MSC Napoli Kazası...81 II. GEMİ KAYNAKLI DENİZ KİRLİLİĞİNİN ÖNLENMESİ KONUSUNDAKİ MİLLETLERARASI DÜZENLEMELER A. GENEL OLARAK...82 B. MİLLETLERARASI DENİZCİLİK ÖRGÜTÜ VE DENİZ ÇEVRESİNİN KORUNMASINDAKİ ROLÜ Genel Olarak IMO nun Kurumsal Yapısı...89 a. Genel Kurul...89 b. Konsey...90 c. Deniz Emniyeti Komitesi...90 d. Hukuk Komitesi...91 e. Deniz Çevresini Koruma Komitesi...91 f. Teknik İşbirliği Komitesi...91 g. Kolaylaştırma Komitesi...91 h. Sekreterya IMO nun Deniz Çevresinin Korunmasındaki Katkıları...92 C. BOŞALTMA STANDARTLARI GETİREN SÖZLEŞMELER tarihli Petrolün Sebep Olduğu Deniz Kirliliğinin Önlenmesi Hakkında Milletlerarası Sözleşme (OILPOL)...95 a. Genel Olarak...95 b. Sözleşmedeki Yetki Düzeni...97 (1) Düzenleme Yetkisi...98 (2) Uygulama Yetkisi Denizlerin Gemiler Tarafından Kirletilmesinin Önlenmesi Hakkında Milletlerarası Sözleşme (MARPOL) 100 a. Genel Olarak b. Sözleşmedeki Yetki Düzeni (1) Düzenleme Yetkisi (2) Uygulama Yetkisi (i) Bayrak Devletinin Uygulama Yetkisi (ii) Kıyı Devletinin Uygulama Yetkisi (iii) Liman Devletinin Uygulama Yetkisi Değerlendirme...106

6 xv D. SEYRÜSEFER GÜVENLİĞİ VE CDEM STANDARTLARI GETİREN SÖZLEŞMELER Tarihli Yükleme Hatları Milletlerarası Sözleşmesi (Load Lines) Denizde Can Güvenliği Milletlerarası Sözleşmesi (SOLAS) a. Milletlerarası Emniyetli Yönetim Kodu (ISM Kodu)..112 b. Milletlerarası Gemi ve Liman Tesisi Güvenlik Kodu (ISPS Kodu) Denizde Çatışmayı Önleme Milletlerarası Kuralları Sözleşmesi (COLREG) Gemi Adamlarının Eğitim, Belgelendirme ve Vardiya Standartları Hakkında Milletlerarası Sözleşme (STCW) Gemilerin Tonaj Ölçümü Milletlerarası Sözleşmesi Ticari Gemilerdeki Asgari Standartlara İlişkin 1976 tarihli ve 147 No lu ILO Sözleşmesi (ILO No.147) E. MÜDAHALE, SORUMLULUK VE TAZMİNATA İLİŞKİN SÖZLEŞMELER Genel Olarak Açık Denizde Petrol Kirliliğine Neden Olan Kazalara Müdahaleye İlişkin Milletlerarası Sözleşme tarihli Petrol Kirliliği Zararları Nedeniyle Hukuki Sorumluluğa İlişkin Milletlerarası Sözleşme III. KOLAY BAYRAK UYGULAMASI A. GENEL OLARAK B. KOLAY BAYRAĞI TERCİH SEBEPLERİ Tescil Kolaylığı Vergi Avantajı Düşük Maliyet Yeterli Denetim Olmaması C. MİLLETLERARASI HUKUK AÇISINDAN KOLAY BAYRAK UYGULAMASI D. İKİNCİ SİCİL UYGULAMASI VE TÜRK ULUSLARARASI GEMİ SİCİLİ E. KOLAY BAYRAKLA MÜCADELEDEKİ MEVCUT DURUM IV. DEĞERLENDİRME

