Sosyal Medya Toplum Araştırma

Transkript

1 I Doç. Dr. Levent ERASLAN Dr. Derya Çakıcı ESER Sosyal Medya Toplum Araştırma (sosyal medya sosyolojisine giriş) Beta

2 II Yayın No : 3200 İşletme-Ekonomi Dizisi : Baskı - Şubat İSTANBUL ISBN Copyright Bu kitabın bu basısı için Türkiye deki yayın hakları BETA Basım Yayım Dağıtım A.Ş. ye aittir. Her hakkı saklıdır. Hiçbir bölümü ve paragrafı kısmen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya başka herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, dağıtılamaz. Normal ölçüyü aşan iktibaslar yapılamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi Baskı - Cilt : Beta Basım A.Ş. : Birlik Fotokopi Baskı Ozalit ve Büro Malz. San. Tic. Ltd. Şti. Yıldız Mah. Çırağan Cad. No: 5 1 Nolu Mağaza Beşiktaş/ ST. Tel: (0-212) (Sertifika No ) Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. (Sertifika No: 16136) Narlıbahçe Sok. Damga Binası No: 11 Cağaloğlu - İSTANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212)

3 III Canım Oğlum Yakup Eren e

4 IV Doç.Dr. Levent Eraslan HAZIRLAYANLAR 1975 Karabük doğumlu olan Eraslan, ilk orta ve lise tahsilini İstanbul da lisans ve lisansüstü eğitimini Ankara da tamamlamıştır. Eğitim Sosyolojisi alanında doktora sahibi olan Levent Eraslan, sivil toplum ve eğitim STK ları uzmanıdır. Kırıkkale Üniversitesinde ve Ankara Üniversitesinde öğretim elemanı ve öğretim üyesi olarak görev yapmıştır yılından itibaren Kırıkkale Üniversitesi Eğitim Fakültesinde öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır yılında Doçentlik unvanını alan Eraslan ın toplumsal yaşamın farklı ve özel alanlarına dönük araştırmaları bulunmaktadır. Sosyal medya araştırmaları, sosyal medya sosyolojisi, gençlik sosyolojisi, eğitim sosyolojisi, eğitim tarihi, sivil toplum, STK lar, liderlik paradigmaları, sosyoloji öğretimi, öğretmen yetiştirme ve istihdamı konularında araştırma ve incelemeleri ile ulusal ve uluslararası bilimsel toplantılara sunduğu birçok akademik çalışmaları ve çok sayıda atıf almış eserleri bulunmaktadır. ABD, Almanya, Avusturya gibi ülkelerde çeşitli projeler bağlamında bulunan Eraslan, İngilizce bilmektedir. Yasemin Eraslan ile evli ve Yakup Eren in babasıdır. e-posta: Dr. Derya Çakıcı Eser 1985 Ankara doğumlu olan yazar, ilk ve orta öğrenimini Ankara da tamamlamıştır. Lisans eğitimini 2009 yılında Hacettepe Üniversitesi Ortaöğretim Fen ve Matematik Alanları Eğitimi Bölümü Kimya Eğitimi Anabilimdalı nda, yüksek lisans eğitimini 2011 ve doktora eğitimini 2014 yılında Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Anabilimdalı Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme Bilimdalı nda tamamlamıştır yılından beri Kırıkkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Bölümünde öğretim elemanı olarak görev yapmakta olan Çakıcı Eser, Çok Boyutlu Madde Tepki Kuramı üzerine çalışmaktadır. Evli olan yazar yabancı dil olarak İngilizce bilmektedir. e-posta:

5 V Ön Söz Sosyal medya kavramı, son dönemde Türkiye de özellikle Taksim Gezi Parkı olayları ile sıkça kullanılır olmuştur. Önceleri çok da dikkate alınmayan boş zaman geçirme ve arkadaş edinme gibi eğlence amaçlı kullanılan sosyal medya uygulamaları, özellikle son dönemlerde sosyal, politik ve ekonomik yaşamda herkesin dikkatle izlediği bir görünüme kavuşmuştur. Tüm dünya nüfusunun neredeyse yarısına yakınının sosyal medya kullanıcısı ve/veya potansiyel kullanıcısı olduğu gerçeği de göz önüne alındığında milyonlarca dolarlık bir endüstriyel yapı ve onun toplumsal etkilerinin tanınması gerekliliği de çok net olarak karşımıza çıkmaktadır. Sosyal medya olarak tanımlanan yeni iletişim biçiminin etki alanları genişledikçe ve kullanımı yaygınlaştıkça hem karar vericilerin hem de araştırmacıların bu alana ilgisi artmıştır. Bu ilgi sonucu oluşan değerlendirmeler; kimi zaman kalıplara dayalı yargılara, politikacıların manipülasyonlarına, kimi zaman da (az da olsa) araştırmalara dayalı olmaktadır. Bu eseri ortaya koymamızın temel nedeni de aslında budur. Çünkü kavram öylesine yaşama dair olmuştur ki, hem günlük yaşam pratiklerinde hem de akademik, ekonomik-politik söylemde sosyal medya kavramına farklı anlamlar yüklenmeye başlanmıştır. Sosyal medya kavramı muğlak, üzerinde herkesin bir tanım denemesi yaptığı, anlaşılmaz bir yapıya dönüşme tehlikesini yaşamaktadır. Bir sosyal medya rehberi olarak hazırlanan bu çalışmanın birinci ana bölümünde sosyal medya ontolojisi, tanımlamaları ve tarihsel gelişimi ile özellikleri ele alınmış ve sosyal medya karşıtları ve taraftarlarının ortaya koydukları argümanlar tartışılmış ve sosyal medya profilleri tanıtılmıştır. İkinci ana bölümde ise sosyal medya endüstrisi; yapı, işleyiş ve özellikleri bağlamında çok çeşitli boyutları ile alınmıştır. Yine aynı bölümde küresel bağlamda sosyal medyaya bakış; Çin, Rusya, İran gibi ABD karşıtı ülkelerin gözünden sosyal medya sosyolojisi bağlamında yapılmıştır. Ayrıca Brezilya ve Almanya gibi sosyal medya pazarının zorlandığı iki ülke ve Türkiye de sosyal medya gerçeği kendi yönelim ve özellikleri ile incelenmiştir. Üçüncü ana bölümde ise dünya ölçeğinde ve lokal olarak kullanılan sosyal medya araçları; kurucuları, kuruluş yılları, özellikleri, reyting oranları ve dünya-

