Ergenin Psikososyal Uyumu, Arkadaşlıklarının Niteliği İle Annenin Arkadaşlıklarla İlgili İnançları ve Akran Yönetimi Davranışları Arasındaki İlişkiler

Transkript

1 Ergenin Psikososyal Uyumu, Arkadaşlıklarının Niteliği İle Annenin Arkadaşlıklarla İlgili İnançları ve Akran Yönetimi Davranışları Arasındaki İlişkiler Uzm. Ahu ÖZTÜRK Doç. Dr. Melike SAYIL, Doç. Dr. Asiye KUMRU, Uzm. Psk. Yeliz KINDAP, Uzm. Psk. Nilay PEKEL-ULUDAĞLI, Uzm. Psk. Fatih BAYRAKTAR TÜBİTAK Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Projeleri kapsamında desteklenmektedir: SOBAG105K029

2 Ergenin Özellikleri, Arkadaşlar, Ebeveynin İnançları ve Davranışları Arasındaki İlişkiler Ergenin p.s. uyumu Ebeveynin inançları Ebeveyn uygulamaları Ergenin arkadaşlıkları

3 Araştırmanın Amacı Ergenin Uyumu Yalnızlık Saldırganlık Okula Bağlılık Ergenin Arkadaşlıkları Olumlu ve olumsuz arkadaşlıklar Ebeveynin Arkadaşlıklarla ilgili İnançları Ebeveynin Akranla İlgili Kaygıları ve Yeterlik Düşüncesi Ebeveynin Akran Yönetimi Akran tercihleriyle İlgili İletişim Onaylamamaya Yönelik İletişim Arkadaşlığı Destekleme Bilgi Toplama Ergenin psikososyal uyumu ve arkadaşlık ilişkilerinin niteliğinin, annenin arkadaşlıklarıyla ilgili inançlarıyla ilişkisini ortaya koymak, ergenin psikososyal uyumu, arkadaşlık ilişkilerinin niteliği ve annenin arkadaşlıklarla ilgili inançlarının, akran yönetimi davranışlarından hangileriyle ilişkili olduğunu araştırmak ve varsa bu ilişkilerde, annenin, ergen çocuğunun arkadaşlıklarıyla ilgili olarak bildirdiği endişe ve yeterliğinin (annenin inançları), ergenin psikososyal uyumu ve arkadaşlık ilişkilerinin niteliği ile annenin akran yönetimi davranışları arasında aracı rollerinin olup olmadığını incelemek.

4 Yöntem ve 10. sınıfta okuyan toplam 297 (138 erkek, 159 kız) ergen-anne çifti (M ergenyaş = 14.46, S = 1.63). Ebeveynin akran yönetimi davranışları ve inançlarıyla ilgili bilgiler } Ebeveyn bildirimi Ergenin psikososyal uyumu ve arkadaşlıklarıyla ilgili bilgiler } Ergen bildirimi Orta SED (%61.3)

5 Veri Toplama Araçları Ergen Bildirimleri Yalnızlık ve Sosyal Doyum Ölçeği- (7.,8. sınıf), beş dereceli likert, 16 madde, Cronbach Alfa =. 89 Okulda kendimi dışlanmış hissediyorum UCLA Yalnızlık Ölçeği - (9.,10.sınıf) dört dereceli likert, 20 madde, Cronbach Alfa =.88 Kendimi grup dışına itilmiş hissediyorum Saldırganlık ve Olumlu Sosyal Davranış Ölçeği - dört dereceli likert, 10 madde, Cronbach Alfa=.90 olarak bulunmuştur. Genellikle istediğimi elde edebilmek için başkalarına hakaret ederim Okula Bağlılık İndeksi- dört dereceli likert, 3 madde, Cronbach Alfa=.72 Okulu ne kadar seviyorsun, Okul senin için ne kadar önemli, Bu okulda bulunmaktan ne kadar memnunsun Olumlu Arkadaşlar Ölçeği - dört dereceli likert, 4 madde, Cronbach Alfa =.69 Arkadaşlarım genelde dürüst ve güvenilirdir Olumsuz Arkadaşlar Ölçeği- dört dereceli likert, 7 madde, Cronbach Alfa =.75 olarak bulunmuştur. Birlikte gezip dolaştığım arkadaşlarımın çoğu kavga çatışma gibi önemli bir olaya karışmıştır

