11. SINIF FELSEFE ÖZET

Transkript

1 11. SINIF FELSEFE ÖZET Sevgili Öğrenciler, Bu özet kitap, okul müfredatına uygun olarak hazırlanmıştır. Kitaptaki konular, ders kitabınızla uyumlu olarak sıralanmış ve açıklanmıştır. Özet kitabımızın hazırlanış amacı, sizleri yoğun ve boğucu ayrıntılarla dolu yardımcı kaynaklardan kurtarmaktır. İhtiyacınız olan her bilgiyi öz ve anlaşılır olarak kitabımızda bulacaksınız. Uzun konu anlatımları yok, gereksiz bilgi yığınları yok, yorucu ayrıntılar yok. Doyurucu, eksiksiz ama yormayan bir kitap bu. Tam ihtiyaç duyduğunuz bir kaynak. Konu anlatımlarında çok önemli noktaları larla belirttik. Bazı konuları daha anlaşılır görsellere çevirdik. Ünite sonlarında tarama testlerine yer verdik. Kendinizi sınamanız için dört yazılı sınavı koyduk. Kitaptaki tüm yazılı ve test-deneme sorularının ayrıntılı çözümleri da yer almaktadır. Derslerinizde ve tüm sınavlarınızda yararlı olacağını umar, başarılar dileriz. Delta Kültür Yayınevi Yazar Mustafa Hakan Arif Akıner Yayın Yönetmeni Vedat Aydoğan Türkçe Okuma Adalet Özbek Yayın Koordinatörü Yusuf Doğan Dağıtım Sorumlusu Metin Keskin Kapak ve Düzenleme Deltakitap Y.S. No ISBN Baskı - Cilt Altan Özyurt Matbaacılık Hatay Sokak 17/B Kızılay / ANKARA T F info@deltakitap.com Bu kitabın bütün basım, yayın hakları Delta Kültür Basım Yayın Dağıtım Kırtasiye Ltd. Şti'ne aittir. Yayınevinin yazılı izni olmadan tamamı veya bir kısmı mekanik, elektronik, fotokopi ve benzeri yöntemlerle kopya edilemez, çoğaltılamaz, basılamaz, yayımlanamaz ve dağıtılamaz.

2

3 1. DÖNEM 1. YAZILI SINAVI (SAYFA 10) A. Siddhartha Goutama Bilgi ağacının dibinde, mistik bir deneyimden sonra gerçek kavranır ve aydınlanma gerçekleşir. Konfüçyüs Toplumsal ve siyasal sorunlar, doğru ve adil yönetim, aile ve toplum değerleri önemlidir. Lao Tse Kişiyi belirleyen şey doğayla uyum içinde olmaktır. Zerdüşt Biz hem iyilik hem de kötülük ile dünyaya geldik, bu ikisi arasında verilen mücadele hayatımızı anlamlandıran en önemli şeydir. Thales Her şey sudur. Herakleitos Evrende değişmeyen tek şey değişimin ta kendisidir. Anaksimandros Arkhe apeirondur. Anaksimenes Arkhe havadır. Parmenides Hiçbir şey değişmemektedir. Pythagoras Evreni oluşturan sayılardır. Demokritos Evren, atomlar ve boşluktan meydana gelir. Empedokles Ateş, hava, toprak ve su evreni oluşturur. Anaksagoras Arkhe sonsuzluktur. Sofist Protagoras İnsan her şeyin ölçüsüdür. Sokrates Bildiğim tek şey hiçbir şey bilmediğimdir. (30 puan) B. 1. Yeryüzünde felsefe tek bir coğrafyada doğmuştur. (Y) 2. Felsefenin doğuşu MÖ 600 yılına rastlar. (D) 3. Felsefenin en parlak dönemi İlk Çağ'dır. (D) 4. İlk Çağ'da filozoflar karşımıza aynı zamanda bilim insanı şapkası ile de çıkmaktadırlar. (D) 5. Batı felsefesi, İlk Çağ'da kendi içinde tek dönemdir. (Y) 6. Felsefeyi kurma ayrıcalığını elinde tutan ilk filozoflara "Doğa Filozofları" denir. (D) 7. Empedokles, Anoksagoras ve Demokritos'u İlk Çağ'ın pluralistleri arasında sayabiliriz. (D) 8. Sofistler denilince bir felsefe okulu anlaşılır. (Y) 9. Sokrates ve Sofistlerle birlikte felsefe yönünü insandan doğaya çevirmiştir. (D) 10. İroni (alay) ve Maiotike (bilginin doğurtulması) aşamaları Sokrates'in karşılıklı konuşma yönteminin adımlarıdır. (D) 11. Epiküros mutluluğu acıdan kaçıp hazza ulaşmada görür. (D) 12. Pyrrhon kesin yargıda bulunmanın insana mutluluk getireceğine inanır. (Y) 13. Kinizm, doğaya uygun yaşamayı öngören felsefe okuludur. (Y) 14. Sinoplu Diogenes, Septik bir filozoftur. (Y) 15. Stoacılık, doğanın nimetlerine kayıtsız kalmayı öngörür. (Y) (30 puan) C. 1. Başka kültürlerden isabetli alıntılar yapmaları, 2. Yazılı gelenek yaratmış olmaları, 3. Bilgiyi pratik bir kaygı içinde olmadan sadece bilgi olduğu için istemiş olmaları, 4. Gerekli refah düzeyine erişmiş olmaları 5. Varlık konusuna merak duymaları. (40 puan) 11. Sınıf Felsefe Özet

