İÇİNDEKİLER. BİRİNCİ BÖLÜM EKONOMİNİN GENEL İŞLEYİŞİ ve FİNANSAL SİSTEM İKİNCİ BÖLÜM FİNANSAL SİSTEM VE İŞLEYİŞİ

Transkript

1 İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM EKONOMİNİN GENEL İŞLEYİŞİ ve FİNANSAL SİSTEM İKİNCİ BÖLÜM FİNANSAL SİSTEM VE İŞLEYİŞİ REEL KESİM DENGESİ 2 TOPLAM TALEP 3 Harcamalardaki Değişmeler ve Denge 3 Para Arzı Değişmeleri ve Denge 9 Para Talebi Değişmeleri ve Denge 13 TOPLAM ARZ 14 KAMU DENGESİ 15 KAMU HARCAMALARI 16 Cari Harcamalar 16 Yatırım Harcamaları 17 Transfer Harcamaları 17 KAMU GELİRLERİ 17 Vergi Gelirleri 18 Vergi Dışı Normal Gelirler 18 Faktör Gelirleri 18 Sosyal Fonlar 19 KAMU DENGESİ/ DENGESİZLİĞİ 19 Kamu Açıklarının Finansmanı 19 Kamu Dengesindeki Fazlalık ve Kullanımı 21 DIŞ DENGESİ 21 CARİ DENGE 21 SERMAYE HESABI DENGESİ 23 CARİ DENGENİN SAĞLANMASI 23 FİNANSAL KESİM DENGESİ 24 FİNANSAL SİSTEM VE UNSURLARI 25 FON ARZ EDENLER 27 FON TALEP EDENLER 28 FİNANSAL ARACILAR 28 FİNANSAL ARAÇLAR 29 YASAL ve KURUMSAL DÜZENLEMELR 29 FİNANSAL SİSTEMİN FONKSİYONLARI 30 TASARRUFLARI ARTIRMA FONKSİYONU 31 ÖDEME FONKSİYONU 31 LİKİDİTE FONKSİYONU 31 KREDİ FONKSİYONU 32 SERVET BİRİKTİRME FONKSİYONU 32 POLİTİKA OLUŞTURMA FONKSİYONU 32 FİNANSAL PİYASALAR ve İŞLEYİŞİ 33 FİNANSAL PİYASALARIN TÜRLERİ 34 Örgütlenmiş ve Örgütlenmemiş Piyasalar 35 Para ve Sermaye Piyasaları 36 Birincil ve İkincil Piyasalar 40 FİNANSAL PİYASALARIN İŞLEVLERİ 42 Fon Sunanlar ve Kullananlar Arası Aracılık 42 Birikimlerin Ekonomiye Kazandırılması 43 Risk Aktarımı Vade Ayarlama 43 Mülkiyetin Yaygınlaştırılması 44 FİNANSAL PİYASALARIN İŞLEYİŞİ 44 ix

