Jeomorfolojinin Metodu: 1- Gözlem Metodu: 2-Deney Metodu : 3-Karşılaştırma Metodu : 4. Haritalama, GIS ve uzaktan algılama metotları

Transkript

1 Jeomorfolojinin Metodu: 1- Gözlem Metodu:Arazide yer şekilleri tasvir edilir, bu yer şekilleri üzerinde ölçümler yapılır, belirli özellikler haritaya geçirilir.ayrıca, görülen yer şeklinin krokisi veya resmi çizilir, profili ve kesiti çıkarılır. 2-Deney Metodu : Alınan bazı örnek veya numuneler laboratuarda incelenir. Bu yöntem laboratuar imkanlarını gerektirir. 3-Karşılaştırma Metodu : Yeryüzündeki çeşitli yer şekillerinin, özellikle komşu sahalardaki benzer yer şekillerinin birbirleriyle karşılaştırılması metodudur. 4. Haritalama, GIS ve uzaktan algılama metotları Jeomorfolojide Haritalama Jeomorfolojide yapılan araştırmalar hem yazı hem de haritalar ile gösterilir, ifade edilir. Ayrıca profil ve kesitler çıkarılır, krokiler yapılır, çeşitli numuneler alınır ve görsel olarak kaydedilir (fotoğraflama). Jeomorfolojide kullanılan başlıca haritalar ise şunlardır ;1.Morfoğrafya Haritaları: Bu haritalarda daha çok ana yerşekli gurupları gösterilir.örneğin ovalar, dağlar,platolar vs. Yaşları oluşumları veya türü hakkında bilgi verilmez. Bu haritalar bir bakıma taslak haritalardır.genelde araziye çıkmadan büroda yapılan haritalardır.bu haritalar genel amaçlı olup topoğrafya haritaları yardımıyla oluşturulurlar. 2.Morfometrik Haritaları: Belli ölçümler yapılarak yapılan haritalardır.yerşekillerinin yüksekliği verilir. 3.Jeomorfoloji Haritaları : Bu haritalar hem Morfoğrafya hemde Morfometrik haritaların özellikleri taşımakla beraber, asıl önemi yerşekillerinin, yaşları da dahil en ince ayrıntılarıyla gösterilmesidir.

2

3 YERYUVARI NIN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ Yeryuvarı dıştan içe veya merkeze doğru iç içe geçmiş çeşitli katlardan oluşmuştur. Bu katların özellikleri birbirinden farklıdır. Dünyayı veya yerküreyi meydana getiren bu katlara jeosfer denilmektedir. Yerin bu jeosferleri dıştan içe doğru Yerkabuğu (Litosfer), Manto ve Çekirdekten oluşmaktadır..

4 Manto Manto kabuğa göre daha yoğun, yarı ergimiş kayaçlardan oluşan yerin sıcak bir katmanıdır Manto yaklaşık olarak 2900 km kalınlığındadır Kabuğa göre daha fazla demir, magnezyum ve kalsiyum içerir. Sıcaklık ve basınç derinlikle arttığı için manto kabuğa göre daha sıcak ve yoğundur. Yerin katmanlarını pişmiş yumurtaya benzetirsek, manto yumurta akına benzetilebilir. Alt ( km arası) ve üst manto (kabuk altından-700 km ye kadar) olmak üzere iki bölüme ayrılır. Alt ve üst manto yeryuvarının %83 ünü oluşturur. Kıtaların kayması, okyanusal kabuk oluşumu kıvrımlı dağ oluşumu, deprem ve volkanik etkinliği oluşturan kuvvet ve enerjinin kaynağı Manto dur. Litosfer altında bulunan kısmen akıcı (sıvı değil-ağdalı) özellikli ve 700 km derinliğe kadar inen Mantonun üst kesimine ise Astenosfer (ateşküre) denir.