6 Veri Toplama Araçları Anne Bildirimleri Ebeveynin Akranlara İlişkin Endişeleri- yedi dereceli likert, 2 madde; beş dereceli likert, 4 madde, Cronbach Alfa =.68 Çocuğumun arkadaş grubunun özellikleri beni endişelendirir Ebeveynin Akran Yönetiminde Yeterlik Algısı- yedi dereceli likert, 5 madde, Cronbach Alfa =.88 Çocuğumun okulda yanlış gruplara katılmasını engelleyebilirim Ebeveynin Akran Yönetim Davranışları Ölçeği - beş dereceli likert, 13 madde, dört alt ölçek, Cronbach Alfa =.80 Ebeveynin Akran Tercihleriyle İlgili İletişimi Çocuğunuzla arkadaşlarında tercih ettiğiniz özellikler konusunda konuştunuz mu? Akranları Onaylamamayla İlgili İletişimi Çocuğunuz için kötü olacağını düşündüğünüzde, bazı arkadaşlarıyla yapacağı bir faaliyete hayır dediniz mi? Arkadaşlığı Destekleyici İletişimi Çocuğunuzun arkadaşlarıyla birlikte olması için ortam sağladınız mı? Bilgi Toplama Çocuğunuzun arkadaşları hakkında diğer anne-babalara soru sordunuz mu?

7 Bulgular- Betimleyici Analizler Ebeveyn akran yönetimi davranışları üzerinde cinsiyete bağlı olan herhangi bir temel veya cinsiyet ve eğitim kademesi ortak etkisi bulunmamıştır; ergenlerin eğitim kademeleri ve cinsiyetleri ileriki analizlere dahil edilmemiştir. Tablo 1. Ebeveynin Akran Yönetimi Davranışları ve Arkadaşlarla İlgili İnançlarıyla İlgili Betimleyici Analizler Akran yönetimi davranışları[1] Tüm örneklem Kızlar Erkekler S S S Akran tercihleriyle ilgili iletişim Onaylamamayla ilgili iletişim Arkadaşlığı destekleme Bilgi toplama Akran yönetiminde yeterlik[2] Akranlara ilişkin endişeler[3] [1] 5 dereceli Likert (1- hiçbir zaman; 5- hemen hemen her gün). [2] 7 dereceli Likert (1- hiçbir zaman; 7- her zaman). [3] Her bir maddenin standart puana çevrilmesi ve sabit sayı eklenmesi sonucu oluşan değerler. Not: Tüm örneklem 297, kızlar 159 ve erkekler 138 kişiden oluşmaktadır.

8 Bulgular- Annenin İnançları ve Ergenin Psikososyal Uyumu ve Arkadaşlıkları Ergenin okula bağlılığı arttıkça ve ergen daha az olumsuz arkadaşlıklar kurdukça, anneler ergenlerin akran yönetiminde daha fazla yeterli olduklarını bildirmekte, Ergenin yalnızlık hissi arttıkça ve olumlu arkadaşlıkları azaldıkça, anneler arkadaşlıklar hakkında daha fazla endişe bildirmektedir. Yordayıcılar 1.Basamak: Ergenin uyumu Anne Bildirimleri Yeterlik β Endişe Yalnızlık * Saldırganlık Okula bağlılık.14* -.04 R².02.04** 2. Basamak: Ergenin arkadaşlıkları Yalnızlık Saldırganlık Okula bağlılık Olumsuz arkadaşlıklar -.13*.11 Olumlu arkadaşlıklar * R².02*.04** Model R².05*.07** Modifiye edilmiş Model R².03*.06** Not: Analizler 297 anne-ergen çifti için uygulanmıştır. *p.05; **p.01. β

9 Annenin Akran Yönetimi Davranışları Bulgular- Annenin Akran Yönetimi Davranışlarının Olası Yordayıcıları Yordayıcılar Tercihlerle İlgili İletişim Onaylamamayla İlgili İletişim Arkadaşlığı Destekleyici İletişim Bilgi Toplama β β β β 1.Basamak: Ergenin uyumu Yalnızlık -.13* -.12* -.16** -.08 Saldırganlık.06.13* Okula bağlılık R² * Basamak: Ergenin arkadaşlıkları Yalnızlık -.13* * -.06 Saldırganlık Okula bağlılık Olumsuz arkadaşlıklar Olumlu arkadaşlıklar R² Basamak: Ebeveynin inançları Yalnızlık -.14* -.15** Saldırganlık Okula bağlılık *.03 Olumsuz arkadaşlıklar Olumlu arkadaşlıklar Akran yönetiminde yeterlik.27***.08.20***.12* Akranlara ilişkin endişeler.08.41*** -.28***.04 R².07***.16***.12***.02 Model R².10***.19***.16***.04 Modifiye edilmiş Model R².08***.17***.14***.01 *p.05.; **p.01.; *** p.001.