4 1. DÖNEM 2. YAZILI SINAVI (SAYFA 19) A. 1. "İnanç akıl ilişkisi" Orta Çağ felsefesinin temel problemlerindendir. (D) 2. Çeviri faaliyetlerinin İslam ve Batı düşünce dünyasına bir katkısı olmamıştır. (Y) 3. St. Augustinus'un "İtiraflar" adlı eseri tanrı ve evren ile ilgili görüşlerini anlatır. (D) 4. Medinetü'l Fazıla adlı ütopya İbn Sina'ya aittir. (Y) 5. "El - Münkız Mine'd - Dalal" adlı eser Gazali'nin bilgi ile ilgili düşüncelerini anlatır. (D) 6. İbn Rüşd, "Tehafut et - Tehafut el - Felsefiye" adlı eserinde din felsefe ilişkisini ele alır. (D) 7. "Anlamak için inanıyorum" sözü Clemens'e aittir. (Y) 8. Felsefe tarihinin İlk Çağ ile Modern Çağ arasındaki bin yıllık döneme Orta Çağ adı verilir. (D) 9. Orta Çağ Hristiyan düşünce dünyasında her türlü dil kullanmak serbest idi. (Y) 10. Orta Çağ düşünce dünyası Hristiyan ve İslam düşünce dünyası olmak üzere ikiye ayrılır. (D) 11. Orta Çağ Hristiyan Dünyasının birinci dönemine Skolastik dönem denir. (Y) 12. Orta Çağ Hristiyan dünyasının ikinci dönemine Patristik dönem denir. (Y) 13. İngiltere'de Magna Carta imzalanarak "anayasal düzen"e geçiş başlamıştır. (D) 14. Orta Çağ'da bilimde, felsefede, sanatta ve siyasette kilisenin gücü azalmıştır. (Y) 15. Orta Çağ'da bazı tarihçilere göre Hristiyan düşünce dünyasında Rönesans yaşanırken İslam düşünce dünyasında dogmatizm egemen olmuştur. (Y) (30 puan) B. Patristik Felsefe Platon ve Yeni Platoncu felsefeyle Hristiyan inancını anlamlandırıp güçlendirmeye, onu putperestliğin ve gnostisizmin saldırıları karşısında korumaya çalışmıştır. Skolastik Felsefe Orta Çağ boyunca Hristiyan düşünce dünyasında belirli bir müfredat çerçevesinde okullarda okutulan, aktarılan ve tartışılan felsefeyi tanımlar. Tasavvuf İnsanın akıl yoluyla kavranması imkânsız olan ahiret ve hakikatleri sezgiyle kavraması Allah'a ulaşması demektir. Meşşailik Platon, Aristoteles ve Plotinos'tan feyz alan İslam'ın esaslarına bağlı kalan, yöntem yönünden başta Aristoteles'i takip eden; mantık, matematik ve akla dayanan İslam düşünce dünyasının en önemli felsefe okuludur. Kilise Babaları MS 2. ve 4. yüzyıllar arasında yaşayıp Hristiyan öğretisinin temellerini kurmaya çalışmış, yazdıkları her şey dogma niteliğini kazanmış din adamlarıdır. İşrakilik Adını güneşin ışımasından alır. Bilginin akıl ile değil, içe doğma ve sezgi ile oluşabileceğini kabul eden İslam dünyası düşünce okullarındandır. Delta Kültür Yayınevi