2 Doğrudan Finansman 44 Dolaylı Finansman 45 FİNANSAL PİYASALARDAKİ GELİŞMELER 46 KÜRESELLEŞME VE FİNANSAL PİYASALAR 46 Ekonomik Küreselleşme 47 Finansal Küreselleşme 48 FİNANSAL YENİLEŞME 49 Finansal Araçlarda Yenileşme 49 Finansal Aracılıkta Yenileşme 50 FİNANSAL GELİŞME ve ÖNEMİ 51 FİNANSAL GELİŞME ve DERİNLEŞME 51 FİNANSAL GELİŞMENİN ÖLÇÜLMESİ 53 FİNANSAL GELİŞME GÖSTERGELERİ 54 Talepteki Gelişmeleri Yansıtan Göstergeler 55 Arzdaki Gelişmeleri Yansıtan Göstergeler 56 Diğer Göstergeler 57 FİNANSAL GELİŞME- EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ 58 Sermaye Verimliliğinin Artması 59 Fonların Yatırımlara Aktarılması 60 Tasarruf Düzeyinin Artması 60 Merkez Bankacılığının Doğuşu 62 Merkez Bankacılığının Gelişimi 63 TEMEL İŞLEVLER 64 BANKNOT ÇIKARMAK 65 SON KREDİ MERCİİ 66 DEVLETİN BANKACILIĞINI YAPMAK 66 BANKALARARASI TAKAS İŞLEMLERİ 67 BANKA REZERVLERİNİ KORUMA 67 PARASAL İSTİKRARI SAĞLAMA 67 ALTIN ve DÖVİZ REZERVLERİNİ KORUMA 68 MERKEZ BANKALARI ve FİNANSAL İSTİKRAR 69 MERKEZ BANKALARININ BAĞIMSIZLIĞI 70 BAĞIMSIZLIK KAVRAMI 70 BAĞIMSIZLIK KRİTERLERİ 72 Politik Kriterler 72 Ekonomik Kriterler 73 Merkez Bankalarında Bağımsızlığın Önemi 74 Bağımsızlığın Makro Ekonomik Etkileri 75 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM FİNANSAL ARAÇLAR ÜÇÜNCÜ BÖLÜM MERKEZ BANKACILIĞI MERKEZ BANKACILIĞI ve GELİŞİMİ 61 MERKEZ BANKASI KAVRAMI 61 MERKEZ BANKACILIĞININ DOĞUŞU ve GELİŞİMİ 62 PARA PİYASASI ARAÇLARI 78 HAZİNE BONOSU 78 MEVDUAT SERTİFİKASI 79 FİNANSMAN BONOSU 79 REPO 80 ÇEK VE SENETLER 82 SERMAYE PİYASASI ARAÇLARI 82 HİSSE SENETLERİ 84 x

3 Hisse Senetlerinin Ekonomik Fonksiyonları 85 Hisse Senedi Türleri 86 Hisse Senedi Değer (Fiyat) Tanımlamaları 89 TAHVİLLER 92 Tahvil Türleri 93 Tahvil Değer (Fiyat) Tanımlamaları 97 HİSSE SENETLERİ İLE TAHVİLLER ARASINDAKİ FARKLILIKLAR 98 KAR ZARAR ORTAKLIĞI BELEGELERİ 99 GELİR ORTAKLIĞI SENETLERİ 99 BANKA BONOLARI ve BANKA GARANTİLİ BONOLAR 100 VARLIĞA DAYALI MENKUL KIYMETLER 100 BEŞİNCİ BÖLÜM FİNANSAL GETİRİ ve RİSK FİNANSAL GETİRİ 103 YATIRIM ve GETİRİ 103 GETİRİNİN ÖLÇÜLMESİ 104 Tek Dönem Getiri Oranı 104 Çok Dönem Getiri Oranı 106 BEKLENEN GETİRİ 110 RİK KAVRAMI ve ÖLÇÜMÜ 112 RİSK TANIM ve ÖNEMİ 112 RİSK TÜRLERİ 113 Sistematik Risk 114 Sistematik Olmayan Risk 114 RİSKİN ÖLÇÜLMESİ 115 ALTINCI BÖLÜM FAİZ FAİZ ve FAİZ ORANI KAVRAMLARI 119 FAZİ KAVRAMI 119 FAZİ ORANI KAVRAMI 120 FAİZ ORANLARININ BELİRLENMESİ 123 KLASİK FAİZ TEORİSİ 123 LİKİDİTE TERCİHİ TEORİSİ 125 ÖDÜNÇ VERİLEBİLİR FONLAR TEORİSİ 128 FAİZ ORANLARININ YAPISI 131 FAZİ ORANLARININ RİSK YAPISI 131 Geri Ödeme Riski 132 Likidite Riski 133 Vergi Ayrıcalıkları 135 FAZİ ORANLARININ VADE YAPISI 136 Beklentiler Teorisi 137 Likidite Primi Teorisi 139 Bölünmüş Piyasalar Teorisi 140 YEDİNCİ BÖLÜM FAİZ HESAPLAMALARI PARANIN ZAMAN DEĞERİ ve MALİYETİ 141 xi

