Egzersiz sağlık ilişkisi, sağlık için egzersiz uygulamaları DOÇ.DR.MĠTAT KOZ

Transkript

1 Egzersiz sağlık ilişkisi, sağlık için egzersiz uygulamaları DOÇ.DR.MĠTAT KOZ

2 TANIMLAR FĠZĠKSEL AKTĠVĠTE Enerji tüketimini artıran kas aktiviteleri ile oluģturulan vücut hareketleri EGZERSĠZ Planlı, programlı, tekrarlayan ve bir amaca yönelik fiziksel aktivite FĠZĠKSEL UYGUNLUK Yorulmadan dinç bir Ģekilde fiziksel aktivite yapabilme SAĞLIK Fiziksel, mental ve sosyal olarak iyi olma hali, basitçe hastalık olmaması durumu SAĞLIK ĠLE ĠLĠġKĠLĠ FĠZĠKSEL UYGUNLUK Sağlıklı olmanın ve hastalıktan korunmanın bazı yönleriyle iliģkili fiziksel uygunluk komponentleri LONGEVIT YaĢam süresi

3 Koroner arter hastalığı ve egzersiz Koroner arter hastalığı (KAH) Kalp kasını besleyen büyük arterlerin intima tabakasında yada iç yüzeyindeki dejeneratif değiģiklikler

4 Kardiyovasküler hastalıkların görülme sıklığı? ABD de 58,8 milyon (nüfusun dörtte biri); Hipertansiyon 50 milyon KAH 12 milyon Anjina pektoris 6,2 milyon Myokart infarktüsü 7 milyon Beyin felci 4,4 milyon Her 2,4 ölümün 1 KVS hastalığından

5 Türkiye de de 65 yaģ üstünde gerçekleģen ölümlerin % 43.2 si kalp hastalıklarından kaynaklanmaktadır.

6 Bireysel riskin belirlenmesi Temel etiyolojisi veya nedeni? KAH Hipertansiyon Epidemiyolojik çalıģmalar ÇeĢitli faktörler ile spesifik bir hastalık veya hastalık süreçleri arasındaki iliģkiler ÇeĢitli toplumlardan seçilen bireyleri uzun süre gözlemleme Periyodik tıbbi muayeneler Klinik testler Sonunda bu çalıģmalardaki bazı katılımcılar hastalanmıģ ve pek çoğu da ölmüģtür Gruplama Kimlerde kalp hastalığı veya hipertansiyon geliģti? Kimler kalp krizi yada hipertansiyondan öldü? Önceden yapılmıģ tıbbi muayene ve çeģitli testler ile karģılaģtırma Bu sonuçlar hastalığın nedenini oluģturan mekanizmaları tam olarak tanımlamaz, ancak hastalık süreci ile ilgili değerli bilgiler sağlar Risk faktörlerinin tanımlanmasına imkan tanır

7 KAH risk faktörleri (wilmore and costill) Birincil Sigara Hipertansiyon Kan lipit durumu Yüksek LDL DüĢük HDL Yüksek trigliserit Fiziksel inaktivite Ġkincil DeğiĢtirilebilir Obesite Diyabet/hiperinsüline mi DeğiĢtirilemez Kalıtım Erkek cinsiyet Ġleri yaģ

8 KAH risk faktörleri (McArdle) DeğiĢtirilebilir ; Diyet Yüksek kan lipit düzeyleri Hipertansiyon KiĢilik özellikleri Sigara Yüksek serum ürik asit düzeyleri Sedanter yaģam Solunum fonksiyonu anomalileri Fazla vücut yağı Diyabet EKG anomalileri Gerilim ve stres

9 KAH risk faktörleri DeğiĢtirilemeyen ; YaĢ Cinsiyet Etnik özgeçmiģ Aile hikayesi Erkekte kelliğe meyil (özellikle baģın üzerinde)

10 DüĢük fiziksel uygunluk yüksek tansiyon, yüksek kollesterol, obesite ve aile hikayesinden daha güçlü koroner arter hastalığı risk faktörüdür.

11 Risk faktörlerinin erken belirlenmesi Risk faktörleri önceden belirlenerek erken tedaviye baģlanabilir yaģındaki 96 erkek çocukta yapılan çalıģma. % 19.8 i nin total kollesterolü normal değerin (200 mg/dl) üzerinde, % 5.2 i dinlenin anormal EKG si, % 37.5 si % 20 lik vücut yağ yüzdesi değerlerinde yüksek yağ oranına sahip, Hiçbirinde yüksek kan basıncı yok.

12 Hipertansiyonun risk faktörleri Kontrol edilemeyenler Kalıtım Ġleri yaģ Irk (afrikalı veya hispaniklerde risk yüksek) Kontrol edilebilenler Ġnsülin direnci Obesite Diyet (fazla sodyum alımı) Oral kontraseptif kullanımı Fiziksel inaktivite

13 Fiziksel aktivite yoluyla korunma Epidemiyolojik çalıģma sonuçları Fiziksel inaktivite ile koroner arter hastalığı arasındaki iliģki.