5 İmam Gazali Akıl ile iman, felsefe ile din arasındaki tercihini kesin bir şekilde iman ve dinden yana koyan düşünürdür. Farabi Muallim-i Sani unvanıyla anılan, siyaset biliminin ve Meşşai felsefenin kurucularından olan filozoftur. St. Augustinus Patristik felsefenin kurucusu, Tanrı Devleti adlı ütopyası ile ünlü Orta Çağ düşünürlerindendir. St. Anselmus Orta Çağ Hristiyan düşüncesinin özellikle de erken Skolastiğin, Patristik felsefenin büyük filozofu St. Augustinus'un adıyla "İkinci Augustinus" anılan en önemli filozofudur. (20 puan) C. 1. Orta çağ felsefesini hazırlayan düşünce ortamının özelliklerinden beş tanesi : a) Felsefe tarihinin İlk Çağ ile Modern Çağ arasında kalan yaklaşık bin yıllık dönemdir. b) Orta Çağın başlangıcında St. Augustinus bulunur. c) Orta Çağ Batı Roma İmparatorluğunun yıkılmasından İstanbul un Fethi ne kadar geçen süreyi kapsar. d) Kavimler göçünün ardından günümüz Avrupa toplumlarının etnik temeli atılmıştır. e) Kilise son derece güç kazanmış, Skolastik Düşünce Avrupa nın siyasi, sosyal ve düşünsel hayatına egemen güç haline gelmiştir. (10 puan) 2. Skolastik felsefenin özelliklerinden beş tanesi: a) Özünde, Hristiyan teolojisinin metodolojik ve felsefi açıdan, rasyonel ve tutarlı bir bütün olarak ortaya konmasını veya yayılmasını amaçlayan bir hareket olduğunu söyleyebiliriz. Formal yönden ise Skolastik felsefe, her şeyden önce okullarda okutulan, aktarılan ve tartışılan felsefeyi tanımlar. b) Skolastik felsefe deyimi, söz konusu kurumsal felsefenin yöntemini tanımlar. Bu yöntem ise felsefi ve de teolojik hakikatlerin diyalektik yoluyla keşfedilmesi ve açımlanmasından oluşur. Hazırlık döneminde Boethius un talimatları, olgunluk döneminde Aristoteles mantığı, çözülme döneminde ise yeni bir Aristoteles yorumuna dayanan bir eleştiriyle belirlenen söz konusu diyalektik, soru, argüman ve tartışma ve sonuç gibi üç evreden oluşur. c) Bu felsefe, bir geleneğin korunmasını ve sürdürülmesini amaçlayan müfredata dikkat çeker. d) Skolastik felsefede din ile felsefe, vahiy ile akıl arasında çok daha yakın bir ilişki söz konusu olmuştur. e) Skolastik felsefenin özünü tanrının varoluşu ve onun yaratıcı eylemi, insan kişiliğinin değeri, doğaüstü bir varlık düzeninin varoluşu, insan bilgisinin nesnelliği gibi konular oluşturur. (10 puan) 11. Sınıf Felsefe Özet

6 3. İslam felsefesinin doğuşunda etkili olan üç tarihsel faktör : a) İslami kültürün, başlangıçta kendisine yabancı kültürel kaynakların etkisinde kalması olgusu ve farklı dini ve entelektüel topluluklar arasındaki rekabet birinci faktördür. b) İslam felsefesinin doğuşunda onun önce Sünni ve Şii mezheplere, sonra da farklı maneviyat biçimlerine sahip çeşitli dini mezhep ve okullara bölünmesinin de önemli bir rolü olduğu kabul edilir. c) İslam dininin Sünni ve Şii mezheplere bölünmesinin yarattığı ayrılığın ardından, felsefenin doğuşunda bu kez dinde ve dilde birliği/arınmayı temin etme çabaları ve Sünni İslam kelamında özellikle akılcılara gelenekçiler tarafından verilen Ortodoksi mücadelesi etkili olmuştur. (12 puan) 4. Gazali, Meşşai filozofların rasyonel argümanlarla kanıtlanması mümkün olmadığı halde, ezeli evren ve başlangıçsız zaman fikrini savunmakla, İslamın hür ve yaratıcı tanrı inancından saptıklarını; tanrının bilgisini insan bilgisi ile karıştırarak değişen varlıklarla ilgili bilginin onları bilenlerde de değişmeye yol açacağı öncülünden hareketle tanrının yalnızca kendisinin bilincinde olduğu veya tümelleri ya da bütün eşyayı tümel bir bilgiyle bildiğini iddia ederek, Allah ın bilgisini sınırladıklarını; Platon dan beri süregelen ruhun basitliği ve madde dışılığı tezine dayanarak ahiret hayatının sadece ruhani bir hayat, ahiret mutluluğunun da akli ve manevi doyumlardan ibaret olduğu şeklindeki fikirleriyle cisimani dirilişi reddettiklerini, duyu hazları veya elemleriyle ilgili Kur an tasvirlerini halkın terbiyesini amaçlayan semboller olarak değerlendirdiklerini düşünür. Gazali ye göre Farabi ve İbn Sina nın en büyük yanlışı hak yolunu bırakarak batılı taklit etmeleri, dinin pozitif olgularını metafizik sistemlere kurban etmeleri, dolayısıyla İslam dinini ön yargılı bir felsefe sisteminin bakış açısından yorumlamalarıdır. (10 puan) 5. Tasavvuf felsefesi tanrıyı tek gerçeklik olarak görür ve var olan her şeyi, tanrının tecellisi olarak kabul eder. Tasavvuf evrenin zorunlu değil de mümkün olduğunu ileri sürer. Yani evren kendi kendine var olmayıp tanrının varlığından dolayı tecelli eden, var görünen, bir varlık alanıdır. (8 puan) Delta Kültür Yayınevi