4 BASİT FAİZ 142 BASİT FAİZ TUTARININ HESAPLANMASI 142 BASİT FAİZDE GELECEK DEĞER HESAPLANMASI 143 BASİT FAİZDE BUGÜNKÜ DEĞER HESAPLANMASI 145 BİLEŞİK FAİZ 147 BİLEŞİK FAİZDE GELECEK DEĞER HESAPLANMASI 147 BİLEŞİK FAİZDE BUGÜNKÜ DEĞER HESAPLANMASI 148 FAİZ ÖDEME SAYISI ve PARANIN ZAMAN DEĞERİ 150 GELECEK DEĞER HESAPLANMASI 150 BUGÜNKÜ DEĞER HESAPLANMASI 153 ANÜİTELER 155 ANÜİTELERİN BUGÜNKÜ DEĞERİ 156 ANÜİTELERİN GELECEK DEĞERİ 160 DEVAMLI ANÜİTELER 163 GECİKTİRİLMİŞ ANÜİTELERİN BUGÜNKÜ DEĞERİ 163 SEKİZİNCİ BÖLÜM FİNANSAL VARLIK DEĞERLEMESİ FİNANSAL YATIRIMLARDA FİYAT-DEĞER İLİŞKİSİ 165 HİSSE SENEDİ DEĞERLEMESİ 166 KAR PAYI (TEMETTÜ) MODELİ 167 Sıfır Büyüme Modeli 168 Sabit Büyüme Modeli 170 Çoklu Büyüme Modeli 171 Elde tutma Dönemine Göre Kar Payı Modeli 174 FİYAT/KAZANÇ ORANI MODELİ 175 PİYAS DEĞERİ/DEFTER DEĞERİ MODELİ 178 TAHVİL DEĞERLEMESİ 180 BİRİNCİL PİYASADA DEĞERLEME 181 İKİNCİL PİYASADA DEĞERLEME 188 DOKUZUNCU BÖLÜM HİSSE SENEDİ ANALİZLERİ TEMEL ANALİZ 192 EKONOMİK ANALİZ 193 Öncü Göstergeler 195 Eşzamanlı Göstergeler 195 Gecikmeli Göstergeler 196 SEKTÖREL ANALİZ 196 Sektörel Gelişim Aşamaları 196 Sektörün Konjonktüre Duyarlılığı 198 Sektörel Analizin Diğer Konuları 199 İŞLETME ANALİZ 200 Yönetim Analizi 201 Faaliyet Etkinliği Analizi 201 İşletme Karı Analizi 202 Finansal Durum Analizi 204 Piyasa Analizi 206 TEKNİK ANALİZ 208 TEKNİK ANALİZİN VARSAYIMLARI 208 DOW TEORİSİ 209 TEKNİK ANALİZ YÖNTEMLERİ 210 Grafikler 211 xii

5 Trendler 214 Formasyonlar 220 Göstergeler (İndikatörler) 227 TEKNİK ve TEMEL ANALİZ FARKI 234 ONUNCU BÖLÜM FİNANSAL TÜREVLER TANIM ve ÖNEMİ 235 TANIM 235 FİNANSAL TÜREVLERİN ÖNEMİ 236 FORWARD SÖZLEŞMELER 239 TANIM 239 FORWARD SÖZLEŞMELERİN ÖZELLİKLERİ 239 FORWARD SÖZLEŞME TÜRLERİ 242 Döviz Forward Sözleşmeleri 242 Faiz Forward Sözleşmeleri 243 Emtia Forward Sözleşmeleri 244 FUTURE SÖZLEŞMELER 244 TANIM 244 KATILIMCILAR 245 FUTURE SÖZLEŞMELERİN ÖZELLİKLERİ 246 FUTURE PİYASALARIN İŞLEYİŞİ 247 İşlemciler 248 Takas Odası 248 Majin Sistemi 249 Fiyat Limitleri 250 Baz 250 FUTURE SÖZLEŞME TÜRLERİ 251 Döviz Future Sözleşmeleri 251 Faiz Future Sözleşmeleri 251 Endeks Future Sözleşmeleri 252 FORWARD FUTURE KARŞILAŞTIRMASI 253 OPSİYON SÖZLEŞMELERİ 255 TANIM 255 TARAFLAR 256 TEMEL KAVRAMLAR 256 Opsiyon Alıcısı/Satıcısı 257 Opsiyon Primi 257 Kullanım Fiyatı 258 Alım Opsiyonu (Call Option) 258 Satım Opsiyonu (Put Option) 260 OPTİON SÖZLEŞME TÜRLERİ 263 Konusuna Göre Opsiyonlar 263 Kullanım Sürelerine Göre Opsiyonlar 264 Karlılıklarına Göre Opsiyonlar 265 FUTURE ve OPSİYON KARŞILAŞTIRMASI 267 Biçimsellik ve Amaç 267 Kar ve Zarar Potansiyeli 267 Teminatlar 267 Prim ve Tercih Hakkı 267 Hakların Kapsamı 268 SWAP 268 TANIM 269 SWAP PİYASALARIN İŞLEYİŞİ 271 SWAP TÜRLERİ 273 Faiz Swapları 273 Döviz Swapları 276 SWAP- FUTURE-FORWARD KARŞILAŞTIRMASI 278 TÜRKİYE DE TÜREV ARAÇLAR 279 xiii