5 Çekirdek Çekirdek dünyanın en iç katmanıdır. Çekirdek mantonun en az iki kat fazla yoğunluğa sahiptir. Çünkü bileşimi metaliktir ve Demir nikel karışımından oluşmuştur. Çekirdek iki katmana ayrılır. Dış çekirdek 2,270 km kalınlığındadır ve ergimiş haldedir. İç çekirdek 1216 km kalınlığında ve katı halde demir-nikel karışımından oluşmuştur. Dünya döndükçe, ergimiş haldeki dış küre dönerek yerin magnetik alanını oluşturur. Yerkabuğu (litosfer) Yerkabuğu denilince yerkürenin en dışta yer alan katı yani Litosfer kastedilmektedir. Bu yerkabuğunun ilk akla gelen özelliği hareketli ve rijit olmasıdır (Depremler, toprak kaymaları vs.). Yerkabuğu stabil değil mobil bir özellik gösterir.iç ve dış kuvetler yerkabuğunda etkisini gösterir. Litosferin, (continental crust, Granitik Kabuk, Sial) ve Okyanusal kabuk (oceanic crust, Bazaltik kabuk, Sima) olmak üzere iki çeşidi vardır. Kıtasal kabuğun ortalama yoğunluğunun 2.7 gr/cm3, kalınlığının ise ortalama 30 km (yüksek dağ zincirlerinin altında km) olmasına karşın, okyanusal kabuğun yoğunluğu 3.0 gr/cm3, ortalama kalınlığı ise 8-10 km dir. kıtasal kabuk daha yaşlı kayaçları kapsamaktadır. Diğer yandan kıtasal kabuğun çok karmaşık yapısı ve bileşimine karşılık okyanusal kabuk basit yapısı ve homojen/uniform bileşime sahiptir. Yerkabuğu kimyasal ve mineralojik açıdan -Sial: Silisyumoksitçe zengin (%65-75 SiO2) ve Alüminyum oksitçe zengin ortalama yoğunluğu 2.7 gr/cm3 ve -Sima-Silisyumoksit, demir oksit ve magnezyumoksitçe Zengin ortalama yoğunluğu olan farklı iki kayaç grubundan oluşmuştur.

6 Yerkabuğunun Bileşimi Yerkabuğu teşkil eden yüksek alanlar genellikle hafif alçak ve çukur alanları ise genellikle daha yoğun maddelerden meydana gelmiştir.yerin derinliklerindeki maddelerin yoğunlukları hakkında en doğru bilgileri deprem dalgalarının yer içinden geçerken yayılma hızları bakımından gösterdikleri değişiklikler bir temel oluşturur. Bir diğer ifadeyle deprem dalgalarının yayılma hızı hızı ile yoğunluk arasında bir ilgi vardır. Yerkabuğunu meydana getiren elementlerin on kadarı bu kürenin % 99,5 ni oluşturmaktadır. Bunlar içinde ise Si ve Al oksitleri yerkabuğunun 4 te 3 ünü teşkil etmektedir. Yerkabuğunda en çok görülen 8 elementin ağırlıklarına göre oranı: Oksijen Silisyum Alüminyum Demir Kalsiyum Sodyum Potasyum Magnezyum Litosfer bir bütün değil, irili-ufaklı levha adı verilen parçalardan oluşmuştur. Litosfer, astenosfer üzerinde süreli hareket etmektedir (ortalama 5 cm/yıl)

7 Yeryuvarı nın yapısını ve özelliklerini gösteren şematik tablo Jeosferin adı Kısımları Ort.derinliği (Km) Yerkabuğu (Litosfer) Manto (Pirosfer veya sima) Granitik Yerkabuğu veya Kıtasal Kabuk (Sial) Yaklaşık Kalınlığı (Km) Hakim Elementleri Yoğunluğu (gram cm 3 ) 22 Si+Al 2,7-2,8 Bazaltik Yerkabuğu veya 11 Si+Mg 3-3-3,5 Okyanusal 33 Kabuk (Sima) Üst manto veya Astenosfer Fe+Mg 3, Orta Manto 390 Alt Manto Sıcaklık ( C) Çekirdek (Barisfer veya Nife) 5000 Dış Çekirdek İç Çekirdek 1370 Ni+Fe