7 2. DÖNEM 1. YAZILI SINAVI (SAYFA 43) A ve 13. yüzyıllarda gerçekleştirilen çeviri faaliyetleri ve bilimsel çalışmalar özellikle İspanya üzerinden Rönesans ın alt yapısını oluşturmuştur. Bacon dan Descartes a kadar Aydınlanma Dönemi nin filozof ve bilim adamları söz konusu çeviri döneminden ilham almıştır. Dolayısıyla bu çevirilerin modern Batı medeniyetinin köklerini oluşturan en önemli unsurlardan birisi olduğu rahatlıkla söylenebilir. (10 puan) 2. Hümanizm, Platonculuk, Aristotelesçilik, Kuşkuculuk ve Doğa felsefesi. (10 puan) 3. Hümanizm, insanın kişisel sorumluluğuna ve kendi kendisini bir sanat eseri olarak yeniden yaratmasına vurgu yapar. Batı kültüründe, İlk Çağ ın felsefe ve Orta Çağ ın din geleneğinden sonra modern bilim geleneğinden önce retorik geleneği ni temsil ettiği söylenebilir. Rönesansta hümanizm ikinci anlamıyla antik kaynaklara dönüşü ifade eder. (10 puan) yüzyıl felsefesinin öne çıkan beş özelliği : a) 17. yüzyıl felsefesi her şeyden önce, yeni bir tarih felsefesinin ya da en azından yepyeni bir tarih duygusunun egemen olduğu bir felsefedir. b) 17. yüzyıl felsefesi salt insan aklının ürünü olmak anlamında, özerk bir felsefedir. c) Felsefenin teolojiden bağımsız olmak anlamında özerkliği, 17.yüzyıl felsefesinin çok temel ve belirleyici başka bir özelliğine, onun insan merkezli veya özneden hareket eden bir felsefe olması anlamında, homosantrik oluşuna işaret eder. d) 17. yüzyıl felsefesinde insan, düşünen öz olarak tanımlanır; bilme olayındaki düşünce boyutu, duyum, duygu ve hayal gücü boyutunu gölgede bırakarak, insanı insan kılan şey olarak belirlenir. e) 17. yüzyılda felsefenin müstakil alanlarında, elbette bilimin de etkisiyle yaşanan değişimlere gelince; bir kere her şeyden önce, yeni felsefede epistemoloji veya bilgi teorisi, ontoloji ya da metafiziğin önüne veya felsefenin merkezine geçmiştir. (10 puan) 5. Francis Bacon, bilimciliği açık seçik bir biçimde savunan filozoftur.tümevarım yöntemini geliştirdi. (10 puan) 11. Sınıf Felsefe Özet

8 B. 1. Medeniyetlerin oluşumunda en esaslı unsurlardan birisi şüphesiz çevirilerdir. (D) 2. Orta Çağ Hristiyan dünyasında her türlü dil kullanmak sebesttir. (Y) 3. Rönesans ile birlikte ümmetçilik ön plana çıkar. (Y) 4. Hümanizm, insanı merkeze alan zihniyettir. (D) 5. Rönesansın başarısı sadece doğa felsefesi, hümanizm alanında gerçekleşmedi. (D) 6. Rönesans kuşkuculuğu denilince akla Montaigne gelir. (D) 7. Rasyonalizm, 17. yüzyıl felsefesine damgasını vurur. (D) 8. Francis Bacon, Aristoteles'in icat ettiği tümevarıma alternatif olarak tümdengelimi getirmiştir. (Y) 9. Descartes, Spinoza ve Leibniz 17. yüzyılın rasyonalist filozoflarıdır. (D) 10. İngiliz Empirizmi ve Aydınlanma denilince Locke ve Berkeley akla gelir. (Y) (20 puan) C. More Utopia adlı eseri ile sosyalist anlayışı geliştiren filozoftur. Rönesans Orta Çağ ile Yeni Çağ arasında bir geçit dönemidir. Yeniden doğuş anlamına gelir. Descartes Yöntem kuşkuculuğu ile tanınan, analitik geometrinin ve Kartezyen düşünce sisteminin kurucusu; "Düşünüyorum, o halde varım" sözü adeta kartviziti haline gelmiş olan filozoftur. Bodin Siyaset alanına "egemenlik" kavramını getirmiş, Rönesans filozofudur. Hipotez Araştırmaya başlarken kullanılan geçici iddiadır. Kontrollü deney Koşulları deneycinin denetiminde olan deney çeşididir. Berkeley "Var olmak, algılanmış olmaktır." diyen öznel idealist filozoftur. Bruno Kopernik sistemine dayanan bir dünya görüşü geliştirdiği için, bunu sapkınlık sayan Kilisece kovuşturmaya uğramış ve sonunda yakılmıştır. Niccolo Machiavelli Siyaset felsefesi denilince akla gelen "Amaca götüren her yol mübahtır." sözü ve Prens adlı kitabı ile ünlü Rönesans filozofudur. Matematik Biçimlerin, sayıların ve niceliklerin yapılarını, özelliklerini, aralarındaki bağıntıları tümdengelimli akıl yürütme yoluyla inceleyen ve aritmetik, geometri, cebir, trigonometri gibi dallara ayrılan bilim. Mekanizm Tüm olayları hareket ve hareket yasalarına dayanarak açıklayan görüş. Spinoza Tamamen geometrik yöntemle yazdığı Etika adlı eseriyle ünlü 17. yüzyıl panteist ve rasyonalist filozofudur. Hobbes Mekanik materyalist bir filozof olup Leviathan adlı eseriyle ünlüdür. Locke "İnsan zihni doğuştan boş bir levhadır; deneyimle dolar." diyen, mülkiyet kavramını siyasete getiren filozoftur. Leibniz Çok yönlü ve önemli bir filozof olup Monadoloji adlı varlık sistemini getirmiştir. (30 puan) Delta Kültür Yayınevi