6 ONBİRİNCİ BÖLÜM FİNANSAL ARACILAR ONİKİNCİ BÖLÜM TÜRKİYE DE MERKEZ BANKACILIĞI FİNANSAL ARACILIK ve FONKSİYONLARI 283 FİNANSAL ARACILIK ve FİNANSAL KURUMLAR 283 FİNANSAL ARACILARIN FONKSİYONLARI 284 Gömüleme Eğilimini Azaltma 285 Vade Ayarlama 285 Miktar Ayarlama 285 Risk Ayarlama 286 Potansiyel Faiz Oranlarını Düşürme 286 Emisyon Artış Oranını Azaltma 286 FİNANSAL ARACILARDA SINIFLANDIRMA 287 MEVDUAT KABUL EDEN FİNANSAL ARACILAR 287 Ticaret Bankaları 288 Tasarruf ve Kredi Birlikleri 288 Kredi Birlikleri 288 MEVDUAT KABUL ETMEYEN FİNANSAL ARACILAR 288 Kalkınma ve Yatırım Bankaları 289 Sigorta Şirketleri 290 Yatırım Fonları 292 Yatırım Ortaklıkları 294 Sosyal Güvenlik Kurumları 396 Finansman Şirketleri 297 Menkul Kıymet Borsaları 298 Aracı Kurumlar 299 TÜRKİYE DE MERKEZ BANKACILIĞININ DOĞUŞU ve GELİŞİMİ 301 OSMANLI DA MERKEZ BANKACILIĞI 301 T.C.MERKEZ BANKASI NIN KURULUŞU SAYILI YASA ve TCMB 303 EKONOMİDE1980 ÖNÜŞÜMÜ ve TCMB SAYILI YASA ve TCMB 305 T.C.MERKEZ BANKASI NIN YAPISI 306 SERMAYE YAPISI 306 İDARİ YAPISI 307 BİLANÇO YAPISI 308 Temel Aktif Hesapları 310 Temel Pasif Hesapları 313 T.C.MERKEZ BANKASI NIN GÖREV ve YETKİLERİ 315 T.C.MERKEZ BANKASI NIN GÖREVLERİ 315 T.C.MERKEZ BANKASI NIN YETKİLERİ 316 T.C.MERKEZ BANKASI NIN İŞLEMLERİ 317 KREDİ KURUMLARIYLA OLAN İŞLEMLER 317 Reeskont İşlemleri 317 Karşılık Oranlarını Belirleme 318 İnterbank Piyasası 319 xiv