10 Bulgular- Ebeveyn İnançları; Olası Aracı Değişkenler Anne İnanç ve Davranışları Akran yönetiminde yeterlik 2.Akranlara ilişkin endişeler Akran tercihleriyle ilgili iletişim.27**.03 4.Onaylamamayla ilgili iletişim.05.39**.40** 5.Arkadaşlığı destekleme.21** -.32**.38**.08 6.Bilgi toplama.13*.02.36**.33**.30** 7.Yalnızlık ** -.13* * Saldırganlık.03.14* ** 9.Okula bağlılık.14* ** Olumsuz arkadaşlıklar -.14*.17** ** -.16** 11.Olumlu arkadaşlıklar.12* -.21** * ** -.12*.21** -.21** Aracı ve sonuç değişken ilişkili olmalı Bağımsız değişken hem aracı değişkenle hem de sonuç değişkenle ilişkili olmalı Aracı değişkenin etkisi regresyon analizinde bağımsız değişkendeki etkinin değişiminden kontrol edilir

11 Bulgular- Olası Aracı Etkiler Endişe Endişe Yalnızlık Arkadaşlık desteği Olumlu arkadaşlıklar Arkadaşlık desteği Yeterlik Endişe Olumlu arkadaşlıklar Arkadaşlık desteği Yalnızlık Tercihlerle İlgili İletişim

12 Bulgular- Ebeveyn İnançlarının, Ergenin Yalnızlığı, Olumlu arkadaşlıkları ve Annenin Akran Yönetimi Davranışları Arasında, Olası Aracı Etkileri Yordayıcılar 1.Basamak: Ergen bildirimleri Ebeveyn Akran Yönetimi Davranışları Arkadaşlığı Destekleyici İletişim Akran Tercihleriyle İlgili İletişim β β β β Yalnızlık -.14** -.13* Olumlu arkadaşlıklar.12*.12* R².02**.02*.01*.02* 2. Basamak: Aracı değişken katkısı Yalnızlık * Olumlu arkadaşlıklar Akran yönetiminde yeterlik.21*** Akranlara ilişkin endişeler -.30*** -.30***.05 R².09***.05***.00 Model R².11***.09***.06***.02 Modifiye edilmiş Model R².10***.10***.05***.01 Sobel değeri * 2.95** Not: Analizler 297 anne-ergen çifti için uygulanmıştır. *p<05; **p<.01.; ***p<.001.

13 Sonuç- Anlamlı Aracı Etkiler Endişe Endişe Yalnızlık Arkadaşlık desteği Olumlu arkadaşlıklar Arkadaşlık desteği

14 Tartışma Anneleri akran yönetimi davranışlarını kullanmaya yönlendiren en belirleyici ergene bağlı özellikler; ergenin yalnızlığı ve sahip olduğu olumlu arkadaşlıklardır. Ergenin okula bağlılığı arttıkça ve ergen daha az olumsuz arkadaşlıklar kurdukça, anneler ergenlerin akran yönetiminde daha fazla yeterli olduklarını bildirmektedir. Annenin arkadaşlıklarla ilgili yeterliği, akran tercihleriyle ve onaylamamayla ilgili iletişimlerini de yordamaktadır. Ergenin bildirdiği yalnızlık hissi arttıkça ve olumlu arkadaşlıkları azaldıkça, anneler ergenin arkadaşlıklarıyla ilgili daha fazla endişe bildirmektedir. Annelerin ergenin arkadaşlıklarıyla ilgili endişeleri, arkadaşlığı destekleme ve onaylamamayla ilgili iletişimlerini de yordamaktadır.

15 Tartışma Ergenin bildirdiği yalnızlık hissi azaldıkça, annenlerin ergenin akran yönetimiyle ilgili endişesi azalmakta ve annelerin, ergenle olan arkadaşlıklarını destekleyici iletişimi artmaktadır Ergenin arkadaşlarının olumlu sosyal davranışlarındaki artış ise annenin ergenlerle ilgili endişelerini azaltmakta ve anneler ergenleriyle arkadaşlıklarını destekleyici iletişimde daha fazla bulunmaktadır

16 Sınırlılıklar ve Güçlü Yanlar Orta SED Akran yönetimi davranışı anne bildirimi Arkadaşlıklarla ilgili ergen bildirimleri Türk örnekleminde ebeveynlerin akranlarla ilişkin inançları ve akran yönetim davranışları arasındaki ilişki ilk defa ortaya konmaktadır

17 Teşekkürler