9 2. DÖNEM 2. YAZILI SINAVI (SAYFA 77) A. 1. Akılcılık, bilimcilik, aydınlanmış din, metafiziğin reddi, insancılık. (10 puan) 2. İdeler arasında benzerlik, idelerin zaman ve mekan olarak birbirine yakınlığı, nedensellik. (9 puan) 3. Adam Smith insan doğası üzerine genel yasalara ulaşmayı amaçlar. Her ne kadar insanoğlu hem bireysel hem de kültürel açıdan farklı olsalar bile temelde bazı ortak duyguları paylaşırlar. Ona göre ortak olarak paylaşılan bu insan doğası evrensel bir özellik gösterir. Ona göre insan doğasının temelinde empatiye dayalı duygudaşlık bulunur. Böylelikle kişi diğer insanların acısını ve mutluluğunu paylaşabilir. Fakat diğer taraftan Smith, Ulusların Zenginliği kitabında insanın en temel özelliğinin öz çıkarını gözetmesi olduğunu vurgular. (11 puan) 4. Fransız Aydınlanması dediğimizde aslında bir bütünden bahsetmeyiz. Aydınlanma düşüncesi, örgütlü bir hareketin fikir temeli olmadığı gibi düşünürler arasında ortak bir çalışma da bulunmaz. Bazı noktalarda uyuşan düşünürler bazı noktalarda ise birbirlerine hemen hemen zıt ifadelere ulaşırlar. Fransız Aydınlanması ise Aydınlanma düşüncesinin politik zirvesini oluşturur. Bunun nedeni Fransız düşünürlerin daha sağlam sonuçlara ulaşmaları değildir. Zaten Fransız Aydınlanma düşünürlerine pek çok yerde filozof yerine düşünür isminin yakıştırılması da Fransız aydınlanma düşünürlerinin felsefi durumunu ortaya çıkarıyor. Bu düşünürler, teorik düşünen filozoflar olmak yerine, bütün insanların refah ve mutluluğunu amaçlayan pratik ve faydacı filozoflar olmayı seçmişlerdir. (11 puan) 5. ChristianThomasius a göre insanda üç temel eğilim vardır: Olabildiğince uzun ve olabildiğince mutlu olarak yaşama isteği, ölüm ve acıdan içgüdüsel olarak kaçınma eğilimi, mülkiyet ve efendilik isteği. (9 puan) B. John Stuart Mill Tok bir domuz olmaktansa aç bir Sokrates olmayı tercih ederim. Mikhail Bakunin Devlet, özgürlüğü ortadan kaldıran soyut bir canavar ve acılara yol açtığı için evrensel birliği yok eden insanlık dışı bir kurumdur. Jean Paul Sartre İnsanın ama sadece insanın varoluşu özünden öncedir. Ludwig Wittgenstein Dilimin sınırları dünyanın sınırlarıdır. Georg Wilhelm Friedrich Hegel Felsefe, objelerin düşünce ile görülmesidir. (20 puan) 11. Sınıf Felsefe Özet

10 C. 1. "Yanlışlanabilirlik ilkesi" Karl Popper'in bilim kuramının temel ilkesidir. (D) 2. Henri Bergson, zekaya dayalı bilimlerin ortaya koyduğu ölçülebilen ve sınırlandırılmış zaman (süre) kavramının doğru olmadığını ileri sürer. (D) 3. Thomas Samuel Kuhn'a göre mevcut paradigma belli bir toplum tarafından kabul edilen varsayımlar dizisidir ve normal bilim döneminde sadece bu paradigmayı olumlayan düşünceler kabul görür. (D) 4. Jacques Derrida'ya göre dil, yapısalcıların sandığı ve gösterdiklerinden daha sabit ve belirli bir şeydir. (Y) 5. Michel Foucault, kendi çalışmalarının bile genelgeçer daimi doğrulardan olmaması gerektiğine inanır ve çalışmalarının kullanıldıktan sonra atılmasını öğütler. (D) 6. Roland Barthes, Postmodernci düşünceye sahiptir. (D) 7. Jean-Fronçois Lyotard, postmodernliği endüstri sonrası toplumun içinde bulunduğumuz şu anki evresine karşılık gelen bir durum ya da koşul olarak tanımlamıştır. (D) 8. Albert Camus, absürdistliğe savaş açmıştır. (Y) 9. Jean Paul Sartre'a göre kahraman ya da alçak olmak, insanın kendi yaptıklarıyla ilgili bir sonuçtur. (D) 10. Martin Heidegger'in varoluşçuluğu, Jean Paul Sartre'inkisi ile birebir örtüşür. (Y) 11. Ludwig Wittgenstein, mantık ve dil felsefesi konularında yaptığı çalışmalarla modern felsefeye önemli katkılarda bulunmuştur. (D) 12. Edmund Husserl, varlığı öznel bilincimizle kavradığımız öz ya da anlama indirger. (D) 13. Bertrand Russell, filozof ve bilim insanı olmasının yanı sıra bir aktivisttir. (D) 14. Friedrich Nietzsche, evrensel bir ahlak yasasının olacağını savunur. (Y) 15. Karl Marx'ın düşüncesi çatışma ve çelişkiler üzerinde yükselir. (D) (30 puan) Delta Kültür Yayınevi