7 Para ve Kredi işlemlerini Düzenleme 319 HÜKÜMETLE İLGİLİ İŞLEMLER 320 AÇIK PİYASA İŞLEMLERİ 321 ALTIN ve DÖVİZLE İLGİLİ İŞLEMLER 323 TCMB AÇIK PİYASA İŞLEM YÖNTEMLERİ 324 KOTASYON YÖNTEMİ 324 İHALE YÖNTEMİ 324 Miktar İhalesi 325 Son Fiyat İhalesi 325 Geleneksel İhale 325 TCMB NIN YAPAMAYACAĞI İŞLEMLER 326 ONÜÇÜNCÜ BÖLÜM BANKACILIK BANKACILIK TANIM ve GELİŞİM 329 BANKA ve BANKACILIK 329 BANKACILIĞIN TARİHSEL GELİŞİMİ 331 BANKACILIĞIN YAPISAL GELİŞİMİ 334 Bankacılıkta Yoğunlaşma 334 Bankacılıkta Uzmanlaşma 334 BANKACILIĞIN TEMEL İLKELERİ 335 LİKİDİTE 336 GÜVEN 336 KARLILIK 336 BANKACILIKDA TEMEL FONKSİYONLAR 337 FON AKTARIMI 338 KAYNAKLARIN ETKİN KULLANIMI 339 SATIN ALMA GÜCÜ YARATIMI 339 HİZMET ÜRETİMİ 340 İKTİSAT POLİTİKALARININ YÜRÜTÜLMESİNDE ARACILIK 341 BANKALARDA SINIFLANDIRMA 341 ÖRGÜTLENMENİN YASAL NİTELİĞİNE GÖRE BANKALAR 342 Şahıs Şirketi Şeklindeki Bankalar 342 Sermaye Şirketi Şeklindeki Bankalar 342 Özel Yasalarla Kurulmuş Bankalar 343 MÜLKİYET YAPAPILARINA GÖRE BANKALAR 343 Kamu Bankaları 343 Özel Bankalar 343 Karma Bankalar 343 Yabancı Bankalar 344 ŞUBE SAYILARINA GÖRE BANKALAR 344 Çok Şubeli Bankalar 344 Tek ve Az Şubeli Bankalar 344 SATIN ALMA GÜCÜ YARATIMINA GÖRE BANKALAR 344 Satın Alma Gücü Yaratan Bankalar 345 Satın Alma Gücü Yaratmayan Bankalar 345 EKONOMİK FONKSİYONLARINA GÖRE BANKALAR 345 Emisyon Bankaları 345 Ticaret Bankaları 345 Yatırım ve Kalkınma Bankaları 346 Halk Bankaları 346 Tarım ve Kredi Bankaları 346 Dış Ticaret Bankaları 346 İpotek Bankaları 346 Maden Bankaları 346 TİCARET (MEVDUAT) BANKALARI 347 TİCARET BANKALARININ TANIMI 347 xv

8 TİCARET BANKALARININ TEMEL FONKSİYONLARI 347 Finansal Aracılık 348 Kaynaklara Akıcılık Sağlama 348 Kaynak Kullanımını İyileştirme 348 Kaydi Para Yaratımı 349 Ulusal ve Uluslararası Ticareti Geliştirme 349 Para Politikasının Etkinliğini Artırma 349 TİCARET BANKALARINDA FON YÖNETİMİ 350 Fon Kaynakları 350 Fon Kullanımı 354 TİCARET BANKALARINNIN HİZMETLERİ 358 Temel Bankacılık Hizmetleri 358 Çağdaş Bankacılık Hizmetleri 359 ONDÖRDÜNCÜ BÖLÜM TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜ SEKTÖRÜN FİNASAL SİSTEMDEKİ YERİ 363 TÜRK BANKACILIĞI NIN TARİHSEL GELİŞİMİ 365 CUMHURİYET ÖNCESİ DÖNEM 365 ULUSAL BANKACILIK DÖNEMİ 367 ÖZEL BANKACILIK DÖNEMİ 368 PLANLI DÖNEM SONRASI DÖNEM 370 TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN ANALİZİ 376 SEKTÖRÜN YAPISAL ANALİZİ 376 Banka, Şube ve Personel Sayısı 376 Aktif ve Pasif Yapısı 377 Sektörel Yoğunlaşma 381 SEKTÖRÜN TEMEL ÖZELLİKLERİ 382 Finansal Kesim İçinde Önemli Unsur 382 Kamusal Sermayeli Bankaların Önemi 383 Homojen Olmayan Yapı 383 Oligopol Piyasa Yapısı 383 Şube Bankacılığının Yaygınlığı 383 Uzmanlaşma Eksikliği 384 Holding Bankacılığının Yaygınlığı 384 Fon Aktarma Maliyetinin Yüksekliği 384 SEKTÖRÜN SORUNLARI 384 Ekonomik Yapıdan Kaynaklanan Sorunlar 384 Kamu Bankalarından Kaynaklanan Sorunlar 386 Kaynak Maliyetinden Kaynaklanan Sorunlar 387 Rekabet Ortamından Kaynaklanan Sorunlar 387 AB ve TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜ 388 TÜRKİYE AB İLİŞKİLERİNİN GELİŞİMİ 389 AB SÜRECİNDE BANKACILIK SEKTÖRÜNE YÖNELİK DÜZENLEMELER 391 TÜRK VE AB BANKACILIĞI KARŞILAŞTIRMASI 394 ON BEŞİNCİ BÖLÜM KALKINMA ve YATIRIM BANKALARI KALKINMA BANKALARI 402 TANIM ve KURULUŞ AMAÇLARI 402 KALKINMA BANKALARININ SINIFLANDIRILMASI 403 xvi