6 VI da hangi ülkelerde yaygın kullanıldıkları, ile sitede kullanıcıların geçirdikleri zaman bağlamlarında tanıtılmıştır. Bu hali ile Türkçe yayımlanmış en ayrıntılı sosyal medya uygulamaları tanıtım çalışmasıdır. Dördüncü ana bölümde ise sosyal medya araştırmalarına yer verilmiştir. Bu araştırmalar akademik bağlamda yapılan lisansüstü tezler (yüksek lisans- ve doktora), ulusal ve uluslararası akademik makaleler ile piyasaya dönük geniş katılımlı ulusal ve uluslararası araştırmalar şeklinde ele alınmıştır. Çalışmanın son bölümünde ise Doç.Dr. Levent Eraslan tarafından geliştirilen ve sosyal medya alanında Türkiye nin en geniş katılımcı çalışması olan Gençlik ve Sosyal Medya Araştırması ölçeği bulunmaktadır. Çalışmada genel olarak sosyal medya ile ilgili akademik ve aktüel birçok olay, durum ve gelişmeler ile istatistiki bilgiler ve kritikler dipnotlarda ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Sosyal medyayı anlamaya dönük oluşturduğumuz bu çalışmada katkı sunan, sevgili Gülsüm e, Barış a, Umut a, Erdi ve Yunus a, Beta yayınevi temsilcilerine ve bizi destekleyen tüm dostlara teşekkürü bir borç bilirim. Bu eserin sosyal medya alanında çalışma yapacak araştırmacılara katkı sağlaması dileğiyle Doç.Dr. Levent ERASLAN Ankara-2015

7 VII İÇİNDEKİLER Ön Söz... V İçindekiler...VII BÖLÜM I: Sosyal Medya Kavramı Sosyal Medya Ontolojisi Sosyal Medya Tanımlamaları Sosyal Medya Kavramının Tarihsel Gelişimi BÖLÜM II : Sosyal Medya Kavramının Özellikleri BÖLÜM III: Sosyal Medyada Taraflar Sosyal Medya Karşıtları (Eleştirel-Karşıtlar) Sosyal Medya Taraftarları ( Savunucu-Taraftarlar) BÖLÜM IV: Sosyal Medya Profilleri (Tipleri) Sosyal Medya Profilleri BÖLÜM V: Sosyal Medya Endüstrisi ve Araçları Yılı Dünya Sosyal Medya Endüstrisi Analizi BÖLÜM VI: Sosyal Medyanın İki Hali Ve Türkiye de Sosyal Medya Büyük Şeytanın Sosyal Medyası Sosyal Medya Davranışlarında Farklı İki Ülke: Brezilya ve Almanya Brezilya: Orkut ve Facebook Mücadelesi...116

8 VIII - Almanya: Her Zamanki Gibi Türkiye ve Sosyal Medya: Kavram, Kullanım ve Endüstri BÖLÜM VII: Sosyal Medya Araçları ve Uygulamaları BÖLÜM VIII: Sosyal Medya Araştırmaları Lisansüstü Çalışmalar Sosyal Medya Konulu Seçilmiş Akademik Makaleler Seçilmiş Ulusal Akademik Makaleler Seçilmiş Uluslararası Makaleler Sosyal Medya Üzerine Yapılmış Piyasa Araştırmaları Piyasa Araştırmaları (Ulusal-Uluslararası) BÖLÜM IX: Sosyal Medya Araştırmalarında Kullanılabilecek Ölçme Aracı...475

9 IX Tablolar Listesi Tablo 1. Web 1.0 ile Web 2.0 Arasındaki Temel Farklılıklar...8 Tablo 2. Yaygın Sosyal Medya Kategorileri Ve Açıklamaları Tablo 3. Sosyal Medyada Etik Bulunmayan En Önemli Unsurlar Tablo 4. Klout un Etki Matrisi Tablosu Tablo 5. Seçilmiş Ülkelerde Sosyal Medya Tercihleri Tablo 7. Türk Kullanıcıların İlgi Gösterdikleri Sosyal Medya Araçları Şekiller Listesi Şekil 1. Sosyal Medya Kavramının Bileşenleri...9 Şekil 2. İhtiyaçlar Hiyerarşisi Şekil 3. Sosyal Medyada Mecra Oluşturma Süreci Grafikler Listesi Grafik 1. Seçilmiş Sosyal Medya Şirketleri ve Kullanıcı Başı Değerleri Grafik Yılı Sosyal Medya Araçlarının Gelişim Düzeyi Grafik yılı Sosyal Medya Araçlarının Kullanıcı Oranları Grafik 4. Çin de Mobil Telefonlardan Sosyal Medyaya Giriş Oranları Grafik 5. Brezilya da Facebook ve Orkut un Toplam Tekil Ziyaretçi Sayıları ( ) Grafik 6. Türkiye de Yılları Arasında Yapılan Lisansüstü Çalışmalar...209

10 X