11 KONU TARAMA TESTİ 1 (SAYFA 11) 1. Felsefi bilgi için Madagaskar haricindeki bütün adresler doğrudur. A, B, C ve D de ilk felsefi bilgi görülürken Madagaskar da görülmemiştir. 4. Paragrafta Thales in su, iddiasını eleştirirken Anaksimandros belirsiz, sınırsız ve sonsuz bir arkhenin olması gerektiğinden söz etmiştir. 2. A, C, D ve E seçeneklerinde sunulanlar felsefenin ortaya çıkması için gereken ortamı verir. Oysa eleştiriye kapalı olma felsefenin doğmasını engelleyici bir etkendir. 5. Söz konusu dönemde A, B, D ve E seçeneklerinin mevcut olduğundan söz edebiliriz. Ama C seçeneğinde verilen Demokrasi ve güzel konuşma üzerine dersler verilmesi antropos(insan) felsefesi dönemine aittir. 3. B, C, D ve E seçeneklerinde verilenler Yunan felsefesinin kültürel açıdan öne çıkma nedenleri arasında gösterilebilir. A seçeneğinde verilen Açlık ve yokluğun bu kültürde yaygın olması hem engelleyici etkendir hem de bu kültürdeki insanların refah düzeyleri diğerlerinden baskındır. 6. Sokrates, Platon, Aristoteles, Sofist Gorgias Antropos (İnsan) felsefesi dönemi filozoflarıdır. Parmenides, Kozmos (Doğa) filozofudur. 11. Sınıf Felsefe Özet

12 7. Epikürosçuluk, Septisizm, Kinizm, Stoacılık Helenistik döneme ait felsefe okullarıdır. Oysa Sofizm Helen döneminde yaşamış Sofistlerin düşünce akımının adıdır. 10. Septisizm, amaç kuşkuculuğudur. Stoacılık, doğaya boyun eğmeyi, ona uygun yaşamayı kendisine hedef seçmiş bir felsefe okuludur. Yeni Platonculuk, Roma döneminde Platonu yeniden yorumlayan felsefe okulunun adıdır. Kinizm, kayıtsızlık ahlakıdır. 8. Apeiron, Anaksimandros a göre arkhedir. Arkhe, evrenin ilk ögesi anlamındadır. Pluralizm (çokçuluk), varlığı nicelik olarak ikiden daha fazla unsura indirgeyen görüşlerin ortak adıdır. Monizm (bircilik), varlığı nicelik olarak tek unsura indirgeyen görüşlerin ortak adıdır. 11. Epikürosçuluk, kinizm, İyonya okulu Hellen ve Hellenistik döneme ait okullardır. Eudaimonizm İlk Çağ'ın yaygın ahlak anlayışıdır. 12. Sinoplu Diogenes, Kıbrıslı Zenon, Aristoteles, Pyrrhon Antik Yunan filozoflarıdır. 9. Burada sözü edilen kayıtsızlık ahlakı diye bilinen Anthistenes ve Sinoplu Diogenes in temsilciliğini yaptığı felsefe okuludur. 13. A, C, D ve D uygun cevaplar değil. Delta Kültür Yayınevi

13 KONU TARAMA TESTİ 2 (SAYFA 21) 1. A, B, C ve D seçeneklerinde verilen ifadeler Orta Çağ ortamını anlatırken, E seçeneğindeki ifade bunu anlatmaktan uzaktır. Kaldı ki, edebiyatta, sanatta Hristiyan dünyasında Latince ve Aramicenin dışında dil kullanmak yasaktı. 4. Ockhamlı William, John Duns Scotus, Roger Bacon, St. Bonaventura Skolastik dönemin düşünürleridir. 2. A, C, D ve E seçeneklerinde verilen düşünürler Patristik Dönem, B seçeneğinde verilen Aquinolu Thomas Skolastik dönem düşünürüdür. 5. MS 4. ve 7. Yüzyıllar felsefe yapıtları açısından Batı da yoksul bir dönem olmasının nedeni barbar istilasıdır. 3. Skolastik felsefe Orta Çağ Hristiyan dünyasındaki bir felsefi dönemi anlatır. Dolayısıyla A, B, D ve E seçeneklerinde verilen özellikler o döneme aittir. Gazali, Orta Çağ İslam dünyası filozufudur. Skolastik felsefenin İslam dinine karşı kendisini koruduğunu düşünürsek böyle bir özellik zaten olamaz. 6. B seçeneğinde verilen Barbar istilaları MS 4. Ve 7. yüzyıllar arasında felsefi çalışmaları sekteye uğratan etkendir. Ama A, C, D ve E seçeneklerinde verilenler Skolastik felsefenin en yüksek döneminin yaşanmasını sağlamıştır. 11. Sınıf Felsefe Özet