9 Faaliyet Alanlarına Göre Kalkınma Bankaları 403 Faaliyet Türlerine Göre Kalkınma Bankaları 404 Mülkiyet Şekline Göre Kalkınma Bankaları 404 KALKINMA BANKALARININ FONKSİYONLARI 404 Orta ve Uzun Vadeli Fon Sağlama 404 Kaynakların Belirli Alanlara Yönlendirilmesi 405 Sermaye Piyasasının Gelişmesine Katkı Sağlama 405 Girişimcilere Teknik ve İdari Yardım Sağlama 406 Yeni Yatırım Alanlarında Öncülük Yapma 406 FON SAĞLAMA YÖNTEMLERİ 407 KALKINMA BANKALARI ve ULUSLARARASI FİNANS KURUMLARI 408 YATIRIM BANKALARI 408 TANIM ve ORTAYA ÇIKIŞI 408 YATIRIM BANKALARININ FONKSİYONLARI 409 Tasarrufları Yatırımlara Yönlendirme 409 Sermaye Piyasasının Gelişmesini Sağlama 410 Mülkiyeti Tabana Yayma 410 Danışmanlık Hizmeti Sağlama 411 YATIRIM BANKALARININ FAALİYET ALANLARI 411 Fon Sağlama 412 Yüklenimcilik (Underwriting) 412 Konsorsiyum (Syndication) 413 Danışmanlık 413 KYB DİĞER BANKALAR KARŞILAŞTIRMASI 414 KALINMA BANKALARI ve YATIRIM BANKALARI KARŞILAŞTIRMASI 415 Ekonomik Gelişme Düzeyi 415 Fon Kaynakları 415 Finansman Yöntemleri 416 Faaliyet Güdülenmeleri 416 Faaliyet Konuları 416 Kuruluş Yapıları 416 KYB ve TİCARET BANKALARI KARŞILAŞTIRMASI 416 TÜRKİYE DE KALKINMA ve YATIRIM BANKACILIĞI ÖNCESİ DÖNEM SONRASI DÖNEM 418 ON ALTINCI BÖLÜM MENKUL KIYMET BORSALARI TANIM VE GELİŞİMİ 421 TANIM 421 BORSALARIN TARİHSEL GELİŞİMİ 422 MENKUL KIYMET BORSALARININ FONKSİYONLARI 424 LİKİDİTE SAĞLAMA 425 EKONOMİYE KAYNAK YARATMA 425 MÜLKİYETİ YAYGINLAŞTIRMA 426 EKONOMİDE BAROMETRE OLMA 426 VADE KISITININ KALKMASI 427 GÜVENCE 427 ENFORMASYON 427 SANAYİDE YAPISAL DEĞİŞİMİ KOLAYLAŞTIRMA 427 BORSALARIN SINIFLANDIRILNASI 429 BORSALARIN İŞLEYİŞİ 431 TÜRKİYE DE MENKUL KIYMET BORSASI 432 xvii

10 TÜRKİYE DE BORSANIN (İMKB) GELİŞİMİ 432 İMKB NİN İŞLEYİŞİ 439 İMKB Hisse Senedi Piyasası 441 İMKB Tahvil ve Bono Piyasası 447 İMKB Yabancı Menkul Kıymetler Piyasası 449 VADELİ İŞLEMLER ve OPSİYON BORSASI 450 ANA PAZAR 451 ÖZEL EMİRLER PAZARI ve ÖZEL EMİR İLAN PAZARI 451 KAYNAKÇA 455 xviii