7 xvi Üçüncü Bölüm GEMİ KAYNAKLI KİRLİLİĞİN ÖNLENMESİNE İLİŞKİN 1982 BMDHS İLE GETİRİLEN DÜZENDEKİ YETKİ PAYLAŞIMI VE LİMAN DEVLETİ YETKİSİNİN DEĞİŞEN ROLÜ I. GENEL OLARAK II. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER III. DENİZ HUKUKU KONFERANSI A. DEVLETLERİN GEMİ KAYNAKLI KİRLİLİĞİN ÖNLENMESİNE İLİŞKİN YAKLAŞIMLARI B. LİMAN DEVLETİ YETKİSİNİN GENİŞLETİLMESİ KONUSUNDAKİ TEKLİFLER Konferans Öncesinde Birleşmiş Milletler Deniz Yatağı Komitesi ne Sunulan Teklifler Konferansta Sunulan Teklifler III BMDHS DE DEVLETLERİN DÜZENLEME VE UYGULAMA YETKİSİNİN GENEL ÇERÇEVESİ A. DEVLETLERİN GEMİ KAYNAKLI KİRLİLİKLE İLGİLİ DÜZENLEME YETKİSİ B. DEVLETLERİN GEMİ KAYNAKLI KİRLİLİKLE İLGİLİ UYGULAMA YETKİSİ C. SÖZLEŞMEDE SIKLIKLA ATIF YAPILAN BAZI KAVRAMLAR Genel Kabul Görmüş Milletlerarası Kurallar ve Standartlar Uygulanabilir Milletlerarası Kurallar ve Standartlar Yetkili Milletlerarası Örgüt IV. BAYRAK DEVLETİ YETKİSİ A. BAYRAK DEVLETİNİN DÜZENLEME YETKİSİ B. BAYRAK DEVLETİNİN UYGULAMA YETKİSİ V. KIYI DEVLETİ YETKİSİ A. KIYI DEVLETİNİN DÜZENLEME YETKİSİ Kıyı Devletinin Karasularındaki Düzenleme Yetkisi Kıyı Devletinin Münhasır Ekonomik Bölgedeki Düzenleme Yetkisi a. Genel Olarak b. Özel Bölgeler ve Buz Kaplı Bölgeler (1) Özel Bölgeler...190

8 xvii (2) Buz Kaplı Bölgeler B. KIYI DEVLETİNİN UYGULAMA YETKİSİ Kıyı Devletinin Karasularındaki Uygulama Yetkisi Kıyı Devletinin Münhasır Ekonomik Bölgedeki Uygulama Yetkisi VI. LİMAN DEVLETİ YETKİSİ A. GENEL OLARAK B. LİMAN DEVLETİNİN DÜZENLEME YETKİSİ C. LİMAN DEVLETİNİN UYGULAMA YETKİSİ Madde 218 in İncelenmesi Madde 219 un İncelenmesi Madde 220/1 in İncelenmesi VII BMDHS DE ÖNGÖRÜLEN TEMİNAT HÜKÜMLERİ VIII. LİMAN DEVLETİ YETKİSİ KONUSUNDA 1982 BMDHS İLE GETİRİLEN SİSTEMİN DEĞERLENDİRİLMESİ Dördüncü Bölüm LİMAN DEVLETİ DENETİMİ KONUSUNDA YAPILAN BÖLGESEL DÜZENLEMELER VE TÜRKİYE DE LİMAN DEVLETİ DENETİMİ I. GENEL OLARAK II. LİMAN DEVLETİ DENETİMİNDE BÖLGESEL İŞBİRLİĞİNE GİDİLMESİNİN SEBEPLERİ III. LİMAN DEVLETİ DENETİMİ KONUSUNDAKİ BÖLGESEL DÜZENLEMELER A. BÖLGESEL DÜZENLEMELERİN HUKUKİ STATÜSÜ B. BÖLGESEL NİTELİKTEKİ İLK TEŞEBBÜS: HAGUE MUTABAKAT ZAPTI C. LİMAN DEVLETİ DENETİMİ KONUSUNDAKİ MUTABAKAT ZABITLARININ İNCELENMESİ Mutabakat Zabıtlarında Yer Alan Hükümlerin Paris Mutabakat Zaptı Işığında Genel Olarak İncelenmesi Diğer Bölgesel Düzenlemelerin Tanıtılması a. Latin Amerika Liman Devleti Denetimi Anlaşması b. Pasifik Asya Bölgesi Liman Devleti Denetimi Mutabakat Zaptı...242