14 7. Bu soru, konseptüalizm (kavramcılık) i kavratmaya yönelik bir sorudur. Sözü edilen düşünür de Petrus Abelardus tur. 11. İbn Arabi, Plotinus un sistemine benzeyen teosofik bir sistem inşa etmek amacıyla, sadece mutasavvıfların değil fakat kelamcı ve filozofların eserlerinden de yararlanan mistik (gizemci) bir filozoftur. Vahdet-i Vücud teorisini deyimin kendisini de kullanarak, ilk kez ve açık bir biçimde ifade eden İbn Arabidir. 8. Kındi, Razi, Farabi ve İbn Sina İslam dünyasının doğu temsilcileridir. İbn Rüşd ise Endülüslüdür. 9. İbn Miskeveyh, Farabi, İbn Rüşd, İbn Bacce Meşşai felsefesi filozoflarıdır. Gazali ise bunlara adeta savaş açmıştır. 12. İbn Rüşd, Aristotelesçiliği, ona yabancı unsurlardan, özellikle de Yeni Platoncu etkilerden arındırarak, Aristoteles çizgisinde yeni baştan inşa etmiştir. 10. İbn Bacce, bir yandan mistik ya da tasavvufi felsefesiyle İbn Bacce ve İbn Tufeyl e, bir yandan da akıl ile vahyin bağdaşabilirliğine, güvenilir filozoflarla peygamber tarafından seçilen yolların aynı amaca, tanrının birliğinin bilgisine ilişkin görüşleri ile İbn Rüşd e çıkan yolu ardına kadar açmıştır. Kındi İslam akılcılığının ilk filozofu olarak değerlendirilirken, Aristoteles i Müslüman çevrelere sokma ve onun İslam dünyasındaki otoritesini tesis etme onurunun Kındi ye ait olduğu söylenir. 13. A, B, C ve E seçeneklerindeki ifadeler Orta Çağın bakış açısını yansıtırken, D seçeneğinde verilen ifade Rönesans döneminin bir özelliğini vermektedir. Delta Kültür Yayınevi

15 KONU TARAMA TESTİ 3 (SAYFA 45) 1. A, C, D ve E seçeneklerindeki ifadeler paragrafı yeterince kapsamamaktadır. 4. Pierre Gassendi, Sextus Emprikus ve Montaigne nin kuşkuculuğundan etkilenmiş olarak kuşkuculukla dogmatizm arasında bir orta yol tutar. Hatta bu yolu yapıcı kuşkuculuk olarak nitelendirir. 2. Hümanizm, bireycilik, laiklik, güneş merkezli evren sistemi Rönesans a, ümmetçi anlayış ise Orta Çağa aittir. 5. Fizik, kimya, biyoloji gibi bilimler tümevarım yöntemini, tarih arşiv tarama yöntemini kullanır. 3. Hümanizm, yeni bilim hareketleri, doğa felsefesi, Septisizm Rönesans düşünce sisteminde yer almıştır. Gözlem ve deneyin bu dönemde ortadan kalması değil, öne çıkması söz konusudur. 6. Rıza bazı filozoflarca yapay bir varlık olarak görülen devlet düzenine isteyerek ve geçişte bir belge kullanıldığını bize anlatır. 11. Sınıf Felsefe Özet

16 7. Egemenlik kavramını ilk kez bu sözleriyle Jean Bodin siyaset felsefesine taşımıştır. 10. Teleolojik anlayışla zıtlık gösteren mekanizmdir yüzyılın en önemli rasyonalist ve matematikçilerinden Spinoza burada tümdengelimi önemsediğini göstermiştir. 8. Empirizm, bilginin kaynağına deneyimi koyar. Fenomenoloji, Bilgi öznel bilincimizle kavradığımız öz ile oluşur. der. Kritisizm, Bilginin kaynağında akıl kadar deneyimlerimiz de vardır. der. 12. Panteizm, tanrı ile evreni özdeş sayar. Ateizm, tanrının var olduğunu reddeder. Politeizm, çok tanrıcılık olup, tanrılar insani özellikler taşırlar. Agnostisizm, bizim bilgimizin tanrının varlığını da yokluğunu da bilemeyeceğini savunur. 9. A, B, C ve D seçeneklerinde verilenlerin hepsi Francis Bacon un idollerinin isimleridir. Tümevarım ise yine Bacon ın Aristoteles in tümdengelimine alternatif olarak icat ettiği bir akıl yürütme yönteminin adıdır. 13. John Locke bu sözleriyle bilginin kaynağına duyum ve deneyimlerimizi koymaktadır. Delta Kültür Yayınevi