14 Egzersiz sağlık ve yaģam süresi arasındaki iliģki Harvard Alumni çalıģması; arasında Harvard da okuyan mezunu. Orta Ģiddetteki düzenli egzersiz (günde ortalama 3 mil yürüyüģe denk) sağlığı iyileģtirdiği ve yaģam süresini uzattığı gösterilmiģtir.

15 Harvard Alumni çalıģması; Düzenli egzersiz sigara ve fazla kilonun yaģamı kısaltıcı etkisini tersine çevirmiģtir. Düzenli egzersiz yapan Hipertansiyonlu bireylerde ölüm oranı yarı yarıya azalmıģtır. Düzenli egzersiz genetik olarak erken ölüme meyili tersine çevirmiģtir. 65 yaģından önce bir yada her iki ebeveynini kaybeden bireylerde risk % 25 azalmıģtır.

16 Fiziksel aktivite düzeyi ile kronik hastalıklar veya tıbbi durum arasındaki iliģki? Düzenli egzersiz ve aerobik fiziksel uygunluk düzeyi ile ölüm riski arasında kuvvetli bir ters iliģki vardır. En büyük etki yada en kuvvetli iliģki kardiyovasküler hastalıklardan kaynaklanan ölüm arasındadır. Orta Ģiddetteki düzenli egzersiz kalp hastalıkları, kanser ve diğer nedenlerden kaynaklanan ölüm riskini azaltır.

17 Koroner arter hastalığı riski sedanter erkek bireylerde, fiziksel olarak aktif olan bireylerden 2-3 katı daha fazladır ve fiziksel inaktivite kiģinin ölümcül kalp krizi riskini ikiye katlamaktadır. Koroner arter hastalığını düģüren aktivite düzeyi genellikle aerobik kapasiteyi geliģtiren egzersizden daha düģüktür. Aerobik egzersiz çalıģması kalp krizi riskini azaltan pek çok fizyolojik değiģikliğe neden olur; Daha geniģ koroner arterler Kalp hacminde artma Kalbin pompalama gücünde artma Diğer koroner arter hastalığı risk faktörlerinde de olumlu değiģimler sağlar

18 Düzenli fiziksel aktivitenin KAH üzerine koruyucu faydalı etkilerinin olası mekanizmaları-1 Myokardiyal oksijen desteğini artırır veya devamını sağlar Koroner aterosklerozun ilerlemesini geciktirir Lipoprotein profilini iyileģtirir (HDL-C/LDL-C artıģı) Korbonhidrat metabolizmasını iyileģtirir(insülin hassasiyetini artırır Trombosit birikmesini azaltır, fibrinolizi artırır Yağ birikimini azaltır Koroner kollateral vaskülarizasyonu artırır Epikardiyal arterlerin çapını artırır Koroner kan akımını (myokardiyal kanlanma) ve dağıtımını artırır Myokardın iģ yükünü ve oksijen gereksinimini azaltır Dinlenimde ve submaksimal egzersizde kalp hızını yavaģlatır Dinlenimde ve submaksimal egzersizde sistolik ortalama arteriyel basıncı düģürür Submaksimal aegzersizde kardiyaka outputu düģürür Dinlenimde ve submaksimal egzersizde dolaģımdaki plazma katekolamin düzeylerini düģürür (sempatik tonusta azalma)

19 Düzenli fiziksel aktivitenin KAH üzerine koruyucu faydalı etkilerinin olası mekanizmaları-2 Myokardiyal fonksiyonları artırır Dinlenimde, submaksimal egzersizde ve maksimal egzersizde atım hacmini artırır Dinlenimde ve egzersizde ejeksiyon fraksiyonunu artırır Ġntrensek myokardiyal kasılabilirliği artırır Kalbin ön yükünün azalması dolayısıyla myokardiyal fonksiyonları artar Myokardiyal hipertrofiyi artırır, ancak bu KAH riskini azaltmayabilir Myokardın elektriksel stabilitesini artırır Submaksimal egzersizde iskemi veya bölgesel iskemiyi azaltır Dinlenimde ve submaksimal egzersizde myokrdiyumdaki katekolaminleri azaltır camp(adenozin monofosfat) miktarındaki azalma nedeniyleventriküler fibrilasyon eģiğini artırır.

20 Aktivite düzeyini değiģtirmek sağlığı iyileģtirir mi? Günlük fiziksel aktivite düzeyini artırmaya yönelik olarak yaģam tarzında modifikasyon yapma stratejileri koroner arter hastalığı riski ile iliģkili faktörleri olumlu yönde değiģtirir.