9 xviii c. Karayipler Bölgesi Liman Devleti Denetimi Mutabakat Zaptı d. Akdeniz Bölgesi Liman Devleti Denetimi Mutabakat Zaptı e. Hint Okyanusu Liman Devleti Denetimi Mutabakat Zaptı f. Batı ve Orta Afrika Bölgesi Liman Devleti Denetimi Mutabakat Zaptı g. Karadeniz Bölgesi Liman Devleti Denetimi Mutabakat Zaptı h. Riyad Liman Devleti Denetimi Mutabakat Zaptı IV. ABD DE LİMAN DEVLETİ DENETİMİ A. ABD SAHİL GÜVENLİĞİ NİN HEDEF MATRİSİ Hedef Matrisinin Unsurları a. Gemi Sahipleri ve İşletenleri b. Bayrak Devletleri c. Klas Kuruluşları d. Geminin Geçmişi e. Geminin Türü Hedef Matrisinde Gemi Önceliği a. Birinci Öncelikli Gemiler b. İkinci Öncelikli Gemiler c. Öncelikli Olmayan Gemiler B. ABD DE UYGULANAN DENETİMİN GENEL ÖZELLİKLERİ Denetim Türleri a. Yıllık Denetimler b. Tekrar-Denetimler c. Genişletilmiş Denetimler d. Eksikliklerin Tamamlanması Denetimleri Gemilere Yapılan Müdahaleler C. KONTEYNER GÜVENLİK GİRİŞİMİ V. TÜRKİYE DE LİMAN DEVLETİ DENETİMİ A. TÜRKİYE DE LİMAN DEVLETİ DENETİMİ İLE İLGİLİ DÜZENLEMELER B. LİMAN DEVLETİ DENETİMİ YÖNETMELİĞİ ÇERÇEVESİNDE DENETİMLE İLGİLİ USUL VE ESASLARIN İNCELENMESİ Genel Olarak...261

10 xix 2. Denetimle İlgili Usul ve Esaslar a. Denetlenecek Gemilerin Tespiti (1) Denetimde Mutlak Önceliği Olan Gemiler (2) Denetimde Öncelik Verilecek Diğer Gemiler b. Denetim Esasları (1) Olağan Denetim (2) Detaylı Denetim (3) Genişletilmiş Denetim Limanlara Giriş Yasağı Eksikliklerin Giderilmesi ve Alıkoyma Tamamlama Denetimi ve Alıkoyma İtiraz Hakkı C. TÜRKİYE DE YAPILAN DENETİMLERE İLİŞKİN DEĞERLENDİRME Türkiye nin Liman Devleti Denetiminin Değerlendirilmesi a. AB Müktesebatına Uyum Sürecinde Türkiye nin Millî Mevzuatı (1) Uyum Kapsamında Yürürlüğe Giren Düzenlemeler (2) AB Müktesebatına Uyum Kapsamında Yapılması Gereken Düzenlemeler (i) Taraf Olunması Gereken Milletlerarası Sözleşmeler (ii) Deniz Emniyeti Kanunu (iii) 2872 Sayılı Çevre Kanunu nda ve 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu nda Değişiklik Yapılması 273 (iv) Gemi ve Deniz Araçlarının Tonilatolarının Ölçülmesi ve Belgelendirilmesi Hakkında Yönetmelik (v) Türk Limanlarında Raporlama Usulleri Hakkında Yönetmelik (vi) Tanker Yönetmeliği b. Uygulamanın Değerlendirilmesi Türkiye nin Bayrak Devleti Denetiminin Değerlendirilmesi SONUÇ KAYNAKÇA