17 KONU TARAMA TESTİ 4 (SAYFA 65) 1. Paragrafta ağırlık hümanizm üzerindedir. Hümanizm, insanı merkeze alan; onu değerli gören, bireyi ön plana çıkaran bir zihniyeti ifade eder. 4. Avcılık evresi, hayvancılık evresi, ticaretin yaygınlaşması, mülkiyetin ortaya çıkması Adam Smith in ekonomik gelişim başmaklarını oluşturur. Monarşinin ortaya çıkması bu basamaklardan değildir. 2. Paragrafta David Hume un ateist; din ve tanrı karşıtı fikirlerine yer verilmiştir. Bu nedenle teist bir yaklaşım olan Tanrı ezeli ve ebedi evrenin tek yaratıcısıdır. yaklaşımıyla ters düşer. 5. B, C, D ve E seçeneklerinde verilenler Fransız Aydınlanması için söylenebilir. Ancak Protestan hareketinin bir uzantısı olan pietizmden etkilendiğini söyleyemeyiz. 3. B, C, D ve E seçeneklerindeki ayırımlar Francis Hutcheson a, A seçeneğinde verilen ise David Hume a aittir. 6. Paragrafta sözü edilen mermer kabuk yalıtkan bir cisim olarak duyumları engellediği için Condillac ın düşünce deneyinde kullanılmıştır. 11. Sınıf Felsefe Özet

18 7. Üç hececiler diye bir tarihsel oluşum yoktur. Rasyonalistler bilginin kaynağı akıldır diyen filozoflardır. Bilginin kaynağı duyumdur diyen filozoflar sensüalisttir. Empiristler bilginin kaynağı deneyimdir diyen filozoflardır. 10. Tanrı her şeyi başlatan ilk nedendir. Gerisine karışmamıştır. diyen tanrı yaklaşımı deizmdir. 8. Paragraftan Holbach ın varlığı maddeye indirgediği anlaşılmaktadır. Dolayısıyla Holbach ın düşüncesi varlık maddedir diyen materyalizmle örtüşmektedir. 11. Kant ın paragrafta sözü edilen seçimi sadece görev bilinci ile hareket etmeyi içerdiğinden A, B, C ve D seçenekleri ile ilgisi yoktur. 9. Kant ın düşüncesi eleştiriye dayalı olduğu için Kritisizm adını almıştır. 12. A, C, D ve E seçeneklerindeki ifadeler Kant ın paragraftaki olumlu düşünceleri ile bağdaşmamaktadır. Delta Kültür Yayınevi

19 KONU TARAMA TESTİ 5 (SAYFA 79) 1. Koşulsuz buyruk ve evrensel ahlak yasası bizi Kant a götürmesi gereken önemli ipuçlarıdır. 5. Paragraftaki ifadeler kötüyü zikrettiği için kötümserlik felsefesi olarak isimlendirilir. 2. Fichte bu düşünceleri ile A seçeneğindeki yoruma daha yakındır. 6. Feuerbach, varlığı doğaya indirgediği için materyalisttir. 3. Manizm, ruhlara tapınma dinidir. Pluralizm varlığı ikiden fazla nedene indirgemektir. Materyalizm, varlık maddedir der. Mekanizm, evrende bir zorunluluk bulunduğundan bahseder. 7. Marx ın düşüncesi tarihi sınıfların çatışmasından ibaret görür. 4. Tez-antitez-sentez süreci diyalektik olarak isimlendirilir. 8. Genelin çıkarı, sonuç a bakmak gibi ipuçları Jeremy Bentham ın fayda ahlakını savunduğunu bize vermelidir. 11. Sınıf Felsefe Özet

20 9. Soruda sözü edilen Üç Hal Yasası Auguste- Comte ile özdeşleştirilmesi gereken bir bilgidir. 13. Paragrafta bilimi etkinlik olarak gören görüşe yer verilmiş, bilimde olmuş bitmişlik vardır, bilim üründür görüşüne karşı çıkış vardır. 10. Bireyi merkeze almak, bireyin gerçek yaşamı, varoluşun somut ve öznel insan yaşamı olması gibi ipuçları varoluşçu felsefeyi işaret etmektedir. 14. Derrida ikili karşıtlıkları sorunsallaştırmış ve böylece mevcut düşünüş yapısını sökmeyi denemiştir. 11. İşin içerisinde metafizik unsurların sembolik mantık dili ile ayıklanması olduğu için gideceğimiz adres analitik felsefedir. 15. Statikliğe yani, durağanlığa Alfred Noth Whitehead karşı çıkarken oluşu, dinamizmi savunmaktadır. 12. Dili anahtar olarak ve onu anlaşılabilmeyi sağlayan varlık olarak gören yorumlama felsefesi dir. Delta Kültür Yayınevi